Câu chuyện những phụ nữ Mường Hoa làm mới nghề cũ để thoát nghèo

2 giờ trướcBài gốc

Đến thôn Tả Van Dáy 2, phường Sa Pa, tỉnh Lào Cai, ấn tượng đầu tiên là bản làng thanh bình, nằm gọn trong tổng thể bức tranh thiên nhiên tươi đẹp. Ngay khi bước vào bản, dễ dàng bắt gặp gian hàng thổ cẩm rực rỡ sắc màu nằm cạnh dòng suối Mường Hoa thơ mộng. Đây là ngôi nhà chung của chị Sùng Thị Lan (dân tộc Mông) Giám đốc HTX Mường Hoa, và những người phụ nữ dân tộc Mông, Giáy trong bản.

Sinh ra trong gia đình thuần nông nghèo khó, tuổi thơ của chị Lan gắn với ruộng nương và những mùa giáp hạt. Cũng như bao phụ nữ miền núi khác, chị sớm hiểu rằng muốn thoát nghèo, phải tự tìm đường đi mới. Chị luôn tự ý thức được việc phải tìm tòi, học hỏi và tiếp cận những phương pháp, cách làm hay để phát triển kinh tế gia đình và tuyên truyền cho phụ nữ, nhân dân trong thôn, trong xã làm theo.

Những năm quan sát du khách ghé thăm Sa Pa, chị nhận ra điều mà ít người để ý. Đó là du khách dừng rất lâu trước những tấm vải chàm phơi ngoài sân, hay ngắm nhìn từng họa tiết sắc sảo trên váy áo truyền thống. Du lịch phát triển, còn nghề thủ công của người Mông, người Giáy lại mai một dần. Trong chị nhận thấy tiềm năng du lịch và nghề dệt thổ cẩm truyền thống độc đáo, chị ấp ủ kế hoạch phát triển văn hóa kết hợp kinh tế. Năm 2018, chị Lan thành lập HTX Mường Hoa, khôi phục nghề nhuộm, dệt vải truyền thống và tạo thêm thu nhập cho phụ nữ trong bản.

“Tả Van có nghề thủ công độc đáo, mà đây cũng là điểm du lịch trọng điểm của Sa Pa. Nếu duy trì nghề truyền thống và quảng bá sản phẩm rộng rãi, vừa giữ văn hóa dân tộc, vừa tạo thu nhập cho bà con, thì đây là cơ hội tốt nhất,” chị Lan nói với Mekong ASEAN.

Không qua bất kỳ trường lớp nào, chị Lan tự học cách nhuộm vải bằng màu thiên nhiên từ chàm, củ nâu, củ nghệ, lá rừng… Khi bắt đầu làm, chị Lan từng làm hỏng trên 500 mét vải lanh, vải bông, ước tính thiệt hại hơn 30 triệu đồng, đây là số tiền khá lớn đối với bà con vùng sâu, vùng xa khó khăn. Sau nhiều lần kiên trì thử nghiệm, chị đã tìm ra công thức màu đẹp tự nhiên, họa tiết độc đáo, thu hút du khách và thị trường.

Các sản phẩm của hợp tác xã, từ vỏ gối, khăn trải bàn, trải giường, đến váy thổ cẩm, mang dấu ấn văn hóa Mông, Giáy, với màu nhuộm tự nhiên, không hóa chất, điều mà thổ cẩm công nghiệp không thể có. Chị Lan luôn tâm niệm: “Mỗi họa tiết đều kể về đời sống, phong tục và nét đẹp của người Mông, người Giáy. Một sản phẩm được làm ra bởi bàn tay phụ nữ Mông không chỉ là hàng hóa, mà đó còn là câu chuyện của dân tộc mình,” chị Lan nói.

Nhờ chất lượng ổn định và câu chuyện văn hóa phía sau mỗi sản phẩm, thổ cẩm Mường Hoa dần có mặt tại nhiều cửa hàng lưu niệm ở Sa Pa và lan rộng tới các điểm du lịch trên khắp cả nước.

Các sản phẩm của HTX Mường Hoa, từ vỏ gối, khăn trải bàn, trải giường, đến váy thổ cẩm – mang dấu ấn văn hóa Mông, Giáy, với màu nhuộm tự nhiên, không hóa chất, điều mà thổ cẩm công nghiệp không thể có. Ảnh: Hà Anh/Mekong ASEAN.

