Chấm dứt xây chui, ở nhờ trên đất nông nghiệp

3 giờ trướcBài gốc

Hệ lụy từ “xây chui, ở nhờ” trên đất nông nghiệp

Trong nhiều năm qua, tình trạng những công trình được xây dựng trên đất nông nghiệp ở các khu vực ven đô Hà Nội diễn ra một cách tràn lan. Không khó để bắt gặp hình ảnh nhà xưởng, nhà kính, kho chứa, thậm chí cả công trình kiên cố làm nhà ở, quán ăn, dịch vụ mọc lên trên đất nông nghiệp mà không có giấy phép hợp pháp. Thực trạng này đã đặt ra nhiều thách thức, khó khăn trong công tác quản lý của chính quyền, thậm chí còn xảy ra tình trạng mất an ninh trật tự bởi những tranh chấp, khiếu kiện xảy ra xuất phát từ việc mua bán, chuyển nhượng các công trình này.

Nhiều vi phạm về trật tự xây dựng được xã Hồng Vân xử lý ngay từ những ngày đầu đi vào hoạt động. Ảnh: Vũ Hậu

Chỉ trong một thời gian ngắn sau khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, hàng loạt các địa phương đã ra quân tăng cường xử lý, ngăn chặn tình trạng vi phạm TTXD trên đất nông nghiệp. Cụ thể, từ đầu tháng 7/2025, UBND xã Hồng Vân đã phát hiện, ngăn chặn 30 trường hợp vi phạm về đất đai, TTXD, xử lý dứt điểm 5 trường hợp, thiết lập hồ sơ vi phạm 25 trường hợp. Tương tự, tại xã Quốc Oai đã xử lý dứt điểm 10 trường hợp vi phạm đất đai, TTXD ngay trong những ngày đầu mới đi vào hoạt động chính quyền địa phương 2 cấp. Đáng chú ý, phần lớn đều lấy lý do “phục vụ sản xuất” nhưng thực chất biến tướng thành dịch vụ phi nông nghiệp.

“Tình trạng xây dựng “chui” trên đất nông nghiệp diễn ra ngày càng phức tạp, trước tình hình đó từ khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp xã đã tập trung quyết liệt xử lý nhưng vi phạm tồn đọng, song song với đó là siết chặt công tác kiểm tra để ngăn chặn vi phạm mới phát sinh. Xác định đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, nên xã đã chỉ đạo đơn vị chuyên môn xây dựng kế hoạch để rà soát tổng thể việc sử dụng đất nông nghiệp tại địa bàn để có phương án giám sát, phòng ngừa” - Phó Chủ tịch UBND xã Hồng Vân Nguyễn Duy Hiển cho hay.

Theo đánh giá, tình trạng vi phạm TTXD trên đất nông nghiệp kéo dài không chỉ làm khó công tác quản lý mà còn gây tổn hại lâu dài tới sự phát triển của nền nông nghiệp nói riêng và kinh tế - xã hội nói chung, bởi nó phá vỡ quy hoạch sử dụng đất; gia tăng tranh chấp, khiếu kiện do nhiều hộ dân, DN đầu tư mà không có cơ sở pháp lý rõ ràng, từ đó tạo tiền lệ xấu “phạt cho tồn tại”, khiến việc xử lý vi phạm vừa thiếu hiệu quả vừa làm giảm tính nghiêm minh của pháp luật. Đáng quan ngại, từ việc phải đối diện với tình trạng không ít hộ dân và DN xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp. Khi phát hiện, cơ quan quản lý thường xử phạt hành chính, nhưng sau đó các công trình này vẫn tiếp tục tồn tại và sử dụng, cách làm này gây ra sự mất công bằng cho những hộ tuân thủ pháp luật, đồng thời làm suy giảm tính nghiêm minh trong quản lý đất đai.

“Khi công trình trái phép mọc lên tràn lan, chính quyền buộc phải lựa chọn hoặc cưỡng chế, hoặc phạt cho tồn tại, cả hai cách đều tốn kém, gây bất ổn xã hội, hệ quả nghiêm trọng hơn là làm giảm niềm tin của người dân vào sự nghiêm minh của pháp luật. Những công trình xây dựng tùy tiện trên đất nông nghiệp còn phá vỡ cảnh quan nông thôn, điều này vừa lãng phí quỹ đất, vừa làm méo mó định hướng phát triển nông nghiệp sinh thái mà Hà Nội đang theo đuổi” – ThS. KTS Trần Tuấn Anh, chuyên gia về quy hoạch đô thị nhìn nhận.

Thúc đẩy nông nghiệp sinh thái, hiện đại, bền vững

Tại dự thảo Nghị quyết quy định về cấp phép xây dựng trên đất nông nghiệp, TP Hà Nội quy định rõ ràng các loại công trình được phép xây dựng trên đất nông nghiệp, thay vì để tình trạng “vùng xám” pháp lý như hiện nay. Dự kiến, những hạng mục có thể bao gồm: nhà kính, nhà màng, nhà lưới phục vụ sản xuất nông nghiệp công nghệ cao; kho bảo quản nông sản, cơ sở sơ chế, chế biến quy mô hộ gia đình hoặc hợp tác xã; các công trình phục vụ du lịch nông nghiệp, du lịch trải nghiệm nhưng có giới hạn diện tích; công trình phụ trợ phục vụ quản lý, vận hành sản xuất. Dự thảo cũng đưa ra tỷ lệ diện tích sử dụng hợp lý, nhằm tránh tình trạng biến tướng đất nông nghiệp thành đất ở hoặc đất thương mại. Đây là yếu tố then chốt để vừa tạo điều kiện phát triển, vừa bảo vệ quỹ đất nông nghiệp quý giá của Thủ đô.

