Câu chuyện lịch sử của giọng đọc 'Đây là Đài Tiếng nói Việt Nam...'

12 giờ trướcBài gốc

Hơn một tuần trước khi Lễ Tuyên ngôn Độc lập diễn ra, nhiệm vụ thành lập Đài phát thanh Quốc gia được giao phó cho ba cán bộ. Khi đó, họ chưa biết một Đài phát thanh cần những gì, càng không có máy móc.

Ngày 1/9, khi được hỏi liệu có thể truyền trực tiếp lễ Tuyên ngôn Độc lập hay không, kỹ sư Nguyễn Cung thuộc nhóm thực hiện phát thanh, nói "làm được, nhưng chỉ dám thử thôi".

Chính từ tinh thần “dám thử” ấy, bản Tuyên ngôn đã lần đầu tiên phát lên bầu trời Hà Nội, mở đầu hành trình lịch sử của Đài Tiếng nói Việt Nam - nơi sau này trở thành nhịp cầu nối liền chính quyền cách mạng với nhân dân, và đưa tiếng nói của Việt Nam tới bạn bè quốc tế.

Một cuộc thử nghiệm đi vào lịch sử

Theo lời kể của ông Trần Lâm - Nguyên Tổng biên tập Đài Tiếng nói Việt Nam - trong những ngày sôi sục của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ thị cho Bộ trưởng Nội vụ Võ Nguyên Giáp cùng Bộ Thông tin phải gấp rút thành lập cho bằng được Đài phát thanh Quốc gia.

Ngày 22/8, ông Trần Lâm cùng các ông Trần Kim Xuyến, Chu Văn Tích được phân công việc thành lập Đài phát thanh Quốc gia theo chỉ thị của Hồ Chủ tịch. Bác không có bất cứ chỉ thị nào phải phát vào đúng 2/9, mà chỉ nói về việc chuẩn bị thành lập một đài phát thanh nhằm tuyên truyền cách mạng.

Chỉ thị của Bác nêu ra hai nhiệm vụ quan trọng của Đài phát thanh. Trong nước, Đài là phương tiện thông tin nhanh nhất, rộng khắp nhất để truyền bá những chủ trương, chính sách của Đảng, Chính phủ, phản ánh kịp thời tình hình trong nước và thế giới; là cầu nối giữa Chính phủ với địa phương, với nhân dân.

Với quốc tế, Đài giúp tiếng nói của Việt Nam vượt qua biên giới quốc gia, mang hình ảnh Việt Nam tới thế giới, nhằm tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân thế giới đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam.

Khi đó, những người được giao nhiệm vụ không ai biết một Đài phát thanh cần có gì, và nếu biết, họ cũng không có cỗ máy nào trong tay. Không máy phát, không studio, không kỹ thuật viên hay phát thanh viên. Chỉ còn một tuần trước Lễ Tuyên ngôn, công việc cấp bách, nhóm đã tìm tới ông Nguyễn Cung - một cán bộ phụ trách kỹ thuật quản lý máy phát sóng một đài phát tín hiệu nhỏ ở Trạm Điện đài Bạch Mai.

Trạm Điện đài Bạch Mai vốn là cơ sở vô tuyến điện lớn và hiện đại do người Pháp xây dựng từ năm 1912. Đây từng là trung tâm phát sóng, liên lạc bằng tín hiệu morse từ Hà Nội tới Sài Gòn, Paris. Trạm Điện đài Bạch Mai có đường dây cáp nối với Trung tâm thụ tín (BCR) tại số 4 Phạm Ngũ Lão.

Sau khi giành được chính quyền, Bộ Quốc phòng quản lý toàn bộ Trạm Điện đài Bạch Mai và trung tâm thụ tín (BCR). Các ông Nguyễn Cung, Dương Quang Trị cùng nhóm kỹ sư, công nhân kỹ thuật của Trạm Điện đài Bạch Mai đã cải tiến máy phát tín hiệu morse thành máy phát thanh, 41 m, có công suất 300 W.

Tối 1/9, ông Trần Lâm hỏi ý kiến ông Cung liệu có thể tường thuật trực tiếp Lễ Tuyên ngôn Độc lập ngày 2/9 hay không, ông Cung trả lời “làm được, nhưng chỉ dám thử thôi”.

Ngày 2/9, ông Nguyễn Cung đưa máy phát thanh công suất 300 W lên số 4 Đinh Lễ truyền thử cuộc mít-tinh ở Ba Đình về bằng đường dây trần. Lời Hồ Chủ tịch đọc bản Tuyên ngôn Độc lập được phát lên không trung qua ăng-ten đặt trên nóc nhà và truyền từ Ba Đình về bằng dây trần nên vùng phủ sóng không rộng và âm thanh bị nhiễu, không được tốt. Tuy nhiên cũng có một số nơi lắng tai nghe vẫn được.