Điểm độc đáo của HTX Mường Hoa là không chỉ làm ra những sản phẩm mới mà còn tận dụng ngay những mảnh vải thừa để sáng tạo ra những sản phẩm hoàn thiện, thu hút người tiêu dùng và khách du lịch, đặc biệt là khách nước ngoài. Trước đây, những mảnh vải vụn, vải thừa thường không có giá trị và bị vứt bỏ. Tuy nhiên nhận thấy đây cũng chính là vùng nguyên liệu tiềm năng nên Hợp tác xã đã giữ lại để làm ra các sản phẩm từ đơn giản đến độc đáo như dây buộc, túi xách, đồ bắc nồi xoong đến các loại thú nhồi bông, đồ chơi trẻ em, túi đựng điện thoại…

Song song với việc nâng cao chất lượng sản phẩm, ban giám đốc HTX Mường Hoa đã được Hội Phụ nữ của tỉnh tạo điều kiện tham gia lớp tập huấn về sử dụng các nền tảng xã hội. Qua đây, thành viên đã học được rất nhiều kiến thức như đưa sản phẩm lên trang mạng xã hội để giới thiệu và chia sẻ các câu chuyện trong sản xuất. Qua đó, khách hàng tin tưởng và trân trọng những sản phẩm của hợp tác xã hơn.

Trước đây, những cửa hàng thổ cẩm trong xã Tả Van thường phải thụ động chờ khách đến mua hoặc thậm chí phải "đeo bám" khách du lịch để bán sản phẩm. Tuy nhiên, trong thời đại công nghệ số, thông qua Facebook, khách hàng đã chủ động tìm tới cửa hàng của HTX. “Du khách nước ngoài vẫn thường xuyên chia sẻ trang của HTX Mường Hoa đến bạn bè của họ, từ đó giúp chúng tôi gia tăng lượng khách trực tiếp và gián tiếp,” Giám đốc Sùng Thị Lan tâm sự.

Hợp tác xã Mường Hoa tổ chức tour trải nghiệm làm đồ thổ cẩm, nơi du khách tự tay nhuộm màu và tạo sản phẩm theo ý thích. Ảnh: HTX Mường Hoa.

Song song với đó, HTX Mường Hoa còn mở các tour du lịch trải nghiệm để du khách trực tiếp tham gia vào các công đoạn tạo nên một sản phẩm thổ cẩm. Từ nhuộm màu, giã chàm đến những mũi thêu đầu tiên, mỗi du khách đều có thể tự tay hoàn thiện món đồ của riêng mình. Trải nghiệm này giúp du khách không chỉ hiểu sâu hơn về văn hóa Mông, Giáy, mà còn tạo ra nguồn thu ổn định cho hợp tác xã.

Bên cạnh đó, để quảng bá sản phẩm, chị Lan mang từng mảnh vải, sản phẩm tham gia hội chợ, triển lãm và hội thảo khắp cả nước, giúp Tả Van và HTX Mường Hoa nói riêng được nhiều người biết đến, đồng thời tìm đầu ra cho sản phẩm.

Thu nhập từ kinh doanh thổ cẩm mang lại cho chị Lan khoảng 12 triệu đồng mỗi tháng, cao hơn nhiều so với trước đây khi phải phụ thuộc vào nương rẫy. Với nguồn thu này, chị không chỉ có điều kiện chăm lo cho gia đình mà còn tiếp tục mở rộng hoạt động đào tạo và tạo sinh kế cho các phụ nữ dân tộc thiểu số trong bản.

Tăng sinh kế, ổn định thu nhập

Không chỉ là người “giữ lửa” cho nghề truyền thống, chị Lan còn là người truyền nghề của bản. HTX Mường Hoa trở thành điểm kết nối của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững 2021–2025, nơi chị Lan trực tiếp đào tạo phụ nữ dân tộc thiểu số nghề dệt, nhuộm, may thêu và làm hương thảo mộc. Nhờ đó, nhiều phụ nữ chưa từng cầm kim thêu thành thạo từng đường chỉ, đã có việc làm ổn định với thu nhập từ 3–5 triệu đồng mỗi tháng.

Trong số những phụ nữ tìm được sinh kế bền vững từ HTX Mường Hoa, câu chuyện của chị Lột Thị Mị, người Mông ở thôn Tả Van Dáy 2, là minh chứng rõ ràng nhất cho việc đào tạo nghề đã thay đổi cuộc đời người dân nơi đây.

