Chè Thái Nguyên chinh phục thị trường thế giới - Kỳ 2: Vang danh vùng chè xuất khẩu trọng điểm

5 giờ trướcBài gốc

Chè Thái Nguyên ngày càng được nâng cao về chất lượng.

Ấm no nhờ vòng tay bè bạn

Những năm cuối thập niên chín mươi của thế kỷ trước, chè là mặt hàng chủ lực thu ngoại tệ, bình quân đạt 8-9 nghìn tấn chè khô/năm, chiếm khoảng 40% tổng sản lượng, kim ngạch đạt xấp xỉ 10 triệu USD, đóng góp quan trọng cho ngân sách tỉnh.

Ông Vi Văn Thư, 78 tuổi, nguyên Phó Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam (nhiệm kỳ 2003 - 2008), nguyên chủ tịch đầu tiên của Hội Chè Thái Nguyên, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh nhớ lại: Từ thập niên 60 -70 và những năm đầu đổi mới, tỉnh Bắc Thái (nay là Thái Nguyên) đã trở thành địa phương có vùng nguyên liệu chè xuất khẩu lớn với nhiều nông trường chè nức tiếng trong và ngoài nước, đơn cử như nông trường chè Sông Cầu, nông trường chè Quân Chu...

Chè Thái Nguyên đã từng chiếm tỷ trọng xuất khẩu lớn của ngành chè Việt Nam trong suốt thời gian dài. Các nước trong khối xã hội chủ nghĩa, nổi bật là Liên Xô và Trung Quốc đã tạo điều kiện nhập khẩu rất nhiều chè của Việt Nam nói chung và chè của tỉnh ta nói riêng, hầu như làm ra bao nhiêu đều xuất khẩu được hết. Những năm này, số lượng lớn chè được chế biến công nghiệp phục vụ cho xuất khẩu, tiêu thụ trong nước rất hạn chế.

Cụ Trịnh Xuân Uyển, 86 tuổi, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Tức Tranh, nguyên Chủ nhiệm HTX Tức Tranh tâm sự: Tại huyện Phú Lương và xã Tức Tranh, cây chè sớm được coi là cây nông nghiệp chủ lực từ những năm 1960, bà con sản xuất diện tích lớn để bán chè tươi cho các nhà máy chế biến công nghiệp xuất khẩu sang Liên Xô. HTX Tức Tranh trở thành thành viên của Hiệp hội chè Việt Nam, lúc đó tôi là Chủ nhiệm HTX được bầu làm Ủy viên Hiệp hội.

Năm 1988, nhằm khai thác thế mạnh của cây chè vào phát triển kinh tế của địa phương, tôi được cử sang Liên Xô ký kết hợp đồng xuất khẩu chè đen. Ngay trong năm, Nhà máy chè Tức Tranh được xây dựng, chuyên sản xuất chè đen xuất khẩu sang Liên Xô, HTX đã xuất khẩu hàng trăm tấn chè sang Liên Xô và thu về hàng chục ngàn rúp, chè còn được trao đổi hàng hóa với nước bạn, mở rộng các ngành kinh doanh thương mại, dịch vụ và đầu tư vốn phát triển các ngành sản xuất trong toàn xã, nâng cao và ổn định đời sống của nhân dân địa phương. - cụ Trịnh Xuân Uyển

Những năm sau này, Nhà máy liên kết với Công ty Chè Quân Chu (Đại Từ) sản xuất và chế biến chè xuất khẩu, thu mua nguyên liệu cho hàng nghìn hộ làm chè trong và ngoài huyện. Tức Tranh là xã đầu tiên của tỉnh tự đầu tư kéo điện lưới quốc gia để phục vụ sản xuất và sinh hoạt, cũng là địa phương duy nhất của tỉnh chọn cử và hỗ trợ kinh phí cho con em đi đào tạo tại các trường đại học để về phục vụ quê hương.

