Cạnh tranh Mỹ-Trung Quốc: Châu Âu không còn là 'người ngoài cuộc'?

4 giờ trướcBài gốc

Châu Âu không còn là ‘người ngoài cuộc’ trong cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung Quốc. (Nguồn: MERICS)

Châu Âu không còn đứng ngoài cuộc

Gần đây, ông Maroš Šefčovič, Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) phụ trách Thương mại và An ninh kinh tế cho biết, việc Trung Quốc đình chỉ các hạn chế xuất khẩu đất hiếm trong một năm sẽ áp dụng cho EU cũng như cho Mỹ.

Quyết định này được xem là thuộc phạm vi nghĩa vụ erga omnes – một thuật ngữ trong luật pháp quốc tế chỉ những nghĩa vụ “đối với tất cả”. Tuy nhiên, trong trường hợp này, nó không phản ánh một quyền chung mang tính toàn cầu, mà thể hiện một ngoại lệ phổ quát do Bắc Kinh đơn phương ban hành.

Diễn biến này cho thấy cách sử dụng “ngôn ngữ” của thương mại toàn cầu đang thay đổi: từ chỗ dựa trên các chuẩn mực chung, ngôn ngữ của hợp tác quốc tế nay lại được đóng khung có chọn lọc, trong một trật tự phụ thuộc vào chiến lược và lợi ích riêng của các quốc gia lớn.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh Brussels và Bắc Kinh tiếp tục đối thoại cấp cao, khi tiến trình cấp phép xuất khẩu chậm chạp từ Trung Quốc đang tạo sức ép lớn lên ngành công nghiệp châu Âu.

EC đã đề xuất EU tiến hành mua sắm tập trung và xây dựng kho dự trữ chiến lược đối với các nguyên liệu thô quan trọng. Bên cạnh đó, EC đang xem xét áp dụng một số biện pháp thương mại mới, như cơ chế thuế quan “bằng hiện vật” – yêu cầu một số nhà xuất khẩu Trung Quốc đóng góp trực tiếp nguyên liệu thô vào kho dự trữ của EU – và có thể áp dụng thêm các hạn chế xuất khẩu có mục tiêu, nếu nỗ lực ngoại giao không bảo đảm được quyền tiếp cận nguồn cung.

Điều này phản ánh sự thừa nhận của EU rằng sự thống trị của Trung Quốc về đất hiếm là một rủi ro chiến lược. Hiện EU đang có kế hoạch khởi động chương trình "RESourceEU", nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc đồng thời thúc đẩy chế biến và dự trữ các nguyên liệu thô quan trọng.

Chất bán dẫn chịu áp lực

Cuộc tranh cãi về nhà sản xuất chip Nexperia có trụ sở tại Hà Lan, thuộc sở hữu của tập đoàn Wingtech Trung Quốc, đã trở thành một điểm nóng khác.

Việc chính phủ Hà Lan tiếp quản Nexperia với lý do rủi ro an ninh quốc gia đã dẫn đến hành động trả đũa của Trung Quốc, đó là lệnh cấm xuất khẩu và gián đoạn các lô hàng tấm vật liệu bán dẫn mỏng.

Sự gián đoạn này đã khiến các nhà sản xuất ô tô châu Âu lo ngại, cảnh báo rằng sản xuất có thể bị đình trệ trong vòng vài ngày nếu nguồn cung chip chính vẫn bị chặn.

EU hiện đang tìm kiếm một giải pháp thông qua kênh ngoại giao. Ủy viên phụ trách Công nghệ Henna Virkkunen đã gặp gỡ lãnh đạo Tập đoàn Nexperia và nhấn mạnh rằng cuộc khủng hoảng hiện nay cho thấy tầm quan trọng của việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng, tăng cường năng lực dự trữ cũng như khả năng tự chủ và phục hồi của ngành công nghiệp bán dẫn theo Đạo luật Chip của EU.

Thực tế cho thấy, EU đang bị “kẹt giữa hai gọng kìm”: các lệnh trừng phạt của Mỹ nhằm vào Trung Quốc và những biện pháp đáp trả từ Bắc Kinh, trong khi mức độ tự chủ về công nghệ chiến lược vẫn còn hạn chế. Trong bối cảnh đó, dư địa xoay xở của EU ngày càng thu hẹp và quyền kiểm soát đối với các công nghệ có tính quyết định cho thập kỷ tới cũng đang dần suy giảm.

Nông nghiệp thành “mặt trận” mới

Không chỉ trong công nghiệp, căng thẳng thương mại còn lan sang lĩnh vực thực phẩm và nông nghiệp.

