Người dân ở vùng biên Quan Sơn (cũ), tỉnh Thanh Hóa thu hoạch luồng, nứa, vầu.
Giá tốt, sản xuất sôi động
Những ngày cuối năm, dọc các xã thuộc huyện Quan Sơn (cũ), tỉnh Thanh Hóa không khí lao động trở nên rộn ràng hơn hẳn.
Trên những triền đồi hay dọc các bãi sông trải dài, người dân tranh thủ tiết trời khô ráo để bước vào đợt thu hoạch nứa, vầu để làm nan thanh cung ứng cho thương lái Đây cũng là thời điểm giá luồng, nứa, vầu tăng mạnh, được xem là cơ hội quan trọng giúp nhiều hộ gia đình cải thiện thu nhập và chuẩn bị cho một cái Tết đủ đầy hơn.
Trên tuyến Quốc lộ 217 đi qua các xã Trung Hạ, Sơn Điện, Mường Mìn, Na Mèo…, cảnh từng bó luồng được kéo từ đồi xuống đường tạo nên nhịp lao động hối hả đặc trưng của vùng rừng núi mỗi dịp cuối năm.
Khác với những năm trước, nhịp sản xuất năm nay khẩn trương hơn bởi giá luồng, nứa, vầu đều ở mức cao. Với người dân miền núi, đây không chỉ là tín hiệu vui mà còn là động lực để họ tranh thủ từng ngày nắng, từng buổi sáng khô để vào rừng thu hoạch.
Ông Mai Văn Năm (64 tuổi), ở xã Na Mèo, cho hay, giá nan thanh hiện nay đã tăng lên hơn 200.000/tạ. Gia đình ông hiện có 35 ha luồng, nứa, vầu. Mỗi ngày, một mình ông làm được hơn 1 tạ sản phẩm nan thanh rồi đem bán cho thương lái.
Còn bà Vi Thị Huân, ở bản Chè, xã Trung Hạ, cho biết bà đi rừng từ mờ sáng, làm liên tục đến chiều để kịp nhập hàng cho thương lái: “Lâm sản đang được giá, bà con phấn khởi lắm. Chỉ mong giá giữ được ổn định để đón Tết Bính Ngọ 2026 cho ấm cúng hơn”.
Gia đình ông Hà Văn Mẫn ở bản Din (xã Trung Hạ) cũng bắt đầu một ngày thu hoạch từ khi sương còn phủ kín các triền núi. Ông chia sẻ: “Đang lúc giá tốt, bán đến đâu hết đến đó. Có doanh nghiệp thu mua trực tiếp nên bà con giao hàng dễ dàng hơn nhiều”.
Ông Mai Văn Năm (64 tuổi), ở xã Na Mèo, thu hoạch nứa để làm nan thanh.
Theo người dân Trung Hạ, luồng năm nay được thu mua trong khoảng 15.000 -16.000 đồng/kg, cao hơn rõ rệt so với năm trước và là mức giá giúp nhiều hộ mạnh dạn khai thác.
Không chỉ luồng, nứa và vầu trong vùng cũng bước vào thời điểm được giá. Nhiều người dân cho biết, việc thu hoạch tăng mạnh trong gần một tháng nay để kịp bán khi nhu cầu thị trường tăng cao, nhất là thời điểm cuối năm các cơ sở chế biến tăng tốc sản xuất.
Kinh tế rừng thêm điểm tựa
Tại bản Na Nghịu, xã Sơn Điện, ông Lương Văn Phích cho hay từ đầu năm, hiện tượng “khuy” - (tức là loài cây này ra hoa theo chu kỳ sinh học - PV) đã làm nhiều diện tích nứa, vầu giảm năng suất. Cùng với đó, mưa bão liên tiếp gây thiệt hại và làm gián đoạn việc khai thác, khiến nguồn cung trên thị trường sụt giảm đáng kể. Đây là nguyên nhân chính khiến giá các sản phẩm lâm sản tăng cao trong những tháng cuối năm.
“Có thời điểm giá luồng chạm mức 19.000 đồng/kg, còn nứa, vầu lên đến 280.000 đồng/tạ. Thương lái vào đặt hàng liên tục, có những ngày bà con không đủ hàng để giao”, ông Phích chia sẻ.
Giá tăng kéo theo thu nhập của người dân được cải thiện rõ rệt. Một lao động có kinh nghiệm mỗi ngày có thể kiếm được vài trăm nghìn đồng/ngày nhờ khai thác, chẻ nan, bó thanh. Mức thu này đặc biệt có ý nghĩa khi nhiều hộ vừa trải qua thời gian khó khăn do thiên tai và biến động thời tiết.