Cuộc thử nghiệm vào ngày 2/9 đã thúc đẩy đội ngũ thực hiện chuẩn bị cho việc thiết lập Đài phát thanh Quốc gia chính thức ra mắt sau đó không lâu, vào ngày 7/9/1945.

11h30 ngày 7/9/1945, buổi phát thanh đầu tiên bằng tiếng Việt ra đời, bắt đầu bằng câu: "Đây là Tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, thủ đô nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa" trên nền nhạc bài Diệt phát xít của nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi.

Trạm Điện đài Bạch Mai truyền đi nhiều lần toàn văn bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong chương trình này. Bản Tuyên ngôn Độc lập khi đó được dịch ra tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Trung Quốc.

Trong lời tựa cuốn Nửa thế kỷ Tiếng nói Việt Nam, Thủ tướng Phạm Văn Đồng viết: “Khoảnh khắc thời gian ấy chỉ diễn ra trong 90 phút, nhưng mãi mãi in đậm vào ký ức của người Việt Nam”.

Ngày 7/9/1945, chương trình phát thanh đầu tiên đánh dấu sự ra đời của Đài Phát thanh Quốc gia. Ảnh: Báo Công An Nhân Dân.

Nơi truyền đi lời kêu gọi "Toàn quốc kháng chiến"

Đài phát sóng Bạch Mai cũng là nơi thực hiện chương trình phát thanh đặc biệt, truyền đi mệnh lệnh lịch sử Toàn quốc kháng chiến năm 1946.

Về sự kiện này, theo cuốn Ngôi nhà xưa yêu dấu của tác giả Dương Việt Tiến và tài liệu lịch sử của Đài Tiếng nói Việt Nam có ghi chép: Từ trưa 19/12/1946, tổ biên tập của Đài làm việc ở phố Cambetta (phố Trần Hưng Đạo ngày nay) thì được lệnh khẩn cấp, tuyệt mật chuyển về 128C Đại La.

Cũng chiều hôm đó, Bộ trưởng Quốc phòng kiêm Tổng chỉ huy quân đội Quốc gia Việt Nam Võ Nguyên Giáp gửi mật lệnh cho toàn thể lực lượng vũ trang, báo giờ tổng tiến công là 20h ngày 19/12. Kèm theo đó, Tổng chỉ huy quy ước khi Đài Tiếng nói Việt Nam phát đi câu “Đồng bào chú ý, đồng bào chú ý, cuộc kháng chiến toàn quốc bắt đầu!”, đây sẽ là tín hiệu cho các mặt trận tiến công.

Đúng 20h, điện thành phố vụt tắt, tiếng đại bác vang rền trên thành phố Hà Nội. Bà Dương Thị Ngân - người đọc bản tin hôm đó - kể lại: “Lúc ấy đầu tôi ong lên, tim đập mạnh, tay bấm mạnh nút đọc. Trấn tĩnh giây lát, tôi đọc mạnh, dứt khoát: ‘Đồng bào chú ý! Đồng bào chú ý! Tiếng súng đại bác đã nổ ở Hà Nội. Cuộc kháng chiến Toàn quốc bắt đầu. Sau đây là mệnh lệnh của Bộ Quốc phòng: Tổ quốc lâm nguy! Giờ chiến đấu đã đến!...".

Sau khi bản tin phát sóng, khu điện đài nổ tung. Tổ công tác chạy nhanh ra ngoài, lên xe lên Chùa Trầm để kịp bản tin 6h sáng hôm sau. Ngày 20/12/1946, giọng phát thanh của bà Dương Thị Ngân vẫn vang lên: “Đây là Tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, Thủ đô nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa…”

Bản tin phát đi Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bản tin ấy đã trở thành dấu mốc đáng nhớ của Đài Tiếng nói Việt Nam trong cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc.

Ông Phan Nghiêm sử dụng máy Wilcox để ghi âm Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ảnh: Báo Quốc Phòng Thủ Đô.

Từ ngày đầu thử nghiệm trong Lễ Tuyên ngôn Độc lập, tới suốt những năm kháng chiến, Đài Tiếng nói Việt Nam hoạt động theo phương châm “vừa đi vừa phát sóng”, di chuyển liên tục để các chương trình diễn ra đều đặn.

Nhờ vậy, Đài Tiếng nói Việt Nam đã trở thành cầu nối tin cậy trong nước giữa Chính phủ với nhân dân, đồng thời là tiếng nói của Việt Nam với bạn bè yêu chuộng hòa bình quốc tế.

Thụy An

Nguồn Znews : https://znews.vn/cau-chuyen-lich-su-cua-giong-doc-day-la-dai-tieng-noi-viet-nam-post1578537.html