Chân dung 14 Bộ trưởng GD-ĐT trong 80 năm qua

17 giờ trướcBài gốc

1. Giáo sư Vũ Đình Hòe

Giáo sư Vũ Đình Hòe (1912-2011), quê Hải Dương (cũ), trong một gia đình có truyền thống nho học. Ông là Bộ trưởng Giáo dục đầu tiên trong Chính phủ lâm thời, từ tháng 8/1945 đến tháng 3/1946. Ông cũng đảm nhiệm Bộ trưởng Tư pháp trong 15 năm sau đó.

Chỉ trong 6 tháng ở cương vị Bộ trưởng, ông đã làm được nhiều việc quan trọng, đáng chú ý nhất là 3 việc được Chủ tịch Hồ Chí Minh tán thành, quyết định cho thực hiện ngay:

Quyết tâm thanh toán nạn mù chữ trong vòng một năm - một kế hoạch đầy tham vọng nhưng hết sức cần thiết, đúng với thứ tự đối tượng cần chống: Giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm.

Thực hiện việc dạy học ở tất cả các cấp kể cả đại học bằng tiếng Việt.

Nhanh chóng thực hiện kế hoạch cải cách giáo dục "thay thế hẳn nền giáo dục nhồi sọ, phù phiếm trước đây của thực dân Pháp bằng nền giáo dục của Chính phủ nhân dân cách mạng theo phương châm: Dân chủ, Dân tộc, Khoa học (theo Hồi ký Vũ Đình Hòe).

Năm 1996, giáo sư Vũ Đình Hòe được nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhất.

Giáo sư Vũ Đình Hòe. Ảnh: Tư liệu

2. Giáo sư Đặng Thai Mai

Giáo sư Đặng Thai Mai (1902-1984), quê Nghệ An. Ông là Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa năm 1946.

Sau đó, giáo sư Đặng Thai Mai được phân công nhiều trọng trách như: Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến tỉnh Thanh Hóa (1947-1948), Hội trưởng Hội Văn hóa Việt Nam (1948), Giám đốc Sở Giáo dục liên khu IV (1950-1953), Chủ nhiệm Văn khoa Đại học Sư phạm và Đại học Tổng hợp (1954-1960), Viện trưởng Viện Văn học (1959-1976), Chủ tịch Hội liên hiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam...

Trong suốt cuộc đời, giáo sư Đặng Thai Mai đã cống hiến trọn vẹn cho sự nghiệp khoa học và cách mạng của đất nước.

Giáo sư Đặng Thai Mai. Ảnh: Tư liệu

3. Giáo sư Ca Văn Thỉnh

Trong sách Ca Văn Thỉnh (tổng tập) của Nhà xuất bản Tổng hợp TPHCM có nêu: “Theo sắc lệnh 119 ngày 9/7/1946 về việc tổ chức Bộ Quốc gia Giáo dục, ông được Bác Hồ giao giữ chức quyền Bộ trưởng Giáo dục. Tiếp theo là Sắc lệnh ngày 8/10/1946 về việc thành lập ngành sư phạm và ông kiêm nhiệm Vụ trưởng Vụ Sư phạm”.

Mặt khác, được sự hỗ trợ của ông Nguyễn Văn Huy, nguyên Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam (hiện là Giám đốc Bảo tàng Nguyễn Văn Huyên), chúng tôi đã liên hệ với NSƯT, đạo diễn Ca Lê Hồng (con gái của giáo sư Ca Văn Thỉnh). Bà Ca Lê Hồng xác nhận cha của bà - giáo sư Ca Văn Thỉnh từng có thời gian ra Hà Nội giữ chức quyền Bộ trưởng Bộ Giáo dục năm 1946.

