Châu Á ứng phó với khủng hoảng nhân đạo do thiên tai

2 giờ trướcBài gốc

Lở đất tại Bắc Sumatra, Indonesia, ngày 28-11-2025

Hàng trăm người vẫn mất tích

Theo báo cáo mới nhất của Cơ quan giảm nhẹ thiên tai Sri Lanka công bố sáng 29-11, mưa lũ do ảnh hưởng của bão Ditwah trong tuần qua đã khiến 123 người ở nước này thiệt mạng, trong khi vẫn còn 130 người mất tích. Mưa lớn kéo dài đã gây lũ quét trên diện rộng và sạt lở đất nghiêm trọng tại nhiều địa phương của nước này. Có gần 44.000 người đã phải sơ tán, sống tạm trong các trung tâm bảo trợ.

Trong khi đó, cơ quan chức năng tại Thái Lan, Malaysia và Indonesia xác nhận có hơn 320 người thiệt mạng, hàng nghìn người mắc kẹt vẫn đang chờ giải cứu trong cảnh ngập lụt sau các đợt mưa lớn trong tuần qua. Tại Thái Lan, lượng mưa hơn 600mm trong vài ngày đã chia cắt trung tâm kinh tế vùng, khiến du khách mắc kẹt và hàng triệu người bị ảnh hưởng tại 9 tỉnh miền Nam của Thái Lan. Tỉnh Songkhla là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất với ít nhất 145 người thiệt mạng. Lực lượng chức năng đang phối hợp với người dân vùng lũ dọn dẹp và khắc phục hậu quả sau lũ.

Tại Indonesia, ngập lụt và lở đất trong tuần qua cũng gây nhiều thiệt hại tại đảo Sumatra, với ít nhất 175 người thiệt mạng và 80 người mất tích. Mực nước ở đây cao hơn 3m, trở thành một trong những trận lụt gây hậu quả nặng nề nhất trong 10 năm qua. Còn tại Malaysia, quốc gia vừa bước vào mùa gió mùa Đông Bắc, mưa bão cũng gây ngập lụt trên diện rộng ở 8 bang. Đến ngày 25-11, gần 25.000 người đang phải lưu trú tạm trong các trung tâm sơ tán và đã có hơn 3.000 điểm được xác định là điểm “nóng” về lũ lụt.

Trước thực trạng khẩn cấp này, các chính phủ trong khu vực đã phải huy động lực lượng vũ trang, lực lượng cứu hộ, các đoàn thiện nguyện và cả quân đội tham gia công tác cứu nạn - cứu hộ, sơ tán dân, cấp phát lương thực, nước sạch và chăm sóc y tế khẩn. Một số quốc gia công bố quỹ cứu trợ khẩn cấp, đồng thời kêu gọi cộng đồng quốc tế hỗ trợ để vượt qua giai đoạn hậu thiên tai. Theo các chuyên gia, nguyên nhân của chuỗi thời tiết cực đoan ở châu Á, đặc biệt là ở Đông Nam Á, là sự kết hợp hiếm gặp của La Ninã và Ấn Độ Dương Dipole pha âm. Hiện tượng La Ninã làm dịch chuyển nhiệt từ trung tâm Thái Bình Dương sang phía Tây, tăng cường mưa gió mùa ở Đông Nam Á. Trong khi đó, Ấn Độ Dương

Dipole pha âm khiến vùng biển quanh Indonesia ấm hơn bình thường, hút ẩm và làm tăng lượng mưa trong khu vực. Thông thường, 2 hiện tượng này không đạt đỉnh cùng lúc. Tuy nhiên, mùa mưa năm nay, nhiệt độ bề mặt nước biển ở trung tâm Thái Bình Dương giảm, nhưng biển Đông và vùng biển phía đông Philippines lại ấm bất thường, tạo điều kiện lý tưởng cho mưa cực lớn.

Tình trạng nóng lên toàn cầu cũng góp phần làm bão mạnh hơn. Năm 2024 là năm nóng nhất được ghi nhận, nhiệt độ toàn cầu cao hơn khoảng 1,55 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp, theo Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO). Năm ngoái, WMO cũng cho biết châu Á đang nóng lên gần gấp đôi mức trung bình toàn cầu. Ngoài ra, các hiện tượng thời tiết còn bị ảnh hưởng bởi điều kiện khu vực rộng lớn. Phó Giáo sư Zelina Zaiton Ibrahim, Đại học Putra Malaysia, nhận định: “Gió mùa thổi qua Malaysia cũng chịu tác động từ biến động nhiệt độ ở Trung Quốc và Australia”. Còn nhà khí tượng học Tangang thì cho rằng: “Nhiệt độ cao ảnh hưởng trực tiếp đến lượng hơi ẩm mà khí quyển có thể giữ lại, và cuối cùng dẫn tới mưa lớn, lũ lụt, sạt lở đất… Không khí ấm giữ được nhiều hơi nước hơn, đồng nghĩa mưa sẽ lớn hơn và dữ dội hơn”.

