Chấn động nghi án gián điệp trong quân đội Mỹ

15 giờ trướcBài gốc

Vũ khí vô hình

Theo cáo trạng do Bộ Tư pháp Hoa Kỳ công bố tại Tòa án liên bang khu vực Bắc California, hai cá nhân gồm Yuance Chen (38 tuổi) và Liren “Ryan” Lai (39 tuổi) bị truy tố với cáo buộc tham gia vào một chuỗi hoạt động có liên quan đến việc thu thập thông tin quân sự trong giai đoạn từ giữa năm 2021 đến giữa năm 2025.

Chen, cư trú tại bang Oregon, được cho là người trực tiếp thực hiện các hoạt động tại Hoa Kỳ, trong khi Lai nhập cảnh bằng thị thực du lịch vào tháng 4/2025, được xác định là đóng vai trò điều phối từ xa, hỗ trợ chiến thuật và đảm trách liên lạc trong toàn bộ quá trình.

Chen bị cáo buộc đã tham quan tàu USS Abraham Lincoln vào tháng 1/2025 và gửi ảnh cùng video cho một sĩ quan tình báo nước ngoài.

Tài liệu truy tố cho biết, Chen đã nhiều lần xuất hiện tại các địa điểm được xếp vào diện nhạy cảm liên quan đến lực lượng Hải quân Mỹ, chủ yếu tập trung tại khu vực bờ Tây. Các vị trí bao gồm một căn cứ quân sự ở bang Washington và một trung tâm tuyển quân tại California. Theo thông tin từ nhà chức trách, tại những địa điểm này, Chen đã lén lút chụp hình các khu vực giới hạn tiếp cận, bao gồm biển chỉ dẫn kỹ thuật, thẻ tên của quân nhân mới nhập ngũ và các bảng hiệu phân khu chức năng.

Một trong những hình ảnh được thu thập trong quá trình điều tra là ảnh chụp chuyến tham quan tàu sân bay USS Abraham Lincoln vào tháng 1/2025, sự kiện do Hải quân Mỹ tổ chức nhằm tăng cường tiếp cận cộng đồng. Chen tham dự hoạt động này với tư cách cá nhân. Theo giới chức, các bức ảnh thu thập được có thể làm lộ chi tiết về cơ cấu vận hành của tàu, bố trí nhân sự cũng như các khu vực kỹ thuật vốn không dành cho người không có thẩm quyền tiếp cận.

Đáng chú ý, hai nghi phạm sử dụng phương thức “điểm chết” (dead drop), một kỹ thuật truyền thống trong hoạt động trao đổi bí mật để chuyển giao tiền mặt và thông tin nhạy cảm. Cụ thể, vào đầu năm 2022, Chen và Lai đã bố trí một ba lô chứa khoảng 10.000 USD tại một ngăn tủ khóa công cộng ở khu vực Bắc California. Theo phía công tố, số tiền này là khoản chi trả cho một cá nhân liên quan đến việc cung cấp thông tin quân sự.

Mặc dù là phương pháp được sử dụng phổ biến từ thời Chiến tranh Lạnh, việc áp dụng kỹ thuật “điểm chết” trong bối cảnh hiện nay vẫn được đánh giá là hiệu quả nhằm tránh sự phát hiện từ các hệ thống giám sát điện tử, đặc biệt khi được triển khai tại các vị trí công cộng đông người và khó kiểm soát toàn diện.

Bên cạnh hoạt động trao đổi vật chất, hồ sơ điều tra cũng làm rõ các kênh liên lạc giữa Chen và Lai, trong đó thể hiện dấu hiệu nhận diện, tiếp cận và khai thác thông tin từ các quân nhân đang tại ngũ. Chen bị cáo buộc đã cung cấp cho Lai dữ liệu cá nhân của một số quân nhân, tập trung vào các trường hợp có hoàn cảnh được đánh giá là nhạy cảm về mặt tâm lý hoặc xã hội.

Nội dung trao đổi giữa hai nghi phạm cho thấy việc phân tích yếu tố nhân thân, từ gia đình, dân tộc, hoàn cảnh sống, đều được chú trọng nhằm xác định những đối tượng có thể dễ bị tác động. Trong một đoạn tin nhắn được trích dẫn, Chen mô tả chi tiết về một quân nhân trẻ, bao gồm cả thông tin liên quan đến việc cha mẹ ly hôn và điều kiện sống từ thời thơ ấu.

Theo các điều tra viên, đây là dấu hiệu cho thấy sự sàng lọc có chủ đích, phục vụ cho mục tiêu tuyển mộ nội gián tiềm năng. Ngoài thông tin về tên tuổi và nơi sinh, các nghi phạm còn thu thập dữ liệu liên quan đến lịch trình tuyển quân, đơn vị công tác và hồ sơ lý lịch của quân nhân mới gia nhập.

