Chàng thủ khoa đa năng của trường Nhân Văn

7 giờ trướcBài gốc

Ấn tượng đầu tiên về Quang Minh là một chàng trai đa năng với nhiều câu chuyện thú vị. Sinh năm 2000, quê Thái Nguyên, Minh học cấp ba chuyên Sinh, du học ngành Luật nhưng phải bỏ dở vì dịch bệnh. Trở về Việt Nam, cậu thi lại đại học và đỗ thủ khoa đầu vào ngành Ngôn ngữ học, tranh thủ học đàn, tập hát, đồng thời tham gia hợp xướng, dạy học và làm dự án xã hội.

Trong thời gian đó, Minh gặt hái thêm vài giải thưởng nghiên cứu khoa học và danh hiệu thủ khoa tốt nghiệp của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội (VNU-USSH).

Một số thành tích của thủ khoa trường Nhân Văn - Trần Quang Minh.

Đầu tháng 9 vừa qua, chỉ hơn một tháng sau khoảnh khắc đại diện các tân cử nhân phát biểu tại lễ tốt nghiệp ở USSH, Minh lại háo hức dự lễ khai giảng năm học mới, bắt đầu hành trình nghiên cứu sinh thạc sĩ tại thành phố Thượng Hải.

Ở Trung Quốc, hai trường được xếp hạng cao nhất về ngành Ngôn ngữ học theo QS Rankings là Đại học Bắc Kinh (Bắc Đại) và Đại học Phục Đán, lần lượt đứng thứ 2 và 12 thế giới. Minh đã xuất sắc giành học bổng toàn phần của cả hai trường.

Minh tại lễ khai giảng năm học mới 2025-2026 của Đại học Phục Đán và những thành tích học bổng Trung Quốc đã đạt được.

Hãy cùng Chuyên trang Sinh Viên Việt Nam, Báo Tiền Phong lắng nghe chia sẻ của Minh về cơ duyên đến với ngành Ngôn ngữ học, từ những thắc mắc ban sơ trong môi trường đa ngữ đến các nghiên cứu về phương ngữ tiếng Việt. Đan xen trong đó là những mảnh ghép của đam mê cá nhân, nơi Minh tìm thấy sự giao hòa giữa khoa học và nghệ thuật.

Khởi nguồn một hành trình Ngôn ngữ

Chào Minh, điều gì đã khơi dậy niềm yêu thích ngôn ngữ và thôi thúc bạn chọn theo đuổi ngành Ngôn ngữ học?

Ngành Ngôn ngữ học (Linguistics) vốn hàn lâm, thiên về lý thuyết và ít được biết đến. Hồi cấp ba, mình chỉ biết mình thích ngôn ngữ chứ chưa từng được định hướng về ngành này.

Khi học đại học ở Trung Quốc, mình nhận dạy kèm tiếng Trung và tiếng Việt. Công việc ấy đã manh nha mối duyên với Ngôn ngữ học. Để dạy tốt hơn, mình phải so sánh, đối chiếu tiếng Việt và tiếng Trung, từ đó nảy sinh nhiều thắc mắc, chẳng hạn như “Vì sao âm Hán Việt lại giống tiếng Quảng Đông hơn tiếng Quan thoại?”.

Thành phố Trùng Khánh cho mình môi trường đa ngữ khi người địa phương ở đây nói phương ngữ Quan hỏa mà không phải Quan thoại chuẩn miền Bắc. Bạn bè Trung Quốc từ nhiều vùng, nói các phương ngữ Hán và ngôn ngữ tộc người thiểu số. Bạn bè quốc tế lại đến từ khắp nơi với tiếng Nga, Pháp, Hàn, Tajikistan, Indonesia…

Mình có cơ hội quan sát, so sánh, phản tư về ngôn ngữ. Mình còn tự học tiếng Hán cổ (Văn ngôn), một chút tiếng Latin và tìm hiểu thêm về ngôn ngữ giả lập trong Lord of the Rings hay Avatar, đồng thời cũng bắt đầu chú ý hơn đến sự khác biệt trong các phương ngữ tiếng Việt.

Qua đọc sách và trao đổi với những người chung sở thích, mình mới biết có một ngành chuyên nghiên cứu các vấn đề ấy tên là Ngôn ngữ học. Khi học lại đại học, mình chọn Ngôn ngữ học thay vì các ngành ngôn ngữ ứng dụng, bởi mình muốn tìm hiểu về các học phần đặc thù như Ngữ âm, Âm vị, Phương ngữ, Ngôn ngữ học lịch sử hay Cú pháp.

Kỷ niệm tại Đại học Trùng Khánh trong lần du học đầu tiên được Minh đưa vào bài luận
nộp học bổng thạc sĩ.

Hướng nghiên cứu Ngôn ngữ học mà bạn đang quan tâm là gì? Có điều gì cuốn hút ở lĩnh vực này khiến bạn muốn gắn bó lâu dài?

