Châu Âu tìm lời giải cho tấn công học đường: Mạng xã hội trong tầm ngắm!

2 giờ trướcBài gốc

Các chính phủ và giới giáo dục đang xem xét lại vai trò của mạng xã hội đối với sức khỏe tâm thần và hành vi của thanh thiếu niên. Ảnh: The Guardian

Những vụ tấn công chết người trong trường học tại châu Âu thời gian gần đây đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự an toàn của môi trường giáo dục. Trong nỗ lực tìm lời giải, giới chức và các nhà giáo dục ngày càng hướng sự chú ý tới mạng xã hội - yếu tố bị cho là đang làm trầm trọng thêm các vấn đề tâm lý và hành vi bạo lực ở thanh thiếu niên.

Tại Nogent, một thị trấn nhỏ khoảng 4.000 dân ở Pháp, cái tên Mélanie Grapinet từng rất quen thuộc. Cô là nhân viên của một tiệm làm đẹp địa phương, nổi tiếng thân thiện, cởi mở, sau đó chuyển sang làm giám sát tại trường trung học cơ sở trong vùng. Cô là người mẹ của một bé trai đang tuổi mẫu giáo và được bạn bè biết đến như “linh hồn của các buổi gặp gỡ”.

Thế nhưng, cô Grapinet đã bị Quentin G., 14 tuổi, học sinh của mình sát hại ngay trước cổng trường vào tháng 6 vừa qua.

Cô Mélanie Grapinet, một nhân viên giám sát trường trung học Françoise Dolto ở Nogent, Pháp, đã bị một học sinh của mình sát hại ngay tại cổng trường.

Cùng ngày hôm đó, tại thành phố Graz (Áo), một thanh niên 21 tuổi đã xông vào ngôi trường trung học cũ của mình và sát hại 9 học sinh cùng một giáo viên. Đây được coi là vụ xả súng học đường nghiêm trọng nhất trong lịch sử nước Áo.

Giữa năm học, giáo viên và phụ huynh ở nhiều quốc gia Tây Âu đang phải đối diện với một thực tế đáng lo ngại: số vụ tấn công nhắm vào giáo viên, học sinh và trường học đang gia tăng.

Những bi kịch ngày càng tăng

So với Mỹ, nơi chỉ riêng năm 2024 đã ghi nhận hơn 330 vụ xả súng học đường, các vụ tấn công trong trường học tại châu Âu vẫn tương đối hiếm. Tuy nhiên, kể từ năm 2023, hai trong số những vụ xả súng học đường nghiêm trọng nhất châu lục đã xảy ra tại Áo và Thụy Điển. Pháp và Đức cũng liên tiếp ghi nhận các vụ đâm dao gây chết người trong khuôn viên trường học.

Tác động tâm lý của các vụ việc này đối với xã hội châu Âu là không hề nhỏ. Không chỉ là sự mất mát sinh mạng, mà còn là cảm giác rằng trường học, nơi vốn được xem là không gian an toàn, đang dần đánh mất vai trò đó.

Người dân thắp nến tưởng niệm nạn nhân trong vụ xả súng trường học khiến 10 người thiệt mạng ở Graz, Áo. Ảnh: AP

Trong bối cảnh này, Liên minh châu Âu (EU) đã cho phép các quốc gia thành viên triển khai lệnh cấm mạng xã hội đối với trẻ vị thành niên ở cấp quốc gia, nhằm hạn chế việc tiếp cận nội dung trực tuyến nguy hiểm hoặc bạo lực. Tuy nhiên, các nhà giáo dục cho rằng sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên đang suy giảm nhanh chóng, trong khi nhà trường lại thiếu nguồn lực để hỗ trợ học sinh gặp khó khăn.

“Chúng ta không thể chỉ nhìn hành vi của một đứa trẻ một cách đơn giản”, bà Cécile Vienot, nhà tâm lý học trẻ em tại Paris nhận định. “Điểm số đột ngột sa sút, sự thay đổi thái độ giữa năm học, tất cả đều cần được đặt câu hỏi: điều gì đang diễn ra trong cuộc sống của các em?”.

Không có “chân dung điển hình” của kẻ gây bạo lực

Sau vụ việc tại Nogent, Quentin G. được mô tả là một thiếu niên bình thường, không có tiền sử bạo lực. Tại Graz, thủ phạm được cho là sống khép kín và ám ảnh với các trò chơi bắn súng trực tuyến. Những mô tả này khiến cộng đồng đặt câu hỏi: liệu có phải các dấu hiệu cảnh báo đã bị bỏ qua?

Các chuyên gia tâm lý cho rằng không tồn tại một “kiểu nhân cách” cố định dẫn đến bạo lực học đường. “Những kẻ tấn công trẻ tuổi thường được nhìn nhận như những người “không có quá khứ”, ông Antoine Lailly, nhà tâm lý học làm việc với thanh thiếu niên tại Agen (Pháp) cho biết. “Thực tế có thể là họ quá im lặng, quá kín đáo, nên bị bỏ qua”.