Ủy viên Thương mại EU Maroš Šefčovič khẳng định nguyên tắc “có đi có lại” trong thỏa thuận thương mại giữa EU và Khối thị trường chung Nam Mỹ (Mercosur). Theo đó, EU dự kiến cử các thanh tra viên đến kiểm tra trực tiếp tại các cơ sở sản xuất của Mercosur nhằm bảo đảm việc tuân thủ các tiêu chuẩn của EU.

Ông Šefčovič nhấn mạnh, 57 sản phẩm nông nghiệp của Italy đã được EU bảo hộ, cùng mức tăng trưởng ấn tượng 1.300% trong xuất khẩu phô mai mozzarella, là minh chứng rõ nét cho sức mạnh nông sản châu Âu. Ông đồng thời cam kết EU sẽ tự động kích hoạt các biện pháp bảo vệ nếu giá cả biến động quá 10% và tăng cường kiểm soát tại các cảng biển để bảo vệ lợi ích của các nhà sản xuất trong khối.

Ủy viên Šefčovič còn mô tả mức thuế chống bán phá giá mới của Mỹ đối với mì ống, phô mai pecorino và dầu ô liu Italy là "không thể chấp nhận được", đồng thời cam kết sẽ hợp tác với quốc gia này và các cơ quan thương mại EU để bảo vệ lợi ích nông sản châu Âu.

Về phía Italy, Bộ trưởng Nông nghiệp Italy Francesco Lollobrigida cho biết, cơ quan này đang theo dõi sát nguy cơ Mỹ áp dụng mức thuế chống bán phá giá rất cao đối với sản phẩm mì ống xuất khẩu của Italy. Ông khẳng định, bản thân và chính phủ Italy đang tích cực triển khai các nỗ lực ngoại giao nhằm phản đối và tìm cách ngăn chặn các biện pháp này.

Ông Maroš Šefčovič cho biết, Brussels đang hợp tác với Washington để xoa dịu tranh chấp, đồng thời mô tả các biện pháp được lên kế hoạch của Mỹ là "không thể chấp nhận được". Tuy vậy, các nhà sản xuất Italy vẫn tỏ ra hoài nghi, cảnh báo khuôn khổ thương mại rộng hơn giữa Mỹ và EU vẫn còn nhiều vấn đề chưa được giải quyết về cạnh tranh nhập khẩu và bảo hộ nông nghiệp.

Thời khắc chiến lược của châu Âu

Hàng loạt diễn biến – từ việc Trung Quốc siết kiểm soát đất hiếm và căng thẳng trong lĩnh vực bán dẫn, đến các biện pháp bảo hộ nông nghiệp và thương mại – đang đánh dấu một thời điểm quan trọng đối với EU. Liên minh kinh tế – chính trị này giờ đây không còn là “người ngoài cuộc” trong cuộc cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc.

Về đất hiếm, Washington tuyên bố sẽ bảo đảm nguồn cung thay thế trong vòng hai năm tới, đồng thời khẳng định Trung Quốc “sẽ không còn có thể sử dụng đất hiếm như một công cụ cưỡng ép”. Bắc Kinh, ngược lại, cho rằng việc kiểm soát xuất khẩu chỉ là biện pháp tiêu chuẩn áp dụng đối với các mặt hàng có tính “lưỡng dụng”.

Với châu Âu, bài học chính sách đã trở nên rõ ràng: thương mại và công nghiệp không còn có thể tách rời khỏi địa chính trị và những quy tắc kinh tế từng định hình thế kỷ trước có thể không còn phù hợp. Thách thức của EU hiện nay là duy trì thế cân bằng giữa Washington và Bắc Kinh, đồng thời khẳng định quyền tự chủ chiến lược và vai trò trong việc định hình các quy tắc của trật tự kinh tế toàn cầu mới.

Nếu trong kỷ nguyên công nghiệp, các quốc gia cạnh tranh để giành lãnh thổ, thì trong thời đại trí tuệ nhân tạo (AI), họ cạnh tranh bằng thời gian - tốc độ nghiên cứu, triển khai và thích ứng công nghệ.

Trung Quốc đang tăng tốc, Mỹ giữ nhịp cạnh tranh, còn châu Âu thận trọng cân nhắc. Mỗi bên vận hành theo “đồng hồ” chiến lược riêng của mình và không ai có thể dễ dàng thay đổi nhịp tiến đó.

Thách thức lớn nhất phía trước không nằm ở việc làm chậm bên đi nhanh hay thúc đẩy bên đi chậm, mà ở khả năng đồng bộ hóa nhịp phát triển, hướng tới một tương lai chung nơi công nghệ phục vụ cả an toàn lẫn tiến bộ của nhân loại.

(theo Modern Diplomacy)

Yến Nhi

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/canh-tranh-my-trung-quoc-chau-au-khong-con-la-nguoi-ngoai-cuoc-333378.html