Các chuyên gia cho rằng, nếu dự thảo được thông qua sẽ mang lại những tác động quan trọng. Thứ nhất, khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp hiện đại, khi được “mở đường” nhà đầu tư có thể yên tâm xây dựng kho lạnh, nhà máy chế biến nhỏ, khu nông nghiệp công nghệ cao… ngay trên đất được giao, từ đó gia tăng giá trị sản phẩm. Thứ hai, bảo đảm sử dụng đất hiệu quả, minh bạch tránh tình trạng lạm dụng, hợp thức hóa công trình phi nông nghiệp; đồng thời, hệ thống thủ tục rõ ràng, công khai sẽ hạn chế nhũng nhiễu, xin – cho, vốn là nỗi lo ngại lớn trong quản lý đất đai. Thứ ba, chấm dứt tình trạng “phạt cho tồn tại” vì khi có khung pháp lý rõ ràng, mọi công trình xây dựng trên đất nông nghiệp đều phải xin phép và được giám sát ngay từ đầu. Chính quyền không còn phải đứng trước tình thế “tiến thoái lưỡng nan” giữa phá dỡ hay cho tồn tại. Thứ tư, trong bối cảnh Hà Nội đang triển khai chương trình phát triển nông nghiệp sinh thái, công nghệ cao, gắn với du lịch nông thôn, việc ban hành Nghị quyết này được xem là bước đệm cho nông nghiệp thông minh, sinh thái, bền vững, tạo điều kiện áp dụng IoT, AI vào sản xuất, chế biến, giúp nâng cao chất lượng, giảm thất thoát sau thu hoạch và cũng sẽ góp phần hình thành diện mạo nông thôn văn minh, xanh - sạch - đẹp.

“Nông nghiệp Thủ đô không thể đi theo lối mòn sản xuất nhỏ lẻ, khi có hành lang pháp lý rõ ràng, nông dân và hợp tác xã sẽ mạnh dạn đầu tư vào mô hình nông nghiệp công nghệ cao, đó là chìa khóa để nâng cao giá trị nông sản, tạo thương hiệu và mở ra cơ hội xuất khẩu. Nếu có Nghị quyết này, các mô hình nông nghiệp thông minh sẽ có điều kiện phát triển mạnh mẽ, người dân yên tâm đầu tư hạ tầng, còn TP có thêm những sản phẩm xanh, góp phần lan tỏa hình ảnh Hà Nội là điểm đến sinh thái, bền vững” - Phó Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp công nghệ cao Việt Nam Nguyễn Đình Tùng đánh giá.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cho rằng nếu đưa vào thực tế triển khai Nghị quyết, TP Hà Nội cũng sẽ phải đối diện với một số thách thức, gồm: nguy cơ bị lợi dụng chính sách nếu quản lý lỏng lẻo, một số cá nhân có thể lợi dụng để xây dựng công trình phi nông nghiệp, biến tướng thành quán xá, nhà xưởng cho thuê; năng lực quản lý ở cơ sở khi cấp xã sẽ là nơi trực tiếp thẩm định, cấp phép, giám sát. Do đó, cần tăng cường đào tạo, giám sát chéo để tránh tiêu cực. Ngoài ra, việc bảo đảm sự đồng thuận của người dân cũng là vấn đề cần lưu ý, TP cần tuyên truyền rõ mục tiêu, quy định để người dân hiểu và thực hiện đúng, tránh tâm lý so bì hoặc hiểu sai chính sách.

“Điều quan trọng là phải kiểm soát chặt chẽ mục đích sử dụng, chúng ta khuyến khích người dân đầu tư để phát triển nông nghiệp, nhưng tuyệt đối không lợi dụng chính sách để hợp thức hóa nhà ở hay công trình thương mại trên đất nông nghiệp. Vì vậy, cùng với việc ban hành Nghị quyết, TP cần xây dựng hệ thống quy định kiểm tra, giám sát minh bạch; cơ quan chức năng phải xử lý nghiêm ngay từ đầu các hành vi vi phạm, tránh để phát sinh thành “điểm nóng” rồi mới can thiệp” – TS Nguyễn Hồng Nhung, Cố vấn Chương trình định cư và con người của Liên Hiệp quốc tại Việt Nam nêu quan điểm.

Trong bối cảnh Hà Nội đang phấn đấu trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học công nghệ của cả nước, thì việc định hình mô hình nông nghiệp đô thị thông minh, sạch và hiệu quả là một mảnh ghép quan trọng. Nếu được thông qua và triển khai đồng bộ, Nghị quyết này sẽ không trở thành động lực thúc đẩy nông nghiệp Thủ đô vươn tầm trong giai đoạn mới; mà cơ quan quản lý còn có công cụ pháp lý để cấp phép minh bạch, giám sát chặt chẽ, kiên quyết xử lý vi phạm, từ đó tạo sự công bằng và kỷ cương trong quản lý đất đai.

Chuyên gia chính sách đất đai, TS Nguyễn Văn Tuấn

Doãn Thành

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/cham-dut-xay-chui-o-nho-tren-dat-nong-nghiep.838864.html