Thách thức trong việc thích ứng và ứng phó

Theo dự báo, La Ninã sẽ kéo dài đến đầu năm 2026. Nguy cơ mưa bất thường có thể tiếp diễn, các mô hình khí hậu cho thấy diễn biến sẽ không ổn định. Khi đất đã ngấm nước lũ, chỉ cần một đợt mưa vừa cũng có thể kích hoạt thêm lũ lụt hoặc sạt lở. Những sự kiện thời tiết từng được coi là “hiếm gặp” nay đang trở thành hiện tượng thường xuyên. Tần suất bão có thể không tăng nhưng cường độ sẽ mạnh hơn, mưa thất thường hơn, chu kỳ lặp lại của các hiện tượng cực đoan được rút ngắn. Tất cả những điều này sẽ gây áp lực lên các hệ thống dự báo, quản lý thiên tai và hạ tầng thoát nước của các nước châu Á.

Trong bối cảnh bất ổn đó, các chuyên gia khí hậu cho rằng các quốc gia châu Á phải tìm cách thích ứng với những thay đổi khí hậu ngày càng cực đoan. Chuyên gia Ibrahim nhấn mạnh: “Mưa lớn, bão mạnh đang trở thành hiện tượng bình thường mới. Các quốc gia không chỉ phải đối phó với hiện tại mà còn phải chuẩn bị cho tương lai khi những hiện tượng này ngày càng xảy ra dồn dập”. Các quốc gia cần triển khai những biện pháp ứng phó quyết liệt hơn. Bên cạnh việc nâng cao năng lực dự báo và phản ứng trước thiên tai, chính phủ các nước cần đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục cộng đồng, giúp người dân chủ động và kịp thời thích ứng.

Một thách thức lớn nữa là cơ sở hạ tầng và hệ thống dự báo thời tiết tại nhiều quốc gia trong khu vực còn hạn chế. Hệ thống thoát nước, đê đập và công trình chống lũ tại một số nơi không thể đáp ứng kịp khi mưa đến. Trong khi đó, các chuyên gia dự đoán bão lượng mưa đang trở nên thất thường và khó dự đoán, vượt quá khả năng ứng phó của nhiều hệ thống dự báo và hạ tầng thoát nước. Do đó, chính phủ các nước cần đầu tư mạnh vào hạ tầng thích ứng, bao gồm hệ thống cảnh báo sớm, nâng cấp hệ thống thoát nước, phát triển công trình xanh và các giải pháp bảo vệ bờ biển.

Để hạn chế thiệt hại, các nước cũng cần tăng cường hợp tác khu vực và xây dựng các chiến lược phòng chống thiên tai đồng bộ, hiệu quả. Sự chủ động từ chính quyền và cộng đồng quốc tế là cần thiết ngay từ lúc này, nếu không muốn tiếp tục phải gánh chịu hậu quả nặng nề trong tương lai. Theo WMO, cơ quan khí tượng các quốc gia và các tổ chức liên quan cần đẩy mạnh đầu tư nâng cấp kết cấu hạ tầng và hệ thống cảnh báo sớm để bảo vệ cuộc sống của người dân. WMO cho biết đang đẩy nhanh nỗ lực cải thiện khả năng dự báo lũ lụt thông qua một dự án toàn cầu, tích hợp dữ liệu từ vệ tinh, radar và các mô hình khí hậu có độ phân giải cao để đưa ra cảnh báo sớm.

Trong thời đại công nghệ phát triển nhanh chóng, các nước cũng cần đầu tư vào công nghệ cảnh báo và hành động sớm. Chẳng hạn, Liên hợp quốc đã khởi động sáng kiến toàn cầu “Cảnh báo sớm cho mọi người” (EW4All), với mục tiêu đến năm 2027, mọi người dân trên hành tinh đều được bảo vệ bởi hệ thống cảnh báo sớm trước thiên tai. Tại Indonesia, ứng dụng STEP-A cho phép các trường học tự đánh giá mức độ sẵn sàng và kết nối dữ liệu với hệ thống cảnh báo quốc gia. Ở Fiji, ứng dụng GeoBing hỗ trợ giáo viên và học sinh gửi báo cáo diễn tập có định vị GPS, giúp cơ quan chức năng phản hồi tức thì. Còn tại Samoa, trẻ em được trải nghiệm sóng thần bằng thực tế ảo (VR) để học cách sơ tán an toàn.

Nguồn ANTĐ : https://anninhthudo.vn/chau-a-ung-pho-voi-khung-hoang-nhan-dao-do-thien-tai-post631268.antd