Không dừng lại ở việc ghi hình tại các khu vực công cộng, Chen còn bị phát hiện chuyển tiếp nhiều tệp ảnh và video từ trung tâm tuyển quân tới Lai thông qua thiết bị cá nhân. Trong một trường hợp cụ thể, đoạn video quay lại cảnh bên trong phòng tuyển quân, bao gồm cả hội thoại bằng tiếng Anh và tiếng Trung đã được gửi đi để tiếp tục xử lý.

Hồ sơ điều tra cho thấy sau khi tiếp nhận nội dung, Lai đã phản hồi bằng loạt hướng dẫn chi tiết, trong đó có các chỉ đạo liên quan đến cách tiếp cận mục tiêu, phương thức rút lui an toàn và quy trình tổng hợp báo cáo thông tin. Toàn bộ chuỗi hành động này được xác định là nhằm phục vụ cho một tổ chức tình báo nước ngoài bị nghi là có liên quan đến vụ việc.

Trong hơn một năm trước thời điểm bắt giữ, Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) đã phối hợp với Cơ quan Điều tra Hình sự Hải quân (NCIS), các văn phòng hiện trường tại Oregon, Texas, California và Washington để theo dõi chặt chẽ mọi hoạt động của hai nghi phạm. Quá trình giám sát được tiến hành âm thầm, liên tục và có sự tham gia của nhiều lực lượng liên bang.

Đến ngày 27/6/2025, sau khi thu thập đầy đủ các cơ sở pháp lý cần thiết, cơ quan chức năng đã tiến hành bắt giữ cả Chen và Lai, chính thức khởi động quá trình tố tụng hình sự cấp liên bang.

Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi phát biểu trước truyền thông tại phòng họp báo của Nhà Trắng ở Washington.

Mặt trận pháp lý và những hệ lụy an ninh quốc gia

Theo Bộ Tư pháp Hoa Kỳ, hai bị cáo trong vụ việc bị truy tố vì vi phạm Đạo luật Đăng ký Đại diện cho Chính phủ Nước ngoài (FARA) - một đạo luật liên bang quy định rằng bất kỳ ai thay mặt cho một chính phủ nước ngoài tham gia vào các hoạt động tại Mỹ đều phải đăng ký công khai với Bộ Tư pháp.

Trong trường hợp này, giới chức cho rằng các nghi phạm đã thực hiện các hành động mang tính đại diện cho một bên nước ngoài mà không khai báo theo đúng quy định pháp luật. Đây được xem là hành vi vi phạm nguyên tắc minh bạch và có thể gây ảnh hưởng đến an ninh quốc gia nếu không bị phát hiện kịp thời.

Ngoài ra, các nghi phạm cũng đối mặt với khả năng bị truy tố về tội âm mưu chuyển giao thông tin liên quan đến quốc phòng, cùng một số vi phạm tài chính bị nghi là phục vụ cho hoạt động thu thập thông tin bất hợp pháp. Nếu bị kết tội, mỗi cá nhân có thể phải chịu mức án lên tới 10 năm tù giam cùng khoản tiền phạt tối đa 250.000 USD.

Phát biểu tại buổi họp báo công bố thông tin truy tố, Bộ trưởng Tư pháp Hoa Kỳ Pam Bondi cho rằng vụ việc thể hiện “dấu hiệu đáng lo ngại về một nỗ lực có tổ chức, với mục tiêu thâm nhập vào các cấu trúc trọng yếu của quân đội, đặc biệt là lực lượng Hải quân, nhằm tạo ra ảnh hưởng từ bên trong hệ thống an ninh quốc gia”. Bà nhấn mạnh, các cơ quan chức năng sẽ kiên quyết áp dụng các biện pháp pháp lý cần thiết để xử lý mọi hành vi bị nghi là xâm phạm chủ quyền hoặc liên quan đến lộ lọt thông tin nhạy cảm trong lĩnh vực quốc phòng.

Từ góc độ điều tra an ninh, Giám đốc Cục Điều tra Liên bang (FBI) Kash Patel nhận định rằng vụ án cho thấy mức độ tinh vi của các phương thức gián điệp hiện đại. Ông đặc biệt lưu ý đến việc các nghi phạm bị cáo buộc sử dụng các kỹ thuật tinh vi như “điểm chết” dùng để chuyển giao tiền mặt và tài liệu nhằm tránh bị phát hiện bởi các hệ thống giám sát điện tử.

Khi đặt vụ việc vào bối cảnh rộng hơn của các sự kiện an ninh gần đây, có thể thấy đây không phải là trường hợp cá biệt. Trước đó, vào năm 2023, hai quân nhân thuộc lực lượng Hải quân Mỹ đã bị truy tố vì hành vi chuyển giao dữ liệu kỹ thuật nhạy cảm ra bên ngoài.

Bên cạnh đó, các chiến dịch tình báo mạng bị nghi có liên quan đến các nhóm như APT27 và APT31 tiếp tục làm gia tăng mối lo ngại về hoạt động can thiệp có tổ chức. Tất cả những diễn biến này cho thấy một xu hướng rõ nét: mặt trận tình báo hiện đại không còn giới hạn trong môi trường kỹ thuật số mà đang mở rộng ra không gian thực địa, kết hợp giữa công nghệ và con người trong cùng một chiến lược.

