'Chết lặng' giữa bệnh viện vì câu hỏi 'đi khám HIV hả em'

8 giờ trướcBài gốc

Hệ thống y tế hiện tại buộc người chuyển giới phải xoay xở với thủ tục hành chính và không được đối xử phù hợp. Ảnh: Brent Lewin/Bloomberg.

Buổi sáng ngày đầu tuần, Trúc Lam, một phụ nữ chuyển giới, lặng lẽ ngồi ở hàng ghế chờ của một bệnh viện tuyến quận (cũ) tại TP.HCM. Ngực trái của chị đau thắt từng cơn suốt nhiều tháng.

Ban đầu, chị định đăng ký khám chuyên khoa vú, nhưng nhân viên tiếp nhận nói rằng hồ sơ bảo hiểm chỉ phù hợp với nam khoa, vì trên giấy tờ của Lam là nam. Biết rõ nơi này không thực sự dành cho mình, Trúc Lam vẫn gật đầu, vì nếu muốn khám đúng tuyến, cô không còn lựa chọn nào khác.

Vừa bước chân vào phòng khám, một nhân viên y tế cao giọng, chất vấn Lam sao con gái lại đi khám nam khoa khiến cả hành lang ngoái lại nhìn.

Lam khựng lại, cố nở nụ cười gượng rồi giải thích mình là người chuyển giới từ nam sang nữ, nhưng trên giấy tờ vẫn mang giới tính sinh học nên được hướng dẫn đến khám ở nam khoa.

"Lúc đó, tôi cảm thấy như bị lột trần trước đám đông. Như thể họ công khai vạch ra phần đời mà mình đã cố gắng vượt qua", Lam kể với Tri Thức - Znews.

Chưa kịp trấn tĩnh, một nhân viên khác bước tới, hạ giọng, nhíu mày đầy nghi ngờ hỏi: “Đi khám HIV hả em?”.

Đã 12 năm kể từ khi chuyển giới nhưng Lam vẫn không quen với những câu hỏi gắn cố định người chuyển giới với bệnh tật, HIV.

Muốn được đối xử bình thường

Sau khi hoàn tất quá trình thăm khám với bác sĩ, Lam kéo khẩu trang, chọn một góc khuất trong dãy ghế trước quầy nhận thuốc bảo hiểm y tế để ngồi đợi. Tim chị vẫn còn đập nhanh sau những ánh mắt dò xét lúc thăm khám.

Chiếc loa bất chợt vang lên, đọc rõ tên trên giấy khai sinh, tên thời chưa chuyển giới khiến Lam sững người, không dám bước lên nhận thuốc ngay lập tức. Cô kiên nhẫn ngồi đợi cho đến khi không còn ai ở quầy mới dám đến nhận và gật đầu mỗi khi được hỏi: “Chị là người nhà bệnh nhân à?”.

Nhiều người thuộc cộng đồng LGBTIQ+ tại Việt Nam né tránh khám bệnh vì lo sợ bị kỳ thị. Ảnh: Freepik

Trúc Lam kể rằng ở phòng khám tư, chị được tiếp đón nhẹ nhàng hơn, nhưng ánh mắt tò mò vẫn lấp ló trong những cái nhìn của nhiều nhân viên y tế. Có lần, chị còn nghe họ rủ nhau “xem người chuyển giới ngoài đời thực”, khiến chị nhận ra dù môi trường có khác, sự soi xét vẫn luôn đeo bám.

Quỳnh Anh, một phụ nữ chuyển giới khác, từng bị nhầm là phụ nữ khan tiếng khi đi khám đau bụng vì không trang điểm và giọng khàn. Bác sĩ chỉ định nội soi thanh quản khiến chị vừa mất tiền vừa thấy khó xử. Lúc lấy thuốc bảo hiểm, chị bị từ chối vì tên và giới tính không khớp, phải giải thích một hồi lâu.

Dù những tình huống khó chịu này lặp đi lặp lại ở TP.HCM, điều khiến cả Trúc Lam và Quỳnh Anh lo lắng hơn là việc phải đi khám bệnh ở các tỉnh. Cả hai là những nghệ sĩ lô tô, thường xuyên đi diễn xa, họ đều cảm nhận sự soi xét dữ dội từ những người xung quanh.

“Ở những nơi đó, chỉ đi ngang thôi người ta cũng nhìn mình chằm chằm, đừng nói tới việc vào khám bệnh”, Quỳnh Anh nói.

Thêm vào đó, cơ sở phẫu thuật chuyển giới nơi Quỳnh Anh từng thực hiện ca phẫu thuật cắt ngực đã giải thể, mỗi khi gặp vấn đề liên quan đến hậu phẫu, chị buộc phải sang Thái Lan để thăm khám.

