Châu Âu 'chín người mười ý' về tăng ngân sách quốc phòng trước sức ép từ Nga

2 ngày trướcBài gốc

Politico dẫn lời các nhà ngoại giao châu Âu cho biết Pháp, Ý và Tây Ban Nha lo ngại rằng kế hoạch vay 150 tỷ euro (tương đương 161 tỷ USD) nhằm tăng cường năng lực quốc phòng có thể làm trầm trọng thêm tình hình tài chính vốn đã căng thẳng của các quốc gia này. Ngược lại, các quốc gia vùng Baltic giáp biên giới với Nga như Latvia, Lithuania và Estonia đã nhanh chóng đầu tư mạnh tay hơn cho quốc phòng theo yêu cầu của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Trước đó, ông Trump nhiều lần bày tỏ lo ngại về việc các nước đồng minh châu Âu phụ thuộc quá nhiều vào sức mạnh quân sự của Mỹ.

Trước khả năng Mỹ rút hỗ trợ, bà Ursula von der Leyen - Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) đã đề xuất một kế hoạch giúp củng cố năng lực quốc phòng của châu Âu. Cụ thể, EU sẽ cho phép các quốc gia thành viên tạm thời tăng chi tiêu quốc phòng thêm 1,5% GDP trong vòng 4 năm, đồng thời vay 150 tỷ euro để mua vũ khí và hỗ trợ Ukraine. Kế hoạch này được kỳ vọng sẽ nhận được sự ủng hộ từ các nước như Ý và Tây Ban Nha – những quốc gia chưa đạt mức chi tiêu quốc phòng 2% GDP theo yêu cầu của NATO.

Bà Ursula von der Leyen - Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC). Ảnh: Getty

Tuy nhiên, kế hoạch này lại vấp phải sự phản đối từ các quốc gia có mức nợ công cao. Dù Ủy ban châu Âu có thể vay với lãi suất thấp hơn so với hầu hết các quốc gia thành viên, các khoản vay này vẫn được tính vào nợ công quốc gia, khiến một số nước e ngại. EC cũng thừa nhận rằng nếu tăng chi tiêu quốc phòng, các nước thành viên sẽ phải cắt giảm ngân sách dành cho y tế, giáo dục và các dịch vụ xã hội khác - điều này có thể gây phản ứng tiêu cực từ người dân.

Để giải quyết vấn đề này, một số nước Nam Âu đã đề xuất phát hành “trái phiếu quốc phòng”, tức là EU sẽ đứng ra vay tiền từ thị trường tài chính quốc tế thay vì để từng quốc gia tự vay riêng lẻ. Điều này sẽ giúp giảm chi phí đi vay cho các nước có nợ công cao. Tuy nhiên, để được thông qua, đề xuất này phải nhận được sự đồng thuận của toàn bộ 27 quốc gia thành viên EU. Trong khi đó, Đức và Hà Lan lại phản đối kế hoạch này vì lo ngại việc vay chung có thể tạo tiền lệ kéo theo các khoản nợ chung trong tương lai.

Sự bất đồng giữa các nước châu Âu thể hiện rõ khi tuần trước, gói viện trợ 40 tỷ euro (khoảng 43,3 tỷ USD) dành cho Ukraine đã bị loại khỏi chương trình nghị sự của Hội đồng châu Âu do vấp phải sự phản đối từ Pháp, Ý, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Theo đề xuất ban đầu của bà Kaja Kallas - Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu, gói viện trợ này sẽ giúp tăng gấp đôi hỗ trợ quân sự cho Ukraine, bao gồm 2 triệu quả đạn pháo trị giá 5 tỷ euro (khoảng 5,4 tỷ USD), cũng như các hệ thống phòng không, tên lửa, máy bay không người lái, máy bay chiến đấu và các trang thiết bị quân sự khác có giá trị lên đến 35 tỷ euro (37,8 tỷ USD).

Các nước Nam Âu cho rằng khoản đóng góp của mỗi quốc gia nên tương xứng với GDP của họ, đồng thời đề nghị EU tìm kiếm nguồn tài trợ khác, chẳng hạn như sử dụng lợi nhuận từ tài sản bị đóng băng của Nga.

Dù chưa đạt được thỏa thuận, ông Nicu Popescu - chuyên gia từ Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu cho rằng các cuộc thảo luận trong EU ban đầu thường trắc trở nhưng vẫn có thể đi đến sự đồng thuận cuối cùng.

Trước những diễn biến căng thẳng từ Nga, Latvia và Lithuania đã tuyên bố sẽ tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP. Lithuania đặt mục tiêu đạt mức này vào năm 2026, trong khi Latvia và Estonia cũng cam kết tăng ngân sách quân sự nhưng chưa ấn định thời gian cụ thể.

Quyết định này bắt nguồn từ lo ngại an ninh sau hàng loạt động thái của Nga như sáp nhập Crimea năm 2014, xung đột kéo dài tại Ukraine từ năm 2022 và loạt căng thẳng với các nước NATO giáp biên giới. Ngoài ra, Latvia, Lithuania và Estonia cũng đang đẩy mạnh các biện pháp nhằm giảm sự phụ thuộc vào Nga như chuyển đổi lưới điện sang hệ thống EU. Những yếu tố này đã tạo áp lực buộc các nước Baltic phải tăng cường năng lực quốc phòng để bảo vệ an ninh trước những diễn biến khó lường từ Nga.

Mặc dù kế hoạch của Chủ tịch Ủy ban châu Âu nhằm tăng cường khả năng tự chủ quốc phòng cho châu Âu đang gặp khó khăn, tuy nhiên hội nghị thượng đỉnh NATO vào tháng 6/2025 có thể tạo động lực để các nước châu Âu tăng ngân sách quốc phòng. NATO dự kiến đặt ra mục tiêu chi tiêu mới, gần mức 3,5% GDP của các quốc thành viên. Thụy Điển - thành viên mới nhất của NATO - cũng đã lên kế hoạch tăng ngân sách quốc phòng từ 2,4% GDP hiện nay lên 3,5% GDP vào năm 2030.

CTV Hà Ngọc/VOV.VN (biên dịch) Theo Newsweek

Nguồn VOV : https://vov.vn/the-gioi/chau-au-chin-nguoi-muoi-y-ve-tang-ngan-sach-quoc-phong-truoc-suc-ep-tu-nga-post1187740.vov