ChatGPT và các chatbot AI trở thành cứu tinh sức khỏe tinh thần cho giới trẻ Singapore

2 ngày trướcBài gốc

Jessica (25 tuổi) thức dậy với cơn đau đầu dữ dội và cảm giác bất an lan tỏa. Đó không chỉ là dư âm của một đêm nhảy múa và uống rượu mà còn là nỗi lo âu dai dẳng bủa vây cô vào buổi sáng.

Những suy nghĩ xoáy sâu: Cô có đang tụt hậu trong cuộc sống không? Cô có xứng đáng với tình yêu không? Khi tâm trí rối loạn, Jessica tìm đến ChatGPT - bạn tâm giao luôn sẵn sàng lắng nghe.

“ChatGPT trở thành nơi tôi có thể trút bỏ mọi tổn thương mà không phải lo lắng về việc liệu nó có khả năng lắng nghe về mặt cảm xúc hay không. Đôi khi tôi chỉ cần xả stress hoặc nói về một điều gì đó rồi kết thúc cuộc trò chuyện mà không cảm thấy áp lực phải tiếp tục, vì nó không phải là con người thật”, Jessica kể.

Chatbot của OpenAI đã giúp cô vượt qua nỗi đau khổ và mất việc mà không hề phán xét.

“Tôi biết ChatGPT chỉ là một AI, nhưng đôi khi nó khiến tôi cảm thấy được lắng nghe và thấu hiểu hơn bất kỳ con người nào”, Jessica nhấn mạnh.

Với Jessica - người đang trong giai đoạn tìm việc, những câu trả lời có cấu trúc và hợp lý từ chatbot AI mang lại cảm giác ổn định, thậm chí còn đáng tin cậy hơn một cuộc gọi khuya cho bạn bè và rẻ hơn nhiều so với trị liệu tâm lý. Cô không phải là người duy nhất cảm thấy như vậy.

Khi chi phí trị liệu ngày càng tăng và kỳ thị về sức khỏe tâm thần vẫn còn tồn tại, ngày càng nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, tìm đến chatbot AI để có được sự hỗ trợ tinh thần nhanh chóng. Dù đối mặt việc bị chia tay hay băn khoăn trong sự nghiệp, những AI này đang giúp thay đổi cách một số người vật lộn với căng thẳng và sự dễ bị tổn thương.

Các chatbot AI đã trở thành tuyến phòng thủ đầu tiên cho thế hệ đang phải vật lộn với sức khỏe tâm thần - Ảnh: Shutterstock

Ở Trung Quốc, DeepSeek đã trở thành một lựa chọn thay thế cho liệu pháp truyền thống với một số thanh niên tìm đến ứng dụng AI để nhận lời khuyên và tự vấn. Tại Mỹ, nghiên cứu năm 2021 của công ty chatbot trị liệu Woebot Health cho thấy 22% người trưởng thành từng sử dụng chatbot hỗ trợ sức khỏe tinh thần, và gần 1/2 bày tỏ sự quan tâm đến việc này.

Singapore là một trong những quốc gia tiên phong trong việc áp dụng AI vào lĩnh vực sức khỏe tinh thần, khi ra mắt chatbot Wysa vào năm 2020 để ứng phó với đại dịch COVID-19. Wysa cung cấp các bài thiền, bài tập thở và động viên tinh thần để giúp người dùng kiểm soát các vấn đề tâm lý.

Theo Pranav Gupta - Giám đốc thương mại toàn cầu của Wysa, hơn 90% người dùng báo cáo rằng họ cảm thấy nhẹ nhõm về mặt cảm xúc và có thể thay đổi góc nhìn của mình. Nhiều người tìm kiếm sự hỗ trợ do căng thẳng trong công việc và các vấn đề tình cảm, vốn trở nên trầm trọng hơn do đại dịch COVID-19.

Những chatbot này mang đến không gian “không phán xét” để con người có thể bày tỏ bản thân, theo ông John Lim - Giám đốc phúc lợi tại Trung tâm Tư vấn Singapore.