Nhiều hộ dân ở Thái Nguyên đã sản xuất chè theo hướng hữu cơ, đảm bảo an toàn thực phẩm, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng.

Ông Hoàng Văn Thủy, tổ 5, thị trấn Sông Cầu (Đồng Hỷ), là một trong 9 nông dân tiêu biểu, xuất sắc trong sản xuất, kinh doanh giỏi vừa được Hội Nông dân tỉnh tuyên dương năm 2024, doanh thu từ nghề chè đạt 2,8 tỷ đồng/năm. Vườn chè kinh doanh của gia đình ông Thủy vốn thuộc Công ty Chè Sông Cầu, sau khi công ty giải thể đã chia lại cho các hộ dân, nhiều công nhân của nông trường nay trở thành nông dân trồng chè. Do trước đây công ty đã làm tốt khâu chọn giống chè và áp dụng khoa học kỹ thuật vào quá trình sản xuất nên suốt bao năm qua năng suất chất lượng chè vẫn không ảnh hưởng.

Nhà báo Hoàng Thảo Nguyên, Trưởng cơ quan Thông tấn xã Việt Nam tại Thái Nguyên kể: Tôi là con em công nhân nông trường chè Sông Cầu (Đồng Hỷ), nhờ làm chè xuất khẩu mà trong thời bao cấp và những năm đầu đổi mới, cuộc sống vật chất, tinh thần của chúng tôi đầy đủ hơn so với nhiều nơi khác, kể cả ở các thành phố lớn. Khi làm chè xuất khẩu, người dân không phải lo đầu ra, các nhà máy thu mua toàn bộ để chế biến công nghiệp. Những năm sau này, các hộ dân chế biến thủ công, tự tìm kiếm thị trường tiêu thụ. Nhờ sớm tiếp cận khoa học kỹ thuật, thành thạo các phương pháp sản xuất theo dây chuyền hiện đại và thủ công, nhiều gia đình đã tạo được uy tín, thương hiệu riêng và làm giàu từ cây chè.

Chè cao cấp chinh phục thị trường quốc tế

Ghi dấu ấn trong xây dựng thương hiệu, nhãn mác và chọn nguyên liệu cao cấp để tạo ra những sản phẩm trà có giá trị cao, Công ty TNHH Hoàng Bình đã chế biến chè búp khô Tân Cương thành những hộp quà sang trọng mang tên: Tri âm trà, Tĩnh tâm trà, Phú quý trà… với giá bán cao gấp từ 5-7 lần. Tại lễ hội văn hóa trà Đà Lạt (Lâm Đồng) 2006, công ty tham gia 5 mẫu trà mang nhãn hiệu Tân Cương - Hoàng Bình, xuất sắc đoạt Cúp Cành chè Vàng và Cúp Văn hóa chè. Sau đó, Công ty đã ký được hợp đồng xuất khẩu 2.180 tấn chè giá trị trên 40 tỷ đồng sang Trung Quốc, ngoài ra Công ty còn xuất khẩu các sản phẩm trà túi lọc hương vị tự nhiên sang các nước: Hàn Quốc, Mỹ, Nga, Ucraina...

Việc ứng dụng công nghệ, tưới chè tự động đang được áp dụng rộng rãi tại các vùng chè trong tỉnh.

Đầu tư sản xuất sạch, an toàn, năm 2008, Công ty cổ phần chè Vạn Tài (Phổ Yên) đã xuất khẩu sang Đài Loan, Hàn Quốc và Nhật Bản hai loại chè là Ô Long và Hồng Trà, số lượng trên 30 nghìn tấn/năm, giá từ 400 nghìn đồng - 1 triệu đồng/kg, cao gấp 5 lần giá thị trường trong nước.