Một nghiên cứu tại 37 quốc gia châu Âu cho thấy 2/5 thanh thiếu niên gặp vấn đề về sức khỏe tinh thần. Dù nam sinh thường báo cáo tình trạng tâm lý tốt hơn nữ sinh, phần lớn các vụ tấn công trong trường học lại do nam giới và thanh niên trẻ gây ra. Theo các chuyên gia, điều này phản ánh một thực tế khác: nhiều em trai không tìm kiếm sự giúp đỡ khi gặp khủng hoảng.

Bà Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban châu Âu, đã lên tiếng cảnh báo về một "làn sóng công nghệ tràn ngập các gia đình" ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ nhỏ. Ảnh: Reuters

Các yếu tố như bị bắt nạt, quấy rối, lạm dụng thể chất hoặc tinh thần thường xuất hiện trong hồ sơ của những thanh thiếu niên có hành vi bạo lực. Tuy nhiên, chỉ một số rất nhỏ trong số đó đi đến hành vi cực đoan, thường sau khi trải qua cảm giác tuyệt vọng sâu sắc và thiếu sự hỗ trợ từ người lớn.

Mạng xã hội: chất xúc tác hay nguyên nhân?

Nhiều chuyên gia cho rằng đại dịch COVID-19 là bước ngoặt khiến thanh thiếu niên ngày càng cô lập, phụ thuộc nhiều hơn vào mạng xã hội để kết nối. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ “sử dụng mạng xã hội có vấn đề” ở thanh thiếu niên châu Âu đã tăng đáng kể trong giai đoạn 2018 - 2022.

Một nghiên cứu tại Anh và xứ Wales cho thấy 70% thanh thiếu niên từng nhìn thấy các hành vi bạo lực đời thực trên mạng xã hội trong vòng 12 tháng, và nhiều nội dung trong số đó được thuật toán tự động đề xuất. Dù khó chứng minh mối liên hệ trực tiếp giữa mạng xã hội và hành vi bạo lực, các nghiên cứu đều chỉ ra rằng việc sử dụng mạng xã hội kéo dài có thể làm gia tăng rủi ro về sức khỏe tâm thần.

“Mạng xã hội có thể khiến bạo lực trở nên bình thường hóa trong mắt thanh thiếu niên”, bà Elodie Gentina, nhà nghiên cứu về Thế hệ Z tại Paris nhận định. “Sự thờ ơ đó có thể góp phần tạo ra một vòng xoáy nguy hiểm”.

Giải pháp chính sách và những tranh cãi

Trước áp lực dư luận, nhiều quốc gia châu Âu đã siết chặt việc sử dụng điện thoại thông minh trong trường học. Italy cấm điện thoại từ bậc mầm non đến trung học; Hà Lan chỉ cho phép sử dụng trong những trường hợp đặc biệt. Pháp yêu cầu các trường trung học cơ sở thu giữ điện thoại của học sinh ngay từ đầu mỗi ngày học.

Một tấm áp phích ở một trường học Hà Lan nhắc nhở học sinh để điện thoại ở nhà hoặc trong tủ khóa. Ảnh: Shutterstock

Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy việc cấm điện thoại trong trường không làm giảm tổng thời gian sử dụng thiết bị của thanh thiếu niên, cũng như chưa có bằng chứng rõ ràng về tác động tích cực đối với sức khỏe tâm thần.

Song song với đó, Pháp, Hy Lạp và Tây Ban Nha đang thúc đẩy đề xuất cấm trẻ dưới 15 tuổi sử dụng mạng xã hội trên toàn châu Âu. Ủy ban châu Âu đã bày tỏ sự ủng hộ và đang nghiên cứu các cơ chế pháp lý cần thiết.

Dù vậy, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng ngay cả khi lệnh cấm được áp dụng, thanh thiếu niên vẫn sẽ tìm cách kết nối trực tuyến bằng những hình thức khác.

Cần một nỗ lực tập thể

Các nhà tâm lý học cho rằng giải pháp lâu dài không thể chỉ dựa vào việc siết chặt công nghệ. Điều quan trọng hơn là tăng cường phối hợp giữa nhà trường, phụ huynh và các chuyên gia, nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu bất ổn và hỗ trợ thanh thiếu niên kịp thời.

“Giáo viên không thể làm điều đó một mình”, ông Kamel Chabane, giáo viên tại Paris nhấn mạnh. “Chúng ta cần dạy thanh thiếu niên các giá trị sống, trách nhiệm công dân và cách chung sống trong xã hội”.

Theo nhiều ý kiến, chỉ khi gia đình và nhà trường cùng chia sẻ trách nhiệm, các nước mới có thể từng bước giải quyết tận gốc bài toán bạo lực học đường - một thách thức ngày càng phức tạp trong kỷ nguyên số.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/chau-au-tim-loi-giai-cho-tan-cong-hoc-duong-mang-xa-hoi-trong-tam-ngam-10400502.html