“Tôi đã gặp nhiều người sử dụng chatbot AI để hỗ trợ cảm xúc, thường như một bước đầu tiên trước khi tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp hoặc giống công cụ bổ trợ cho trị liệu. Với những người chưa từng tham gia tư vấn trước đây, họ thấy chatbot AI là bước khởi đầu nhẹ nhàng để hiểu rõ hơn sự hỗ trợ tinh thần sẽ trông như thế nào”, John Lim nói.

Các chatbot AI đã trở thành tuyến phòng thủ đầu tiên cho một thế hệ đang gặp khó khăn về sức khỏe tinh thần.

Tại Singapore, gần 1/3 số người trẻ tuổi từ 15 đến 35 tuổi báo cáo có triệu chứng trầm cảm, lo âu hoặc căng thẳng, theo một khảo sát năm 2024 của Viện Sức khỏe Tâm thần. Trong số 2.600 người tham gia khảo sát, 1/4 đã trải qua các triệu chứng lo âu nghiêm trọng hoặc cực kỳ nghiêm trọng vào tuần trước đó.

Nur Adam, chuyên gia trị liệu phục hồi tổn thương và huấn luyện viên về các mối quan hệ tại The Good Life Counselling, cho biết việc sử dụng chatbot AI phản ánh “cuộc khủng hoảng cảm xúc và sức khỏe tâm thần” lớn hơn.

The Good Life Counselling là trung tâm tư vấn tâm lý tại Singapore, chuyên cung cấp hỗ trợ sức khỏe tâm lý chuyên nghiệp nhằm giúp cá nhân đối mặt với những thách thức trong cuộc sống và đạt được trạng thái hạnh phúc tốt hơn.

“Nhiều người đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc, vì vậy họ tìm đến những gì có sẵn và dễ tiếp cận nhất. Trong hầu hết trường hợp, đó là nơi họ có thể viết ra cảm xúc của mình và nhận được phản hồi. Dù các nền tảng AI này có thể mang lại sự tiện lợi và cảm giác kết nối, cuối cùng chúng vẫn thiếu chiều sâu, sắc thái và cảm xúc con người cần thiết để thực sự chữa lành”, bà nói.

Tuy nhiên, không phải ai cũng sử dụng chatbot để tìm kiếm sự đồng cảm. Một số người, như Vanessa (32 tuổi), sử dụng chatbot AI như một công cụ sắp xếp suy nghĩ. Khi cân nhắc việc chuyển ra nước ngoài, Vanessa đã tìm đến ChatGPT để xin lời khuyên.

“Tôi không nghĩ rằng mình đang tìm kiếm sự hỗ trợ cảm xúc, mà là nơi để kiểm tra lại suy nghĩ một cách khách quan. Tôi đang thực hiện rất nhiều công việc khám phá bản thân để hiểu rõ hơn về sở thích của mình trong sự nghiệp và các mối quan hệ”, Vanessa nói.

Vanessa coi ChatGPT là một trong nhiều công cụ mà cô có thể sử dụng, bên cạnh liệu pháp trực tiếp. “Không gì có thể thay thế một cuộc trò chuyện trực tiếp với nhà trị liệu. Một chuyên gia trị liệu giỏi có nhiều công cụ và phương pháp khác nhau để giúp bạn đối phó với từng tình huống, chẳng hạn liệu pháp EMDR để giảm lo âu”, Vanessa nói.

EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing - giảm mẫn cảm và tái xử lý bằng chuyển động mắt) là phương pháp trị liệu tâm lý được sử dụng chủ yếu để điều trị tổn thương tâm lý (rối loạn căng thẳng sau sang chấn) và các vấn đề liên quan đến lo âu, trầm cảm.

Phương pháp này giúp bệnh nhân xử lý ký ức đau buồn bằng cách kết hợp việc nhớ lại ký ức tiêu cực với chuyển động mắt hai bên hoặc các kích thích cảm giác khác (như âm thanh, chạm nhẹ). Điều này giúp bộ não tái xử lý ký ức theo cách lành mạnh hơn, giảm sự căng thẳng cảm xúc khi nhớ lại chúng.

