Chất lượng sống suy giảm vì ô nhiễm: Thực trạng đáng báo động

2 ngày trướcBài gốc

Ô nhiễm không khí gây ra các bệnh nguy hiểm như: Đột quỵ, bệnh tim, ung thư phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp. Ảnh minh họa: INT

Tỷ lệ người mắc bệnh do môi trường ô nhiễm đã và đang tăng khá cao.

Hậu quả nghiêm trọng

Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi tính chất vật lý, hóa học, sinh học của thành phần môi trường không phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật môi trường, tiêu chuẩn môi trường gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên. Mỗi loại ô nhiễm môi trường sẽ để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng.

Các tác động của ô nhiễm môi trường đến con người, nhất là nhóm trong độ tuổi học sinh ngày càng nghiêm trọng, với nhiều căn bệnh.

Ô nhiễm không khí gây ra mưa axit, thủng tầng ozone, tăng hiệu ứng nhà kính làm Trái đất nóng lên, băng hai cực tan chảy làm nước biển dâng cao… Ô nhiễm môi trường nước hủy diệt các sinh vật sống trong nước, gây thủy triều đỏ, thiếu nước ngọt cho sinh hoạt, ô nhiễm, cạn kiệt mạch nước ngầm… Ô nhiễm môi trường đất làm thực vật trồng trên đất dễ bị nhiễm bệnh khiến người ăn phải cũng bị nhiễm bệnh, gây ra ô nhiễm nguồn nước ngầm, thiếu nước dùng cho sinh hoạt, làm hủy hoại môi trường sống của động vật, thực vật…

Theo các nghiên cứu, sử dụng nguồn nước ô nhiễm, con người dễ bị nhiễm chì, hay gặp nhất là các bệnh về thận, thần kinh, cơ thể thiếu sức sống; nhiễm natri gây bệnh về cao huyết áp, tim mạch; nhiễm cadimi có thể gây đau lưng, thoái hóa cột sống; nhiễm độc các hợp chất hữu cơ, thuốc trừ sâu, thuốc bảo quản thực vật gây cảm giác nôn ói hoặc ngộ độc.

Tại Hội thảo “Tác động của ô nhiễm môi trường đến đa dạng sinh học và sức khỏe con người” năm 2022, GS.TS Trần Hiếu Nhuệ - Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường cho biết, thống kê của Bộ Y tế và Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), mỗi năm có đến 9.000 người tử vong do nguồn nước và vệ sinh kém; khoảng 20.000 người mắc bệnh ung thư mới phát hiện, nguyên nhân chính là do ô nhiễm nguồn nước; 44% trẻ em bị nhiễm giun và 27% trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng tại Việt Nam do thiếu nước sạch và vệ sinh kém.

Ô nhiễm không khí là nguyên nhân chính gây tử vong và bệnh tật trên toàn cầu, đặc biệt là sự nguy hiểm của bụi mịn PM 2.5 vào phổi, qua đường dẫn khí sẽ đi sâu vào từng túi phổi gây viêm nhiễm đường hô hấp. Khoảng 4,2 triệu ca tử vong sớm trên toàn cầu có liên quan đến ô nhiễm không khí, chủ yếu là do bệnh tim, đột quỵ, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi và nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính ở trẻ em.

PGS.TS.BS Nguyễn Huy Nga - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển môi trường sức khỏe cho biết, tác hại là bụi PM 2.5 vào phổi, qua đường dẫn khí như phế quản, tiểu phế quản sẽ đi sâu vào từng túi phổi gây viêm nhiễm đường hô hấp, suy giảm chức năng phổi. Hệ quả là các bệnh liên quan như đột quỵ, giảm IQ, các bệnh ở hệ thần kinh trung ương, rối loạn nhịp tim, đông cứng mạch máu, cao huyết áp, ung thư phổi...

