Châu Á và làn sóng quay lại với than đá

3 giờ trướcBài gốc

Một cảng xuất khẩu than tại Iindonesia. (Ảnh: AP)

Ấn Độ thì tính chuyện duy trì và mở rộng đội nhà máy điện than đến giữa thế kỷ, thay vì dừng vào năm 2035 như kế hoạch. Còn Trung Quốc đang trên đà có thêm một năm khai thác than kỷ lục, được thúc đẩy bởi nhu cầu từ ngành hóa chất, dù năng lượng tái tạo vẫn được triển khai rất mạnh.

Mẫu số chung: Nỗi lo về an ninh năng lượng và chi phí đang lấn át ưu tiên khí hậu ở các nền kinh tế tăng trưởng nhanh và ô nhiễm nặng. Nhu cầu điện bùng nổ cho mọi thứ - từ điều hòa đến các trung tâm dữ liệu AI - khiến chính phủ, vốn lo ngại xảy ra cắt điện, liên tục phê duyệt thêm các nhà máy nhiệt điện than.

Jom Madan, chuyên gia của Wood Mackenzie, nói rằng cuối cùng vẫn là câu chuyện nguồn cung và chi phí. Dù điện gió và mặt trời được xây dựng với tốc độ kỷ lục, phần bổ sung mới vẫn không theo kịp tốc độ tăng nhu cầu điện do dân số, thu nhập tăng và đặc biệt là sự bùng nổ trung tâm dữ liệu. Phần thiếu hụt đó đang được lấp bằng nhiên liệu hóa thạch, gồm cả than và khí.

Làn sóng quay lại với than ở châu Á phản ánh xu hướng toàn cầu. Tại hội nghị COP30 vào tháng 11, gần 200 quốc gia đã ký thỏa thuận mà không nhắc đến việc loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch, vì nhiều nước đang phát triển cho rằng họ vẫn cần mọi nguồn năng lượng để duy trì tăng trưởng.

Trung Quốc - quốc gia khai thác và sử dụng hơn một nửa lượng than của thế giới - sau các đợt thiếu điện năm 2021-2022 đã tăng cường ủng hộ loại nhiên liệu họ gọi là “hòn đá tảng ổn định”. Từ đó đến nay, sản xuất, nhập khẩu và tiêu thụ than đều lên mức kỷ lục.

Theo Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA), Trung Quốc có thể bổ sung 80 gigawatt công suất điện than mới vào năm 2025 - mức cao nhất trong một thập kỷ - và các con số tương tự có thể lặp lại trong 2026 và 2027. Các doanh nghiệp Trung Quốc cũng rót hàng chục tỷ USD vào các dự án than–hóa chất để giảm phụ thuộc vào dầu và nhựa nhập khẩu.

Tại Ấn Độ, tổng công suất điện than có thể tăng 87%, đạt 420 gigawatt vào năm 2047, theo nguồn tin am hiểu. Đây là hành trình dài hơn nhiều so với kế hoạch hiện tại vốn muốn dừng mở rộng vào năm 2035. Ở Indonesia - nước xuất khẩu than nhiệt lớn nhất thế giới - công suất điện than đã tăng gấp đôi trong giai đoạn 2014-2024, và dự kiến vẫn tiếp tục dưới thời Tổng thống Prabowo Subianto, dù mục tiêu chính thức là chuyển hoàn toàn sang năng lượng tái tạo vào năm 2035.

Theo CREA, ba quốc gia này chiếm phần lớn mức tăng phát thải carbon và điện than kể từ sau Thỏa thuận Paris 2015. Nếu không có họ, lượng phát thải từ ngành năng lượng toàn cầu có lẽ đã bắt đầu giảm từ trước năm 2020.

Khu vực này đang chật vật giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, vốn vẫn có giá cạnh tranh và cung cấp điện ổn định nhờ nguồn cung dồi dào, trong khi năng lượng sạch lại đòi hỏi hệ thống pin lưu trữ và lưới điện đủ mạnh. Khoảng 2.000 nhà máy nhiệt điện than của châu Á cũng còn rất mới so với châu Âu và Mỹ, nên muốn đóng cửa sớm phải có nguồn lực tài chính để chấm dứt các hợp đồng mua bán điện.

Indonesia và một số nước kỳ vọng những sáng kiến như Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Công bằng trị giá 20 tỷ USD sẽ giúp được phần nào. Nhưng đến giờ, thỏa thuận do G7 tài trợ mới huy động được 3 tỷ USD, còn đề xuất đóng cửa sớm 7 năm nhà máy Cirebon-1 ở Tây Java - vốn là dự án điểm nhấn - đã bị hủy tuần trước. Điều này diễn ra sau khi Mỹ rút khỏi chương trình hỗ trợ khí hậu dưới thời Tổng thống Donald Trump, trong bối cảnh Washington quay lại ủng hộ nhiên liệu hóa thạch.

Trong khi đó, mô hình “tín chỉ chuyển dịch” do Singapore thúc đẩy cũng chưa thu hút được chính phủ hay doanh nghiệp nào cam kết tài trợ để đóng cửa sớm một nhà máy điện than ở Philippines, rồi dùng khoản tiền đó để bù đắp lượng khí thải của họ. Các bên còn lo ngại liệu cơ chế này có thực sự giảm phát thải, có làm mất việc làm hay có thể mở rộng quy mô hay không.

Dù vậy, Joseph Curtin - Phó Chủ tịch phụ trách chuyển dịch năng lượng của Quỹ Rockefeller, đơn vị dẫn dắt sáng kiến - cho biết mục tiêu cốt lõi vẫn là hoàn tất thương vụ đầu tiên chuyển đổi than sang sạch mang tính dẫn dắt thị trường vào năm 2026.

Sự thống trị của than trong ngành điện châu Á không phải là điều chắc chắn duy trì lâu dài, nhất là khi năng lượng tái tạo được lắp đặt với tốc độ rất nhanh và chi phí lưu trữ ở Trung Quốc, Ấn Độ đang giảm mạnh.

Dù Trung Quốc tiếp tục xây thêm nhà máy nhiệt điện than, tổng sản lượng điện từ than năm nay vẫn giảm nhờ điện gió và điện mặt trời tăng mạnh. Nếu Ấn Độ và Indonesia đạt đúng mục tiêu năng lượng tái tạo, phát thải ngành điện của họ có thể chạm đỉnh vào cuối thập kỷ này, theo CREA.

Lauri Myllyvirta, đồng sáng lập CREA, nhận định rằng khi chi phí năng lượng tái tạo và lưu trữ giảm xuống mức thấp kỷ lục, việc đầu tư vào nhà máy nhiệt điện than mới sẽ ngày càng khó biện minh.

Nhưng ở thời điểm hiện tại, các nước châu Á - nơi có dân số đông nhất và kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới - vẫn dè dặt với việc từ bỏ than vì lo thiếu điện, ảnh hưởng đến tăng trưởng và gây bất an cho người dân.

Theo chuyên gia Madan của Wood Mackenzie, “đóng cửa sớm một nhà máy là điều không thực tế” ở những thị trường nhạy cảm về giá của khu vực.

Nh.Thạch

AFP

Nguồn PetroTimes : https://nangluongquocte.petrotimes.vn/chau-a-va-lan-song-quay-lai-voi-than-da-735754.html