Giáo sư Ca Văn Thỉnh (1902-1987), quê Bến Tre. Năm 1925, ông ra Hà Nội học Cao đẳng Sư phạm Đông Dương. Tại đây, ông cùng với Đặng Thai Mai, Tôn Quang Phiệt tích cực tham gia các phong trào thanh niên yêu nước. Giai đoạn 1928-1945, ông Ca Văn Thỉnh vừa dạy học vừa tham gia các hoạt động yêu nước tại Bến Tre. Đến ngày 25/8/1945, cuộc khởi nghĩa ở Bến Tre thành công, ông trở thành Ủy viên Ủy ban Kháng chiến hành chính tỉnh Bến Tre.

Đến ngày 20/3/1946, ông cùng bà Nguyễn Thị Định, ông Trần Hữu Nghiệp được Phái đoàn khu 8 cử ra Hà Nội báo cáo tình hình và xin chi viện cho Nam bộ. Trong năm 1946, ông được Chính phủ giao phó Quyền Bộ trưởng Bộ Giáo dục, rồi sau đó đảm nhiệm chức Giám đốc Phòng Nam bộ…

Giáo sư Ca Văn Thỉnh. Ảnh: Báo Sài Gòn Giải Phóng

4. Giáo sư Nguyễn Văn Huyên

Giáo sư Nguyễn Văn Huyên (1905-1975) là Bộ trưởng Bộ Giáo dục lâu nhất, trong gần 30 năm. Dòng họ của ông có xuất thân từ làng Lai Xá, Kim Chung, Hoài Đức (Hà Nội) ra hành nghề y ở phố Thuốc Bắc.

Trong suốt 3 thập kỷ đứng đầu ngành GD-ĐT, ông chỉ đạo nhiều cải cách, xây dựng nền giáo dục quốc dân, xóa mù chữ, đào tạo đội ngũ trí thức và cán bộ khoa học - kỹ thuật, đặt nền móng cho sự phát triển lâu dài của đất nước.

Giáo sư Nguyễn Văn Huyên và phu nhân. Ảnh: Tư liệu VietNamNet

5. Bà Nguyễn Thị Bình

Bà Nguyễn Thị Bình (tên khai sinh Nguyễn Thị Châu Sa, sinh năm 1927, quê Quảng Nam) tham gia cách mạng từ tháng 8/1945. Bà từng hoạt động trong phong trào giành chính quyền ở Sài Gòn, giữ nhiều chức vụ trong Hội Phụ nữ cứu quốc và Mặt trận Liên - Việt.

Sau thời gian bị giam ở khám Chí Hòa (1951-1954), bà tiếp tục công tác trong phong trào hòa bình, rồi đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng, trong đó có Trưởng đoàn đàm phán tại Hội nghị Pari (1969-1973), Bộ trưởng Ngoại giao Chính phủ Cách mạng lâm thời (1969-1976).

Từ 1976-1987, bà là Bộ trưởng Bộ Giáo dục, sau đó đảm nhận nhiều trọng trách khác và giữ cương vị Phó Chủ tịch nước (1992-2002).

Ngày 25/8/2025, bà được trao danh hiệu Anh hùng Lao động.

Bà Nguyễn Thị Bình. Ảnh: Hoàng Hà

6. Giáo sư Tạ Quang Bửu

Giáo sư Tạ Quang Bửu (1910-1986), quê Nghệ An. Ông từng giữ chức Bộ trưởng Bộ Quốc phòng từ tháng 8/1947 đến tháng 8/1948. Ông là Bộ trưởng đầu tiên của Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp (1965-1976).

Trong điều kiện chiến tranh, giáo sư Tạ Quang Bửu đã đề xuất dạy những điều cơ bản nhất, hiện đại nhất phù hợp với điều kiện Việt Nam. Từ đó, ông chỉ đạo cải tiến chương trình giảng dạy và quy tụ những nhà khoa học, nhà sư phạm, chuyên gia giỏi để biên soạn giáo trình mới. Ông cho tổ chức hàng loạt các hội thảo về giảng dạy đại học để nâng cao chất lượng dạy và học ở bậc đại học.