Trong lĩnh vực chế biến, các cơ sở trên địa bàn cũng tăng công suất để đáp ứng nhu cầu. Tại cơ sở sản xuất tăm hương Thiện Hảo (xã Sơn Điện), anh Lê Đức Thiện cho biết đơn vị liên kết thu mua nguyên liệu từ người dân, sơ chế rồi cung cấp cho các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh để chế biến sâu. Tuy nhiên, việc nguyên liệu tăng giá cũng đặt ra yêu cầu cân đối lại bài toán chi phí.
“Chi phí đầu vào tăng kéo theo chi phí sản xuất tăng. Doanh nghiệp phải điều chỉnh giá bán sản phẩm thô, đồng thời vẫn cố gắng duy trì đơn hàng ổn định. Việc này đòi hỏi sự tính toán kỹ lưỡng để không làm đứt gãy chuỗi cung ứng”, anh Thiện nói.
Tuy vậy, việc giá luồng, nứa, vầu tăng vẫn được xem là tín hiệu tích cực. Người trồng rừng có thêm động lực chăm sóc, bảo vệ và tái tạo rừng; các cơ sở chế biến có thêm nguồn nguyên liệu ổn định; còn thương lái có điều kiện mở rộng đơn hàng theo nhu cầu thị trường.
Xã Sơn Điện hiện sở hữu hơn 4.000 ha rừng trồng luồng, nứa, vầu - địa phương có diện tích luồng, nứa, vầu lớn nhất nhì huyện Quan Sơn (cũ). Đây là loại cây phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng địa phương, sinh trưởng nhanh, ít sâu bệnh và dễ tiêu thụ, nên được người dân xem là nguồn sinh kế quan trọng.
Ông Phạm Văn Tình - Chủ tịch UBND xã Sơn Điện, cho biết kinh tế rừng đã mang lại thay đổi rõ rệt cho đời sống địa phương: “Nhờ nguồn thu từ luồng, nứa, vầu, tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo của xã giảm đều qua từng năm. Nhiều hộ có vốn để tái đầu tư vào rừng, mở rộng diện tích hoặc áp dụng kỹ thuật cải tạo rừng nhằm tăng năng suất”.
Người dân xã Sơn Điện thu hoạch nứa, luồng.
Thống kê của ngành chức năng cho thấy, các xã thuộc huyện Quan Sơn (cũ), hiện có khoảng 54.000 ha rừng trồng luồng, nứa, vầu, tập trung ở Sơn Điện, Mường Mìn, Tam Lư, Tam Thanh, Sơn Thủy, Na Mèo… Cùng với đó, khoảng 60 cơ sở chế biến lâm sản đang hoạt động, tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động địa phương.
Mỗi năm, các địa phương này khai thác và tiêu thụ 5.000 - 7.000 tấn nứa, vầu dạng nan thanh. Khối lượng lớn và nguồn cung ổn định đã giúp hình thành chuỗi sản xuất, chế biến, tiêu thụ tương đối bền vững, trở thành động lực quan trọng cho phát triển kinh tế rừng.
Giá lâm sản tăng trong thời điểm cuối năm không chỉ góp phần tăng thu nhập cho người dân mà còn mở ra cơ hội củng cố và nâng cao chất lượng rừng trồng. Nhiều hộ đã chủ động chăm sóc, cải tạo các khoảnh rừng đã già cỗi, đồng thời trồng mới để bảo đảm nguồn cung lâu dài.
Các địa phương cũng đẩy mạnh tuyên truyền khai thác hợp lý, tránh tận thu gây thoái hóa rừng; hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh; đồng thời tăng cường liên kết với doanh nghiệp để nâng cao giá trị của cả chuỗi sản phẩm.
Trong bối cảnh kinh tế miền núi còn nhiều khó khăn, rừng luồng, nứa, vầu đang trở thành trụ cột sinh kế của hàng nghìn hộ dân ở vùng biên giới Quan Sơn (cũ) của tỉnh Thanh Hóa. Việc giá tăng không chỉ mang đến niềm vui mùa vụ mà còn góp phần củng cố niềm tin vào hướng phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững, hướng đi được kỳ vọng tiếp tục nâng cao đời sống của người dân vùng biên trong những năm tới.
Thế Lượng