Chặn tận gốc lạm thu trong trường học: Rõ trách nhiệm, siết giám sát

3 giờ trướcBài gốc

Các khoản thu thường được đề cập trong các cuộc họp phụ huynh. Ảnh: Website Trường THCS Nguyễn Văn Cừ (Thủ Dầu Một, TPHCM)

Việc thiếu rõ ràng về trách nhiệm, quy trình và giám sát khiến các bên liên quan dễ nảy sinh hiểu lầm, bức xúc. Để khắc phục, cần xác định rõ gốc rễ và triển khai đồng bộ giải pháp.

Nhận diện nguyên nhân

PGS.TS Lê Khánh Tuấn - Trường Đại học Sài Gòn, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính (Bộ GD&ĐT) chỉ ra 5 nguyên nhân dẫn đến những tồn tại trong thu, chi đầu năm học.

Thứ nhất là thiếu công khai, minh bạch trong quản lý. Thông tư số 09/2024/TT-BGDĐT quy định rõ các khoản thu, chi phải công khai và cách công khai. Tuy nhiên, không ít trường chưa niêm yết rõ ràng, các bên liên quan không biết rõ chi tiết. Nhiều trường thiếu cơ chế đảm bảo sự tham gia thật sự của các bên liên quan vào thảo luận, quyết định, kiểm soát các khoản thu, chi. Thiếu công khai, minh bạch có thể dẫn đến thờ ơ, không quan tâm, từ đó mất hẳn sự giám sát.

Thứ hai, cố tình lạm thu hoặc thu sai quy định. Lạm thu có căn nguyên phức tạp, có thể là lạm dụng quyền lực để trục lợi; nhưng cũng có khi vì sức ép phải có kinh phí để hoàn thành các hoạt động mà một số hiệu trưởng đề ra khoản thu không có trong quy định. Cả hai khuynh hướng đó đều không được chấp nhận. Nhận thức không đầy đủ, thiếu hiểu biết về quản lý tài chính, động cơ cá nhân của người quản lý… đều có thể là nguyên nhân của lạm thu.

Thứ ba, quản lý tài chính chưa tốt, thiếu chặt chẽ. Nhiều hiệu trưởng không hiểu biết cơ bản về quản lý tài chính, trong khi thiếu kế toán chuyên sâu, kỹ năng hạch toán kế toán yếu. Ba khâu cơ bản là lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán thu chi đều có thiếu sót. Hồ sơ, chứng từ kế toán lưu trữ thiếu đầy đủ, nhiều khoản thu không được cập nhật trên sổ sách; việc quyết toán, kiểm soát nguồn thu qua Kho bạc Nhà nước có nơi chưa tốt. Vì vậy, bất cập còn xảy ra từ lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo đến kiểm tra, đánh giá.

Thứ tư, thiếu giám sát, hướng dẫn kịp thời. Việc thanh tra, kiểm tra của các cơ quan quản lý chưa thường xuyên. Công tác kiểm tra nội bộ trường học chưa đầy đủ, sâu sát. Một số hoạt động mới phát sinh chưa được hướng dẫn kịp thời, dẫn đến vận dụng sai. Nhiều trường chưa sử dụng tốt quy chế chi tiêu nội bộ để minh bạch, cụ thể hóa các khoản thu chi hợp lý.

Cuối cùng, công tác truyền thông chưa hiệu quả. Huy động tối đa sự tham gia của các bên liên quan vào lập kế hoạch, xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ là cách tốt để tuyên truyền, giải thích hiệu quả chưa được các trường chú ý. Cán bộ quản lý, nhân viên, giáo viên chủ nhiệm, cha mẹ học sinh ít được phổ biến chi tiết về cơ sở pháp lý, hoặc chưa quan tâm nghiên cứu, dẫn đến làm sai. Nhiều sự việc dẫn đến hiểu lầm, bức xúc và thiếu đồng thuận ngay từ đầu năm học.

Bà Lê Thị Trang - Hiệu trưởng Trường THCS - THPT Trưng Vương (Long Châu, Vĩnh Long) nhìn nhận, dù đã có đầy đủ văn bản chỉ đạo về vấn đề này, nhưng tình trạng lạm thu đâu đó vẫn xảy ra. Nguyên nhân do công tác tuyên truyền các văn bản liên quan về khoản thu tại cơ sở giáo dục chưa rõ ràng, minh bạch.

Việc quản lý, sử dụng các khoản thu chưa được kiểm soát chặt chẽ; quản lý tài sản từ nguồn tài trợ đâu đó còn lỏng lẻo. “Không loại trừ trường hợp, một số cơ sở giáo dục cố tình làm sai, tự đặt ra các khoản thu và yêu cầu phụ huynh đóng góp trên tinh thần tự nguyện, nhưng thực chất là bắt buộc, chia đều”, bà Lê Thị Trang cho hay.

Ảnh minh họa INT.

Minh bạch, công khai, xử lý nghiêm sai phạm

Chia sẻ kinh nghiệm tại Trường THCS - THPT Trưng Vương, bà Lê Thị Trang cho biết: Nhiều năm qua, nhà trường thực hiện công khai, minh bạch, đúng quy định các khoản thu. Đầu năm học chủ yếu thu học phí (bắt buộc); thu hộ các khoản đóng bảo hiểm học sinh; vận động, tài trợ thực hiện theo Thông tư số 16/2018/TT-BGDĐT; ngoài ra, không phát sinh các khoản thu nào.