Giáo sư Tạ Quang Bửu. Ảnh: Tư liệu

7. Giáo sư Phạm Minh Hạc

Giáo sư Phạm Minh Hạc (sinh năm 1935, Hà Nội) giữ chức Bộ trưởng Giáo dục giai đoạn 1987-1990. Trên cương vị này, ông đưa ra nhiều quyết sách đổi mới trong bối cảnh đất nước khó khăn, đặt phương châm chỉ đạo: “Giữ vững để không tan vỡ, khôi phục những cái đã mất, củng cố những cái còn lại và phát triển cái cần thiết”.

Ông đặc biệt chú trọng các chương trình xóa mù chữ, phổ cập giáo dục tiểu học và góp phần định hình mục tiêu quốc gia về giáo dục.

Giáo sư Phạm Minh Hạc. Ảnh: Tư liệu VietNamNet

8. Giáo sư Nguyễn Đình Tứ

Giáo sư Nguyễn Đình Tứ (1932-1996), quê Hà Tĩnh, trong một gia đình nhà giáo giàu truyền thống hiếu học, yêu nước. Ông là nhà vật lý hạt nhân đồng thời là nhà lãnh đạo khoa học, giáo dục Việt Nam.

Ông giữ chức Bộ trưởng Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp (từ tháng 6/1976 đến tháng 2/1987), Viện trưởng Viện Năng lượng Nguyên tử Quốc gia...

Năm 2000, giáo sư Nguyễn Đình Tứ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học và công nghệ cho cụm công trình: "Nghiên cứu tương tác của các hạt cơ bản và hạt nhân ở năng lượng cao và phát hiện phản hạt hyperon sigma âm".

Năm 2007, ông được Chủ tịch nước truy tặng Huân chương Hồ Chí Minh.

Giáo sư Nguyễn Đình Tứ. Ảnh: Tư liệu

9. Giáo sư Trần Hồng Quân

Giáo sư Trần Hồng Quân (1937-2023) quê Sóc Trăng (cũ).

Từ năm 1961, ông giảng dạy tại ĐH Bách Khoa Hà Nội. Sau năm 1976, ông làm Trưởng Khoa Cơ khí, Trường ĐH Bách Khoa TPHCM và là Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa TPHCM.

Từ năm 1982 đến năm 1987, ông là Thứ trưởng Bộ Đại học - Trung học Chuyên nghiệp.

Giai đoạn 1987-1990, ông giữ chức Bộ trưởng Bộ Đại học - Trung học Chuyên nghiệp và Dạy nghề.

Năm 1990-1997, giáo sư Trần Hồng Quân giữ chức Bộ trưởng Bộ GD-ĐT.

Sau nghỉ hưu, ông làm Chủ tịch Hiệp hội các trường đại học cao đẳng Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng cố vấn Hiệp hội các trường đại học cao đẳng Việt Nam.

Giáo sư Trần Hồng Quân. Ảnh: Tư liệu

10. Giáo sư Nguyễn Minh Hiển

Giáo sư Nguyễn Minh Hiển sinh 1948, quê Thái Bình (cũ). Ông giữ chức Bộ trưởng Bộ GD-ĐT từ năm 1997 đến 2006.

Giáo sư Nguyễn Minh Hiển. Ảnh: Tư liệu

11. Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân

Giáo sư sinh năm 1953, quê Trà Vinh (cũ).

Ông Nguyễn Thiện Nhân từng kinh qua các chức vụ: Phó hiệu trưởng trường ĐH Bách khoa TPHCM; Giám đốc Sở Khoa học, Công nghệ và Môi trường TPHCM; Phó Chủ tịch UBND TPHCM; Bộ trưởng GD-ĐT giai đoạn 2006-2010; Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Bộ trưởng Bộ GD-ĐT.

Tháng 5/2013, ông được bầu vào Bộ Chính trị. Ông làm Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam khóa 7, 8 (nhiệm kỳ 2014-2019).

Ngày 10/5/2017, Bộ Chính trị phân công ông giữ chức Bí thư Thành ủy TPHCM.