Nhờ sự hướng dẫn của chị Lan và nỗ lực của các thành viên, Hợp tác xã Mường Hoa trở thành mái nhà chung của những phụ nữ khó khăn trong bản. Ảnh: Hà Anh/Mekong ASEAN.

Trong căn nhà gỗ nhỏ, chị Mị thoăn thoắt khâu mép một tấm vỏ gối thổ cẩm. Những sợi chỉ sắc màu chạy đều tăm tắp dưới tay chị, đối lập hoàn toàn với ký ức về những ngày đầu vụng về. “Hồi mới vào hợp tác xã, tay tôi run lắm, khâu đường nào lệch đường đó. Có hôm làm hỏng cả miếng vải, chỉ muốn bỏ cuộc,” chị Mị nhớ lại.

Chính những buổi cầm tay chỉ việc của chị Lan và sự kiên trì của bản thân đã giúp chị Mị tiến bộ từng ngày. Giờ đây, những tấm vỏ gối, khăn trải bàn, váy thổ cẩm do chị làm ra không chỉ bán cho du khách ghé Sa Pa, mà còn theo các đơn hàng online đi tới Hà Nội, TP HCM, thậm chí sang cả một số thị trường nước ngoài.

“Tôi không nghĩ mình lại có thể làm ra sản phẩm mà người xa mua, người nước ngoài cũng thích. Mỗi tháng tôi làm đều đều cũng được 3-4 triệu đồng. Ít nhưng chắc, lại làm ngay ở bản, vừa trông con vừa làm được,” chị chia sẻ với Mekong ASEAN.

Sinh kế mới giúp gia đình chị Mị bớt chật vật. Những khoản chi cho sinh hoạt hằng ngày, cho mùa vụ nương rẫy và những lúc ốm đau nay không còn trở thành gánh nặng như trước. “Lúc nào cũng mong giữ được nghề của mẹ, của bà. Giờ có HTX dạy, có việc làm đều, phụ nữ chúng tôi mới dám nghĩ xa hơn, dám tin là mình không còn nghèo mãi,” chị Mị nói.

Nhìn chị Mị cúi xuống chỉn chu trên từng đường thêu, dễ hiểu vì sao mô hình sinh kế tại HTX Mường Hoa có thể vươn lên phát triển bền vững. Đó là dựa vào chính những giá trị văn hóa lâu đời, trao lại nghề cho phụ nữ và biến kỹ năng truyền thống thành thu nhập ổn định.

Những mũi kim, những đường thêu rực rỡ không chỉ là sản phẩm thủ công mà còn là hành trình dệt nên văn hóa và sinh kế bền vững, thắp sáng ước mơ thoát nghèo cho cộng đồng Tả Van cũng như truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ phụ nữ dân tộc thiểu số khác.

Những năm gần đây, cùng với việc triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025, công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn và nhóm lao động yếu thế đã trở thành một hướng đi hiệu quả, giúp người dân không chỉ thoát nghèo mà còn có sinh kế bền vững ngay trên quê hương mình.

Theo kết quả thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu nhiệm vụ của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững 2021-2025 công bố ngày 22/8/2025, chương trình đã hỗ trợ giới thiệu, kết nối việc làm thành công cho khoảng 134.000 người lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo hộ mới thoát nghèo, vùng nghèo, vùng khó khăn.

Tính đến cuối năm 2024, còn 1.258.997 hộ nghèo, hộ cận nghèo (số đầu kỳ là 2.393.332 hộ nghèo, hộ cận nghèo), đạt 47,4%, dự kiến cuối năm 2025 giảm thêm 2.800 hộ nghèo, hộ cận nghèo nâng tổng số hộ nghèo, hộ cận nghèo giảm từ đầu kỳ là 1.131.535 hộ, còn 1.256.197 hộ, đạt 52,49%, vượt 2,49% so với chỉ tiêu giảm 1/2 số hộ nghèo và hộ cận nghèo so với đầu kỳ theo chuẩn nghèo đa chiều của quốc gia.

Hà Anh, Thu Trang

Nguồn Mekong Asean : https://mekongasean.vn/cau-chuyen-nhung-phu-nu-muong-hoa-lam-moi-nghe-cu-de-thoat-ngheo-48735.html