Xu hướng này đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với hệ thống phòng thủ an ninh quốc gia, đòi hỏi phải được nâng cấp liên tục, vận hành linh hoạt và có khả năng phản ứng nhanh với các kịch bản phi truyền thống. Các hành vi xâm nhập không chỉ xảy ra tại các căn cứ quân sự trọng điểm, mà còn nhắm đến những địa điểm tưởng như ít nhạy cảm hơn như trung tâm tuyển quân, cảng hải quân hoặc các khu vực hỗ trợ hậu cần. Đây là những mắt xích quan trọng nhưng thường không được siết chặt ở cùng mức độ với các khu vực trọng yếu, do đó dễ trở thành điểm yếu trong hệ thống.

Giám đốc FBI Kash Patel đánh giá cao việc bắt giữ Chen và Lai.

Vụ việc đặt ra yêu cầu rà soát lại quy trình kiểm soát tại các điểm tiếp cận quân sự, bao gồm kiểm tra danh tính ra - vào, giám sát nghiêm ngặt các thiết bị điện tử cá nhân được mang theo, cũng như nâng cao biện pháp bảo vệ dữ liệu cá nhân của quân nhân, đặc biệt là nhóm binh sĩ mới nhập ngũ. Với nền tảng dân tộc và hoàn cảnh xuất thân đa dạng, nhóm đối tượng này có thể dễ trở thành mục tiêu bị các lực lượng nước ngoài lợi dụng, khai thác về mặt tâm lý, gia đình hoặc điều kiện cá nhân. Điều đó đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với hệ thống đánh giá rủi ro nhân sự trong quân đội, vốn cần được triển khai một cách bài bản, thận trọng và chủ động.

Song hành với các yếu tố con người, vụ án cũng cho thấy các kỹ thuật tình báo cổ điển như phương pháp “điểm chết” vẫn còn hiện diện trong thế giới tình báo hiện đại. Khi được triển khai đúng cách và không bị phát hiện kịp thời, những kỹ thuật tưởng chừng lỗi thời này vẫn có thể đạt hiệu quả cao, vượt qua cả các hệ thống giám sát công nghệ tiên tiến. Điều đó cho thấy rằng công tác bảo vệ an ninh quốc gia hiện nay không thể phụ thuộc vào một tầng phòng vệ duy nhất. Thay vào đó, cần một cấu trúc phòng thủ đa lớp nhằm phát hiện và ngăn chặn nguy cơ từ cả bên trong lẫn bên ngoài.

Trong kỷ nguyên mà ranh giới giữa an ninh truyền thống, gián điệp mạng và các hình thức can thiệp phi chính thống ngày càng mờ nhạt, từng hành vi tưởng như đơn giản, từ một cuộc trò chuyện thoáng qua tại trung tâm tuyển quân cho đến một vật dụng bị bỏ lại nơi công cộng đều có thể là mắt xích trong một mạng lưới tình báo hoạt động âm thầm nhưng có tổ chức. Thách thức lớn nhất của thời đại an ninh phức hợp không chỉ nằm ở sự phát triển của công nghệ, mà ở cách con người sử dụng hoặc khai thác chính công nghệ đó để vượt qua hàng rào phòng vệ.

Vụ án một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo cho các quốc gia hiện đại. Câu hỏi đặt ra không chỉ là làm sao để củng cố hệ thống bảo mật kỹ thuật số hay tăng cường năng lực phản gián, mà là liệu có thể xây dựng được một hệ thống phòng thủ tích hợp, nơi công nghệ, pháp lý và yếu tố con người cùng được vận hành một cách đồng bộ. Từ khâu tuyển mộ nhân sự đến đào tạo an ninh nội bộ, từ việc bảo vệ dữ liệu cá nhân đến khả năng nhận diện các tín hiệu xâm nhập phi truyền thống, mọi mắt xích đều cần được đặt trong trạng thái cảnh giác cao độ.

Trong bối cảnh cạnh tranh giữa các trung tâm quyền lực toàn cầu đang mở rộng sang cả không gian số, chuỗi cung ứng và chiến lược tình báo, việc duy trì một cơ chế phòng vệ hiệu quả, phản ứng nhanh nhạy và có tính pháp lý vững chắc không còn là lựa chọn mang tính chiến thuật, mà trở thành một đòi hỏi sống còn đối với nền an ninh quốc gia. Đây không chỉ là thách thức của một quốc gia, mà là bài toán an ninh toàn cầu, nơi mức độ chủ động, khả năng nhận diện nguy cơ và tính minh bạch trong vận hành sẽ định hình năng lực tự vệ chiến lược trong thế kỷ XXI.

Minh Hằng

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/ho-so-mat/chan-dong-nghi-an-gian-diep-trong-quan-doi-my-i776384/