Mình rất thích nghe, quan sát và tìm hiểu âm thanh của ngôn ngữ nên đặc biệt say mê ngữ âm và phương ngữ học. Khóa luận tốt nghiệp của mình nghiên cứu về phát âm tiếng Hà Nội của người trẻ và sự biến đổi ngữ âm trong hơn một thế kỷ.

Càng học sâu, mình càng nhận ra giá trị của các biến thể ngôn ngữ. Những khác biệt về phát âm hay từ vựng, nhiều khi bị coi là “không chuẩn” như lẫn lộn l/n, hay những nguyên âm bẹp kiểu mịe, iem, thực chất là những “hóa thạch” ngôn ngữ, là tư liệu quý để tìm về cội nguồn và lịch sử tiếng Việt.

Điều cuốn hút mình nằm ở sự biến đổi đó, giúp mình biết trân trọng hơn sự đa dạng và khác biệt. Vì vậy, mình muốn tiếp tục nghiên cứu về ngữ âm tiếng Việt và các phương ngữ, thổ ngữ. Đây cũng là một lĩnh vực vẫn còn nhiều dư địa để khám phá.

Hiện tại, mình vẫn tham gia một số dự án nghiên cứu từ thời đại học cùng giảng viên hướng dẫn, tập trung vào phương ngữ tiếng Việt và ngôn ngữ tộc người thiểu số nhóm Vietic. Tầm nhìn của dự án là tư liệu hóa để bảo tồn các ngôn ngữ có nguy cơ biến mất và góp phần phục nguyên tiếng Việt cổ.

Một số hoạt động nghiên cứu khoa học mà Minh đã thực hiện.

Bạn có niềm đam mê với nhạc kịch và từng là thành viên của Hợp xướng Gió Xanh - dàn hợp xướng cộng đồng đầu tiên ở Việt Nam. Cơ duyên nào đưa bạn đến hoạt động nghệ thuật này?

Mình biết đến với nhạc kịch từ hồi 7-8 tuổi qua phim Disney, đến lớp 7 thì bị ấn tượng với tiết mục hát nhạc kịch của chị Hương Thảo tại Vietnam’s Got Talent. Từ đó, mình “sa” vào thế giới nhạc kịch cũng được 13 năm rồi. Với mình, nhạc kịch giống như ánh sáng xanh “green light” trong The Great Gatsby, không chỉ để giải trí mà còn mở ra những ý vị mới của cuộc sống.

Nhạc kịch giúp mình học ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh. Khi nghiên cứu ngôn ngữ, mình càng thấy thú vị: các vở diễn dùng phương ngữ, biệt ngữ để khắc họa nhân vật, hay việc so sánh các bản dịch đã mở cho mình cánh cửa tới ngôn ngữ học đối chiếu, xã hội học ngôn ngữ và lý thuyết dịch.

Nhạc kịch cũng là bước đệm đưa mình đến nhạc cổ điển, nhờ dễ tiếp cận hơn nên trang bị nền tảng để mình cảm thụ sâu hơn. Trong thời gian dịch bị kẹt lại ở Việt Nam, mình đã dành dụm để học piano, biến giấc mơ tuổi nhỏ thành hiện thực. Việc luyện đàn, tập hát vừa cho niềm vui, vừa rèn tai và bổ sung kiến thức ngữ âm.

Đầu năm 2021, qua một vài người bạn, mình có cơ hội thử giọng và gắn bó gần hai năm với Hợp xướng Gió Xanh. Ở đó, mình được hát, được diễn, được sống trong một tập thể năng động và có khoảnh khắc thật khó quên trên sân khấu Nhà hát Lớn Hà Nội. Dù không theo nghệ thuật chuyên nghiệp, mình vẫn muốn trở thành một fan “có thành tựu” và Gió Xanh đã giúp mình chạm tới điều đó.

Cùng với nhạc cổ điển và nhạc kịch, Minh cũng thích học và tìm hiểu về các ngôn ngữ
trên thế giới, học nhạc cụ, thanh nhạc và chụp ảnh.

Bạn cũng từng tham gia nhiều dự án văn hóa - giáo dục. Có trải nghiệm để lại dấu ấn sâu sắc, thậm chí làm thay đổi góc nhìn cuộc sống của bạn?

Mình vốn là một Kim Ngưu điển hình nên mọi thay đổi đều đến chậm rãi qua tích lũy trải nghiệm. Nhưng nếu nhắc đến một trải nghiệm khiến mình bất ngờ và nhớ mãi, đó là khi tham gia xây dựng khóa học Bút nghiên dư ảnh ở Văn Miếu.