Nỗ lực tìm hướng tiêu thụ sản phẩm, HTX chè an toàn Khe Cốc, xã Tức Tranh (Phú Lương) đã xây dựng thành công vùng chè an toàn hơn 40ha; trong đó, 20ha đã được cấp chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ Việt Nam, còn 23,5ha đang tiếp tục chuyển đổi từ tiêu chuẩn VietGAP sang hữu cơ. Năm 2019, thông qua sự giới thiệu của Chủ tịch UBND tỉnh, HTX đã ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm với một đơn vị doanh nghiệp tại Ba Lan. Nhờ đó, HTX đã xuất khẩu 3 sản phẩm gồm kẹo trà xanh, matcha trà xanh và trà túi lọc sang thị trường châu Âu. Năm 2022, HTX xuất khẩu thành công gần 20 tấn chè sang thị trường châu Âu với giá gấp 1,5 lần thị trường trong nước.

Ông Tô Văn Khiêm, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX chè an toàn Khe Cốc: "Để sản phầm chè vào được thị trường châu Âu, HTX phải sản xuất đáp ứng tiêu chuẩn rất khắt khe của đối tác từ vùng chè nguyên liệu an toàn, nhà xưởng, máy móc, bao bì, chất lượng chè".

Ông Dương Sơn Hà, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, cho biết: Hiện nay, sản phẩm chè Thái Nguyên đã được tiêu thụ rộng rãi trong, ngoài tỉnh. 2 năm vừa qua giá, trị xuất khẩu chè ước đạt 4,5 triệu USD, thị trường xuất khẩu chủ yếu là các nước: Pakistan, Afghanistan, Ấn độ, Indonesia, Iran, Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc)… trong đó Pakistan chiếm thị phần xuất khẩu chủ yếu. Các doanh nghiệp, HTX đã có sản phẩm xuất khẩu sang các thị trường Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc với các sản phẩm chế biến tinh sâu và giá trị kinh tế cao.

Có thể thấy, thời gian qua, Thái Nguyên đã thực hiện hiệu quả nhiều chính sách phát triển chè, đẩy mạnh sản xuất hữu cơ, an toàn, xây dựng, phát triển thương hiệu, tăng cường quảng bá ra thế giới. Tiêu biểu là sản phẩm chè Tôm nõn của Công ty Chè Hà Thái đạt giải Bạc tại Cuộc thi chè đặc sản Quốc tế Bắc Mỹ do Hiệp hội chè Mỹ và Canada tổ chức năm 2016. Năm 2017, sản phẩm chè "Đinh Vương Phẩm" của Công ty cổ phần Chè Tân Cương Hoàng Bình đạt giải Đặc biệt của cuộc thi này, đem lại niềm vinh dự không chỉ riêng của chè Thái Nguyên mà còn của cả ngành chè Việt Nam... Đây là những cơ hội quý báu cho các doanh nghiệp sản xuất, chế biến chè trên địa bàn tỉnh phát triển sản phẩm, thương hiệu chè cao cấp đến với những thị trường khó tính.

Thời gian qua, Việt Nam xuất khẩu chè ở giá trung bình là 1,7 USD/kg (giá trung bình của thế giới là 2,6 USD/kg). Trong khi, giá bán chè trong nước dao động từ 120 nghìn đồng đến 800 nghìn đồng/kg (tương đương từ 4,5 USD đến hơn 30 USD/kg) , tùy thuộc vào loại trà và thương hiệu. Chè xuất khẩu thường chỉ là chè thô, đóng trong bao lớn, không có nhãn mác, các đối tác nhập khẩu mua về, đóng gói nhỏ, dán nhãn mác của họ rồi đem đi tiêu thụ. Do đó, người tiêu dùng ở các nước không biết đó là chè có xuất xứ từ Việt Nam.

(Còn nữa)

Nhóm P.V

Nguồn Thái Nguyên : https://baothainguyen.vn/kinh-te/202506/che-thai-nguyen-chinh-phuc-thi-truong-the-gioi-ky-2-vang-danh-vung-che-xuat-khau-trong-diem-a402ce5/