Việc thu phí hàng năm của Ban đại diện cha mẹ học sinh do Ban đại diện cha mẹ học sinh phụ trách, giáo viên chủ nhiệm phối hợp phổ biến, vận động, bảo đảm nguyên tắc công khai, dân chủ, tự nguyện, không quy định bình quân. Phụ huynh khó khăn không nhất thiết phải đóng góp. Thu chi từ kinh phí này luôn được Ban đại diện cha mẹ học sinh công khai.

“Khắc phục lạm thu, trước hết cần làm tốt tuyên truyền, phổ biến để các bên liên quan nắm vững quy định. Những khoản được thu, không được thu hiện đã có quy định cụ thể; phụ huynh nắm được sẽ kịp thời phát hiện khoản thu vô lý. Cần nêu cao vai trò của cha mẹ học sinh trong giám sát thu chi quỹ hội, các khoản xã hội hóa. Gắn vai trò, trách nhiệm người đứng đầu cơ sở giáo dục với các khoản thu, chi tại đơn vị mình.

Các khoản chi của Ban đại diện cha mẹ học sinh phải có sự đồng thuận, thống nhất; làm nghiêm báo cáo quyết toán, công khai, minh bạch. Cơ quan có thẩm quyền cần thường xuyên thanh tra, kiểm tra, kịp thời phát hiện, chấn chỉnh, xử lý nghiêm trường hợp người đứng đầu cơ sở giáo dục để xảy ra lạm thu”, bà Lê Thị Trang cho hay.

Ông Nguyễn Văn Chanh - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Thụy Phong (Nam Thụy Anh, Hưng Yên) đồng quan điểm khi nhấn mạnh việc làm tốt công tác tuyên truyền, minh bạch các khoản thu chi đúng quy định tới phụ huynh, học sinh và báo cáo chính quyền địa phương. Nhà trường cần thu đúng, thu đủ theo quy định. Bên cạnh đó, cũng cần quan tâm giúp đỡ học sinh có hoàn cảnh khó khăn để tạo mọi điều kiện cho các em đến trường.

Góc độ chuyên gia, PGS.TS Lê Khánh Tuấn nhấn mạnh trước hết đến giải pháp tăng cường công khai, minh bạch bằng việc tổ chức để các bên liên quan tham gia hiến kế, thảo luận, quyết định kế hoạch hoạt động, dự toán thu chi, quy chế chi tiêu nội bộ. Qua đó, hiệu trưởng tận dụng được sức mạnh, trí tuệ nhiều bên, vừa công khai, minh bạch vấn đề tài chính.

Đồng thời, tạo sự hiểu biết, đồng thuận, cũng là tạo cơ chế kiểm tra, giám sát ngay từ khâu quyết định kế hoạch. Ngoài ra, công khai danh mục, mức thu chi, kèm dự toán chi tiết theo quy định Thông tư số 09/2024/TT-BGDĐT phải được chấp hành nghiêm túc.

Cùng với đó, rà soát, kiểm soát chặt chẽ các khoản thu chi. Hiệu trưởng chịu trách nhiệm chỉ đạo việc lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán các khoản thu chi. Thực hiện nghiêm ngặt điều kiện pháp lý để thực hiện một khoản thu chi: Khoản đó phải có trong dự toán đã được phê duyệt; định mức, chế độ, tiêu chuẩn… phải đúng quy định; dự toán chi tiết đã được phê duyệt; khoản thu/chi cần đấu thầu phải thực hiện đúng trình tự, thủ tục quy định của Luật Đấu thầu. Kiên quyết loại bỏ khoản thu/chi ngoài quy định và tăng cường áp dụng quy trình thu chi theo sổ sách điện tử, hạn chế tiền mặt.

Nhấn mạnh giải pháp vô cùng quan trọng là ưu tiên ngân sách chi thường xuyên cho giáo dục, PGS.TS Lê Khánh Tuấn đồng thời cho rằng cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm sai phạm. Hiệu trưởng tận dụng hình thức kiểm tra, giám sát thông qua đề cao sự tham gia trong xây dựng dự toán, xây dựng quy chế chi tiêu và tổ chức tốt kiểm tra nội bộ trường học. Đồng thời, cấp quản lý cần kiểm tra đột xuất đầu năm, công khai kết luận, xử lý cá nhân vi phạm.

Cần nâng cao năng lực quản lý tài chính trong nhà trường bằng đào tạo, tập huấn cho kế toán, lãnh đạo nhà trường về quy định thu chi, quyết toán, xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ. Đổi mới đào tạo, bồi dưỡng theo hướng học để có kiến thức, kỹ năng thực hành, không học chỉ vì chứng chỉ. - PGS.TS Lê Khánh Tuấn

Hiếu Nguyễn

Nguồn GD&TĐ : https://giaoducthoidai.vn/chan-tan-goc-lam-thu-trong-truong-hoc-ro-trach-nhiem-siet-giam-sat-post742939.html