Cháo là một món ăn phổ biến được yêu thích bởi tính dễ tiêu hóa, mềm mại và khả năng kết hợp đa dạng với nhiều nguyên liệu khác nhau. Cháo thường là lựa chọn hàng đầu cho người ốm, người cao tuổi và trẻ em.
Tuy nhiên, chính những đặc tính này lại khiến việc ăn cháo thường xuyên hoặc kéo dài có thể không phù hợp và thậm chí gây hại cho một số nhóm người. Vậy những nhóm người nào không nên ăn món cháo thường xuyên trong chế độ ăn hàng ngày hoặc cần chú ý khi ăn cháo?
1. Người bệnh đái tháo đường lưu ý gì khi ăn cháo?
Người bệnh đái tháo đường không nên thường xuyên ăn cháo gạo trắng ninh quá kỹ có thể làm tăng đường huyết.
Đây là nhóm cần thận trọng nhất khi ăn cháo, đặc biệt là cháo được nấu từ gạo trắng và ninh nhừ.
Chỉ số đường huyết (GI) cao: Cháo trắng có chỉ số đường huyết (GI) rất cao (khoảng 76). Khi gạo được nấu càng nhừ, các hạt tinh bột càng bị phân giải, làm tăng tốc độ hấp thụ đường vào máu.
Tăng đường huyết đột ngột: Khi ăn cháo, đường huyết sẽ tăng nhanh chóng, buộc tuyến tụy phải tiết ra một lượng lớn insulin để kiểm soát. Điều này không tốt cho việc quản lý đường huyết lâu dài và có thể gây biến chứng cho người bệnh đái tháo đường.
Giải pháp thay thế: Người đái tháo đường nên chọn các loại cháo nấu từ gạo lứt, yến mạch, hạt diêm mạch (quinoa) hoặc thêm nhiều rau củ có chỉ số GI thấp và giàu chất xơ để làm chậm quá trình hấp thu đường.
2. Người muốn giảm cân hoặc duy trì vóc dáng không nên ăn cháo trắng hằng ngày
Mặc dù cháo chứa nhiều nước và tạo cảm giác no tạm thời nhưng cháo trắng không phải là lựa chọn lý tưởng cho mục tiêu giảm cân.
Do hấp thu nhanh và làm tăng đường huyết đột ngột, cháo khiến insulin tiết ra nhiều, dẫn đến tình trạng đường huyết giảm nhanh sau đó. Điều này gây cảm giác mau đói và thèm ăn vặt, dễ dẫn đến việc nạp dư thừa calo trong ngày.
Thiếu chất xơ và protein: Nếu chỉ ăn cháo trắng thường xuyên sẽ thiếu chất xơ và protein, hai yếu tố giúp no lâu và duy trì khối lượng cơ bắp.
Giải pháp: Nên thay thế cháo bằng các thực phẩm thô hơn như cơm gạo lứt, khoai lang, hoặc các loại ngũ cốc nguyên hạt khác để duy trì cảm giác no lâu hơn.
3. Người mắc bệnh lý dạ dày, trào ngược acid tránh ăn cháo trước khi ngủ
Mặc dù cháo thường được khuyên dùng cho người bệnh dạ dày nhưng việc ăn không đúng cách có thể làm tình trạng bệnh nặng hơn.
Tăng trào ngược: Cháo có dạng lỏng hoặc bán lỏng, dễ làm đầy dạ dày nhanh chóng và tăng áp lực lên cơ vòng thực quản dưới, khiến dịch acid và thức ăn dễ bị trào ngược lên thực quản, gây ợ nóng và làm tổn thương niêm mạc thực quản.
Suy giảm chức năng tiêu hóa: Việc ăn cháo quá thường xuyên làm dạ dày lười hoạt động co bóp và nhào trộn thức ăn, lâu dần làm suy yếu chức năng tiêu hóa tự nhiên của cơ quan này.
Lưu ý: Nếu bị trào ngược, nên hạn chế ăn cháo trước khi đi ngủ và không nên ăn quá nhiều cùng lúc.
4. Trẻ em đang trong giai đoạn phát triển không nên ăn cháo kéo dài
Từ 1-2 tuổi: Bắt đầu cho bé tập làm quen với cơm nhão hoặc cơm nát, bên cạnh cháo nguyên hạt kết hợp với nhiều loại rau củ, trứng, thịt, cá, băm nhỏ để tăng cường dinh dưỡng. Cháo là bước đệm quan trọng nhưng không nên kéo dài giai đoạn này quá lâu vì có thể gây tình trạng sau:
Thiếu hụt dinh dưỡng: Cháo thường chứa tỷ lệ nước cao, nếu không được bổ sung đầy đủ đạm (thịt, cá, tôm) và chất béo, sẽ không cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất thiết yếu cho trẻ đang lớn nhanh.
Cản trở kỹ năng nhai nuốt: Việc ăn cháo nhuyễn quá lâu sẽ không rèn luyện được kỹ năng nhai và nghiền thức ăn thô, ảnh hưởng đến sự phát triển cơ hàm và khả năng tiêu hóa thức ăn đa dạng sau này của trẻ.
Giải pháp: Cần chuyển đổi dần sang ăn cơm nát, thức ăn đặc hơn và đa dạng hóa nguồn đạm, rau củ ngay khi trẻ đạt độ tuổi phù hợp.
5. Người mắc bệnh gout hạn chế ăn cháo ninh xương, cháo nội tạng
Người bệnh gout cần hạn chế cháo được ninh từ xương, tránh tuyệt đối cháo với nội tạng (cháo lòng) vì nước hầm xương có hàm lượng purin cao.
Purin chuyển hóa thành acid uric, khiến bệnh gout trở nên nghiêm trọng hơn hoặc gây tái phát cơn gout cấp.
Cháo là món ăn lý tưởng, nhất là với người đang ốm dậy, cơ thể suy nhược cần phục hồi cấp tốc. Tuy nhiên, với những nhóm người mắc bệnh mạn tính như đái tháo đường, gout hoặc người khỏe mạnh có nhu cầu dinh dưỡng cao hơn (giảm cân, trẻ em giai đoạn phát triển), cháo chỉ nên là món ăn thay đổi khẩu vị hoặc bổ sung, không nên là thực phẩm chính thường xuyên để tránh ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và mục tiêu dinh dưỡng.
BS. Nguyễn Hà