Trong quá trình biên soạn học liệu cho học sinh lớp 5–8, mình cố gắng sắp xếp nội dung vừa sức, tránh khô khan. Thế nhưng chỉ sau hai buổi, các em đã tiếp nhận rất tích cực, thậm chí có em đặt câu hỏi sâu và chia sẻ quan sát cá nhân. Điều đó khiến mình hoàn toàn bất ngờ.

Sau khóa học, nhiều phụ huynh cho biết con chủ động tìm hiểu thêm về những chủ đề trong khóa học như đạo học, khoa cử hay văn hóa truyền thống. Điều đó khiến mình tin rằng tri thức hàn lâm đến mấy, nếu được chuẩn bị chỉn chu và truyền đạt đúng cách, sẽ chạm tới trái tim và khơi gợi tò mò ngay cả ở lứa tuổi nhỏ.

Thầy giáo trẻ Quang Minh trong một buổi lên lớp tại Bút nghiên dư ảnh.

Phải đến Phục Đán học Ngôn ngữ học

Bạn đã lên kế hoạch xây dựng hồ sơ nộp học bổng thạc sĩ tại Trung Quốc từ bao giờ? Quá trình từ lúc nộp hồ sơ đến khi nhận kết quả đã diễn ra như thế nào?

Ngay từ khi học lại đại học, mình đã ấp ủ kế hoạch chuẩn bị nền tảng để tiếp tục học thạc sĩ ở Trung Quốc. Thời gian thực sự làm hồ sơ chỉ gói gọn từ tháng 9/2024 đến tháng 1/2025, nhưng sự chuẩn bị âm thầm đã kéo dài suốt bốn năm.

Tháng 9/2024, mình thi lại HSK 6; từ tháng 10–12 hoàn thiện thủ tục và chỉ nộp vào hai trường: Bắc Kinh và Phục Đán. Hồ sơ gửi đi cuối tháng 12, tháng 2/2025 phỏng vấn ở Phục Đán, tháng 3 ở Bắc Kinh, và chỉ một tuần sau phỏng vấn đã có kết quả.

Giành học bổng cả hai trường hàng đầu Trung Quốc về Ngôn ngữ học, lý do nào khiến bạn chọn Phục Đán?

Khi chọn trường, mình đặt ra tiêu chí rõ ràng: có đào tạo ngành Ngôn ngữ học, có chuyên gia về ngữ âm, phương ngữ, ngôn ngữ học lịch sử, có truyền thống nghiên cứu mạnh và cơ sở vật chất đầy đủ. Dựa vào đó và sau khi tham khảo bạn bè, hai lựa chọn tối ưu nhất là Phục Đán và Bắc Đại. Mình chọn Phục Đán vì đáp ứng toàn bộ tiêu chí.

Thượng Hải cũng là thành phố mình yêu thích bởi sự năng động, quốc tế, và giàu bản sắc phương ngữ. Tiếng Thượng Hải thuộc nhóm phương ngữ Ngô của tiếng Hán, khác nhiều so với tiếng Phổ thông, tạo nên thế mạnh đặc biệt cho nghiên cứu phương ngữ học tại Phục Đán.

Trong buổi phỏng vấn, mình ấn tượng khi các giáo sư quan tâm ngôn ngữ ở Đông Nam Á ngoài ngữ hệ Hán - Tạng, khá phù hợp với hướng nghiên cứu của mình. Sau đó, một giáo sư còn chủ động gửi email ngỏ ý muốn nhận mình làm “đệ tử”, khiến quyết định của mình nghiêng hẳn về Phục Đán.

Minh tại Bến Thượng Hải nổi tiếng.

Bạn tâm đắc nhất với phần nào trong bộ hồ sơ ứng tuyển? Theo bạn, đâu là điểm nổi bật đã giúp hồ sơ của bạn thuyết phục được các trường?

Hồ sơ của mình gồm giấy tờ cá nhân, CV học thuật, chứng chỉ tiếng Trung HSK, kế hoạch học tập, thư giới thiệu từ hai chuyên gia Ngôn ngữ học là giảng viên của mình ở trường Nhân Văn. Trong quá trình chuẩn bị, mình cũng thường xuyên trao đổi và tham khảo ý kiến từ hai người bạn rất thân, một đang làm tiến sĩ Ngôn ngữ học ở Mỹ và một đang học cử nhân ở Hàn Quốc.

Điều mình tâm đắc không nằm ở một phần riêng lẻ nào trong bộ hồ sơ, mà ở việc chứng minh “người thật, việc thật”. Mọi chi tiết trong CV hay thư giới thiệu đều xuất phát từ trải nghiệm cá nhân. Bên cạnh đó, mình cố gắng thể hiện sự liền mạch trong bài luận, kết nối giữa học tập, nghiên cứu và hoạt động ngoại khóa. Mình tin sự nhất quán ấy đã cho hội đồng thấy rõ đam mê và định hướng nghiêm túc lâu dài của mình.