Độc chất trong không khí xâm nhập chủ yếu bằng đường thở (đặc biệt là phổi với khả năng trao đổi chất cao và nhiều mạch máu nhỏ) gây viêm phế quản, viêm phổi, viêm phổi tắc nghẽn mạn tính, nhồi máu cơ tim, cao huyết áp, mạch vành, suy thận, gan, nghễnh ngãng, giảm trí nhớ, ung thư…

Nhiều kênh rạch trên địa bàn TPHCM bị bao phủ bởi rác thải. Ảnh minh họa: VOV

Những căn bệnh nguy hiểm

ThS.BS Nguyễn Thị Phương - Bệnh viện Bạch Mai Hà Nội cho biết, không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng môi trường sống, tình trạng ô nhiễm môi trường còn gây hại nghiêm trọng đến sức khỏe con người với những căn bệnh nguy hiểm.

Ung thư: Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng ô nhiễm không khí làm tăng tỉ lệ hình thành bệnh ung thư hơn, không những vậy nó còn làm nguy cơ tử vong tăng cao hơn ở người bệnh đã mắc ung thư. Trong đó, tiếp xúc với không khí ô nhiễm trong thời gian dài là nguyên nhân trực tiếp gây ra ung thư phổi. Điều này do các mô phổi đặc biệt nhạy cảm khi tiếp xúc với các chất gây ung thư trong không khí.

Ngoài ra, các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) trong không khí cũng là một trong những chất có thể gây ung thư. VOC có thể xuất hiện ở nồng độ cao hơn trong nhà từ các sản phẩm, vật liệu gia dụng như sơn, thảm, chất tẩy rửa, thuốc trừ sâu… VOC có khả năng làm tăng nguy cơ phát triển bệnh bạch cầu, ung thư hạch, u tủy và u mạch máu ác tính. Điều này có thể xảy ra do các chất ô nhiễm trong không khí làm tổn thương DNA, viêm và stress oxy hóa.

Kháng insulin: Ô nhiễm không khí là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây kháng insulin và tiểu đường tuýp 2. Nồng độ cao của các bụi mịn làm suy yếu khả năng chuyển hóa năng lượng và cân bằng nội môi glucose, đồng thời còn làm tăng tình trạng viêm ở các cơ quan đáp ứng với insulin - yếu tố gây tiểu đường tuýp 2, tăng nguy cơ mắc bệnh nguy hiểm khác như tim và đột quỵ.

Bên cạnh đó, tác hại ô nhiễm môi trường có thể làm tăng chỉ số khối cơ thể ở trẻ em. Các chất ô nhiễm không khí có khả năng kích hoạt tình trạng viêm, thúc đẩy bệnh tiểu đường và lưu trữ chất béo. Một số chất gây ô nhiễm có thể gây rối loạn nội tiết tố, ví dụ như PCB, BPA và phthalates, ngăn chặn hoạt động của tuyến giáp và gây tăng cân.

Bệnh ở hệ hô hấp: Ô nhiễm môi trường không khí có thể làm tăng tần suất dị ứng đường hô hấp, đặc biệt là những người ở thành thị so với nông thôn. Trẻ em lớn lên ở những khu vực bị ô nhiễm nặng có khả năng mắc phải những thay đổi cấu trúc không đều trong niêm mạc mũi, có thể gây suy yếu đường thở, nhiễm trùng phổi và viêm.

Ozone là một chất gây ô nhiễm oxy hóa mạnh phổ biến, được hình thành khi VOC phản ứng với các oxit nitơ trong điều kiện có ánh sáng mặt trời. Nồng độ ozone cao sẽ làm tổn thương mô đường hô hấp, mô phổi cũng như làm triệu chứng hen suyễn nghiêm trọng hơn, thậm chí có thể gây tử vong.

Các chất gây ô nhiễm môi trường trong giao thông như oxit lưu huỳnh, oxit nitơ và carbon monoxide rất độc hại. Chúng có thể làm phát triển các biến chứng hô hấp bao gồm tắc nghẽn phổi, tích tụ chất lỏng trong các mô phổi và nhiễm trùng phổi.

Bệnh tim mạch: Các chất gây ô nhiễm sinh ra trong không khí bao gồm carbon monoxide, nitơ oxit, sulfur dioxide, ozone, chì và các hạt bụi mịn. Do đó, hậu quả của ô nhiễm môi trường không khí có thể làm tăng tỷ lệ nhập viện và tử vong do bệnh tim, đặc biệt ở những bệnh nhân suy tim sung huyết và rối loạn nhịp tim.

