Chúng tôi thăm rừng quế của gia đình chị Vàng Lò De ở bản Nậm Xả (xã Bum Tở) đúng thời điểm chị và mọi người trong gia đình đang tỉa cành, thu dọn thực bì, phòng chống cháy cho rừng quế của gia đình. Lau những giọt mồ hôi, chị De buồn bã chia sẻ: Năm nay là năm thứ 8 gia đình tôi chuyển 2ha nương lúa sang trồng cây quế. Cây quế rất phù hợp với những khu đồi của bản Nậm Xả, sau hơn 3 năm trồng, chúng tôi có thể cắt tỉa cành lá để bán với giá gần 1.500 đồng/kg. Nhưng 2 năm gần đây, cành, lá không có người mua mà có mua thì giá lại rất thấp khiến chúng tôi thấy lo cho đầu ra của cây quế.
Nỗi niềm của người dân trồng quế cũng là sự trăn trở của cấp ủy, chính quyền các xã có diện tích cây quế lớn. Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Phàn A Minh - Chủ tịch UBND xã Bum Tở cho biết: Bum Tở là một trong những địa phương đầu tiên của huyện Mường Tè triển khai trồng và mở rộng diện tích quế, đến nay xã đang có diện tích cây quế lớn nhất huyện (khoảng 1.000ha). Có thời điểm từ việc cắt tỉa cành lá cho người dân thu nhập khoảng 20 triệu đồng/ha/năm. Tuy nhiên, hiện cành, lá quế người dân cắt tỉa không có thương lái thu mua làm mất nguồn thu từ việc chăm sóc cây quế và hoang mang về đầu ra của loại cây này. Để diện tích quế trên địa bàn xã phát triển ổn định, chúng tôi tuyên truyền, vận động người dân tổ chức tỉa cành lá, chăm sóc cây theo đúng kỹ thuật; đồng thời kiến nghị với UBND huyện kêu gọi các tổ chức, cá nhân tiếp tục thu mua cành, lá cho bà con. Nhưng do sản phẩm được chế biến từ quế trên thị trường đang xuống thấp nên giá thu mua của thương lái cũng giảm. Làm thế nào người dân yên tâm chăm sóc, bảo vệ và phát diện tích cây quế đang là một bài toán cần tìm lời giải không chỉ của xã Bum Tở.
Người dân xã Bum Tở chăm sóc rừng quế.
Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết trên địa bàn huyện Mường Tè hiện có trên 2.000ha cây quế, ngoài các xã có diện tích lớn như: Bum Tở, Mường Tè, Can Hồ, Vàng San, Bum Nưa, người dân tại các xã vùng cao, biên giới như: Tà Tổng, Pa Ủ, Pa Vệ Sủ, Ka Lăng, Thu Lũm… cũng chủ động mua giống về trồng tại những khu vực có độ cao phù hợp (dưới 800m so với mực nước biển) và cho thấy cây quế ở những khu vực này đang phát triển khá tốt, người dân cũng kỳ vọng cây quế sẽ là cây đa mục đích vừa mở rộng để phát triển rừng, vừa giúp phát triển kinh tế từ trồng rừng.
Việc hỗ trợ người dân được cấp ủy, chính quyền huyện Mường Tè đặc biệt quan tâm, UBND huyện đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn, UBND các xã chủ động rà soát và quy hoạch vùng trồng quế; kêu gọi các tổ chức, doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà xưởng chế biến các sản phẩm từ quế và tìm đầu ra bền vững cho sản phẩm. Đến nay, trên địa bàn huyện có 2 xưởng chế biến, chiết xuất các sản phẩm từ cành, lá quế; có thể tiêu thụ 100 tấn cành, lá quế mỗi ngày và có xe đi thu mua nguyên liệu tại các xã.
Bà Nguyễn Thị Thủy - Chủ cơ sở chiết xuất tinh dầu quế tại khu cầu Pô Lếch (bản Huổi Han, xã Bum Tở) cho biết: Nhận thấy huyện Mường Tè rất hợp với cây quế và người dân đang mở rộng diện tích; theo quy trình kỹ thuật từ 3 năm tuổi cây quế phải được tỉa cành, đây là nguồn nguyên liệu lớn để sản xuất tinh dầu quế xuất khẩu, nếu không được thu mua sẽ thiệt hại lớn cho bà con; tôi đã vận động một số anh em có tiềm lực kết hợp làm các thủ tục để xây dựng cơ sở sản xuất tinh dầu quế tại khu vực cầu Pô Lếch - nơi được huyện Mường Tè quy hoạch là khu công nghiệp. Để tìm đầu ra bền vững cho sản phẩm, chúng tôi cũng kết hợp với một số công ty tìm được thị trường xuất khẩu sản phẩm sang các thị trường có nhu cầu sử dụng lớn ở Châu Âu, Trung Đông, Ấn Độ, Trung Quốc… Tuy nhiên, giá tinh dầu quế trên thị trường thế giới đang giảm nên chúng tôi phải giảm giá mua cành, lá của bà con theo giá thị trường. Nhưng bà con vẫn còn tâm lý cầm chừng không bán nguyên liệu chiết xuất tinh dầu quế.
Để cây quế ở Mường Tè phát triển ổn định và bền vững, cần sự quan tâm hơn nữa của các cấp chính quyền, cơ quan chuyên môn trong việc tổ chức liên kết giữa doanh nghiệp với người dân để có thể gắn kết và đồng hành chia sẻ theo cơ chế thị trường. Từ đó, những sản phẩm được chế biến từ cây quế ở Mường Tè sẽ vận động linh hoạt theo thị trường và có đầu ra bền vững giúp người dân yên tâm trồng quế và có thu nhập ổn định.
Hà Dũng