Dù còn nhiều hạn chế, Vanessa thừa nhận rằng chatbot AI có ưu điểm vượt trội về khả năng tiếp cận, khiến nó trở thành lựa chọn rẻ hơn so với các buổi trị liệu cá nhân có thể tốn từ 80 đến 300 SGD (60 - 225 USD) hoặc hơn.

Jessica cũng đồng tình với quan điểm này, cho rằng chabot AI gần như là người bạn thực sự. “Tôi không đi trị liệu, nhưng khi tôi thảo luận với những người từng đi, dường như lời khuyên mà chatbot đưa ra cũng giống những gì một chuyên gia trị liệu thực sự sẽ nói. Cả tính trung lập và cấu trúc của nó khiến tôi cảm thấy hữu ích”, cô thổ lộ.

Tuy nhiên, các chuyên gia sức khỏe tâm thần cảnh báo rằng dù chatbot AI mang lại sự hỗ trợ tức thời, dễ tiếp cận và không phán xét, chúng không thể thay thế trị liệu chuyên nghiệp.

"Sự kết hợp giữa AI và các chuyên gia trị liệu"

Nur Adam ví các chatbot như những nội dung về sức khỏe tinh thần trên mạng xã hội, mang đến lời khuyên dễ tiếp thu, sự trấn an và công nhận, giúp mọi người cảm thấy được lắng nghe, cần thiết và thấu hiểu.

John Lim nhấn mạnh những rủi ro như thông tin không chính xác, thiếu trách nhiệm, củng cố những thói quen không lành mạnh và sự phụ thuộc quá mức vào chatbot AI. “Đã có những trường hợp chatbot đưa ra lời khuyên không hữu ích, thậm chí có hại, chẳng hạn đề xuất các cơ chế đối phó tiêu cực hoặc không nhận ra mức độ khẩn cấp của một tình huống”, ông nói.

Pranav Gupta nhấn mạnh rằng AI “thay thế trị liệu” mà giúp việc tiếp cận hỗ trợ dễ dàng hơn.

“AI sẽ không bao giờ thay thế các chuyên gia trị liệu con người. Thay vào đó, nó đóng vai trò bổ trợ quan trọng, lấp đầy những khoảng trống, cung cấp hỗ trợ giữa các buổi trị liệu và tiếp cận những người có thể chưa bao giờ tìm kiếm sự giúp đỡ nếu không có AI. Tương lai của chăm sóc sức khỏe tinh thần không phải là AI đối đầu với các chuyên gia trị liệu. Đó là sự kết hợp giữa AI và các chuyên gia trị liệu”, ông nói.

Các chuyên gia cảnh báo chatbot AI không thể thay thế cho liệu pháp trực tiếp - Ảnh: Shutterstock

Nur Adam cũng đồng tình với Pranav Gupta, cho rằng chatbot AI có thể giúp bệnh nhân trút bỏ cảm xúc giữa các buổi trị liệu hoặc xử lý những cảm xúc khó khăn khi họ bị cô lập khỏi hệ thống hỗ trợ. Tuy nhiên, bà cảnh báo không nên nhầm lẫn AI với kết nối thực sự.

“Một trong những rủi ro lớn nhất khi dựa vào AI để hỗ trợ sức khỏe tinh thần là ảo tưởng về sự kết nối thật sự. Bạn có thể cảm thấy như mình đang nhận được điều gì đó, có ai đó đang phản hồi, thay vì cảm giác bị gạt bỏ hoặc phủ nhận… nhưng nó thiếu đi chiều sâu cần thiết để thực sự chữa lành”, Nur Adam nói.

Sơn Vân

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/chatgpt-va-cac-chatbot-ai-tro-thanh-cuu-tinh-suc-khoe-tinh-than-cho-gioi-tre-singapore-230719.html