Nguy cơ này có thể xảy ra do các chất ô nhiễm làm thúc đẩy tình trạng rối loạn chức năng mạch máu, viêm, stress oxy hóa, hình thành cục máu đông và tăng huyết áp. Ngoài ra, ozone và bụi mịn có thể kích thích phản xạ thần kinh phổi khiến nhịp tim bất thường.

Gây hại cho não: Ô nhiễm môi trường có tác hại gì đối với não bộ? NO2 (khí thải của xăng) là một trong những thành phần gây ô nhiễm không khí có khả năng làm chậm phát triển tâm lý ở trẻ em mới sinh. Điều này là do người mẹ tiếp xúc nhiều với khí NO2 trong quá trình mang thai.

Phụ nữ mang thai khi tiếp xúc với không khí ô nhiễm có thể làm thay đổi chức năng não và làm giảm mức IQ ở trẻ em được sinh ra. Tương tự, người lớn khi tiếp xúc nhiều khí NO2 cũng làm giảm hiệu suất nhận thức thần kinh.

Bên cạnh đó, nếu hít phải các kim loại nặng khác có thể gây suy yếu thần kinh, đơn cử như thủy ngân gây độc cho tế bào não, làm rối loạn thần kinh, mangan gây ra các khiếm khuyết về thần kinh… Phụ nữ mang thai khi phơi nhiễm cadmium có thể làm giảm nhận thức ở trẻ, đặc biệt là về ngôn ngữ, khả năng thực hiện và phát triển nhận thức chung.

Gây bệnh thận: Thận là bộ phận trên cơ thể rất dễ bị ảnh hưởng bởi các hóa chất độc hại trong môi trường. Mặc dù, thận chỉ nhận khoảng 25% lưu lượng máu từ tim, nhưng lượng lớn hóa chất và thuốc trong tuần hoàn cơ thể đều được chuyển đến thận. Khi thận hình thành nước tiểu sẽ tích tụ các chất ô nhiễm độc hại trong dịch ống. Từ đó, nồng độ chất ô nhiễm tích tụ đến mức độ cao sẽ làm tăng khả năng chấn thương mô trong thận.

Tổn thương gan: Các chất gây ô nhiễm không khí đã được chứng minh là có khả năng gây độc cho gan, làm nặng thêm tình trạng viêm gan và tích tụ chất béo như các hạt thải diesel, bụi mịn… Gan là bộ phận chuyển hóa và thải độc của cơ thể. Khi lượng chất ô nhiễm cao và tiếp xúc kéo dài sẽ làm suy giảm chức năng gan, làm tổn thương các tế bào gan. Từ đó, nguy cơ gây ra các bệnh về gan ở mức độ khác nhau tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của mỗi người.

Gây bệnh về da: Khi tiếp xúc với các hạt trong không khí có thể làm xuất hiện các dấu hiệu lão hóa da, đặc biệt là các đốm sắc tố và nếp nhăn. Vì thế, người dân thành phố ở nơi bị ô nhiễm cao có xu hướng mắc bệnh viêm da dị ứng và nổi mề đay nhiều hơn so với những người sống ở khu vực nông thôn.

Các tổn thương trên da có thể do nhiều chất ô nhiễm đi qua da, kích hoạt phản ứng viêm và kích thích sản xuất melanin từ melanocytes gây sạm da. Bên cạnh đó, tình trạng tổn thương da do tiếp xúc với chất ô nhiễm cũng làm tác động đến collagen, làm xuất hiện nếp nhăn trên da.

Các chất gây ô nhiễm môi trường có thể gây rối loạn nội tiết tố và can thiệp vào hoạt động của các hormone kiểm soát sự tăng trưởng, phát triển và khả năng sinh sản, đồng thời tác động đến các thụ thể estrogen, androgen và progesterone. Điều này sẽ dẫn đến các vấn đề bất thường về sinh sản ở người và động vật, chẳng hạn như sinh non, sảy thai, dị tật bẩm sinh, số lượng tinh trùng thấp và ung thư tuyến tiền liệt.

Ngọc Trang

Nguồn GD&TĐ : https://giaoducthoidai.vn/chat-luong-song-suy-giam-vi-o-nhiem-thuc-trang-dang-bao-dong-post724853.html