Theo báo cáo của Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) và Chương trình Phối hợp của Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS (UNAIDS), có từ 1/3 đến 1/2 người thuộc cộng đồng LGBTIQ+ tại Việt Nam né tránh khám bệnh vì lo sợ bị kỳ thị.

Một khảo sát khác còn chỉ ra 52% người chuyển giới từng bị phân biệt đối xử trong môi trường y tế và khoảng 40% người đồng tính/nhị giới nam (MSM) từng bị nhân viên y tế kỳ thị hoặc từ chối điều trị.

Với Trúc Lam và Quỳnh Anh, điều họ mong mỏi không phải là sự chăm sóc quá mức, mà đơn giản chỉ là được đối xử bình thường như bất kỳ bệnh nhân nào khác.

Một kiểu quấy rối tình dục

Không chỉ Trúc Lam và Quỳnh Anh, ngay cả Thạc sĩ Tâm lý trị liệu Mia Nguyễn, là người chuyển giới từ nam sang nữ, cũng từng trải qua những khoảnh khắc căng thẳng tương tự.

"Không phải tôi cảm thấy bất an khi là người chuyển giới đi khám bệnh, mà chính nhân viên y tế cũng thường tỏ ra không thoải mái khi tiếp xúc với cơ thể đã trải qua chuyển đổi giới tính", chị Mia nói.

Theo ThS Mia Nguyễn, những câu nói bâng quơ hay ánh mắt xoáy vào vùng cơ thể đã phẫu thuật… đều góp phần tạo nên một dạng bạo lực tinh thần.

Nhiều người chuyển giới lựa chọn thực hiện phẫu thuật ở những cơ sở không uy tín. Ảnh minh họa: Thế Bằng.

Lâu dần, điều này hình thành căng thẳng thiểu số, một loại áp lực đặc thù khi người thuộc nhóm dễ bị kỳ thị luôn phải cảnh giác. Họ bước ra đường với sự đề phòng, vào bệnh viện với cảm giác nơm nớp và dần né tránh các dịch vụ y tế thông thường.

Nhiều người chuyển giới vẫn đang tự mua hormone qua kênh không chính thống, tự điều chỉnh liều mà không qua xét nghiệm men gan, đông máu hay mỡ máu. Một số khác chọn phẫu thuật tại các phòng khám không giấy phép, không người thân đi cùng, và phải về nhà chỉ sau một đến hai ngày hậu phẫu.

ThS Mia Nguyễn dẫn chứng một trường hợp thực tế về người chuyển giới phẫu thuật cắt ngực trong điều kiện rủi ro cao ở phòng khám “chui”. Bệnh nhân này không được theo dõi sức khỏe sau phẫu thuật hay được can thiệp y tế khi có biến chứng xảy ra. Song, đó không phải trường hợp cá biệt vì nhiều người chuyển giới không có lựa chọn nào an toàn hơn.

Một nghiên cứu định tính năm 2020 với một số nhân viên y tế tại TP.HCM và Hà Nội cho thấy phần lớn chưa từng được đào tạo chính thức về chăm sóc sức khỏe cho người chuyển giới, dẫn đến việc họ thiếu sẵn sàng trong cung cấp dịch vụ. Nhiều nhân viên thừa nhận không nắm đủ kiến thức chuyên môn để đáp ứng các nhu cầu phức tạp như liệu pháp hormone, thậm chí còn nhầm lẫn giữa bản dạng giới và xu hướng tính dục. Sự thiếu sẵn sàng này cũng thể hiện trong cách giao tiếp. Nhiều nhân viên sử dụng đại từ nhân xưng dựa trên giới tính trên giấy tờ, gây khó chịu hoặc cảm giác bị phủ nhận cho bệnh nhân.

Tại Hội thảo “Chia sẻ kinh nghiệm cung cấp dịch vụ cho nhóm thiểu số về giới và tính dục”, do Sở Y Tế TP.HCM tổ chức ngày 27/11, ông Nguyễn Tăng Minh, Phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM, cho biết dù Hiến pháp đảm bảo bình đẳng cho mọi công dân, Luật Bình đẳng giới hiện chỉ tập trung vào nam và nữ, chưa đề cập đến người đa dạng giới. Điều này khiến nhiều nhóm LGBTQ+ dễ bị tổn thương trong trường học, nơi làm việc và xã hội.

Ông Minh cho hay người trẻ LGBTQ+ thường bị coi là “mắc bệnh”, đối diện nguy cơ bắt nạt và bạo lực cao nhưng hơn 90% nạn nhân không dám tìm đến cơ quan chức năng vì sợ kỳ thị.

Để cải thiện thực trạng, ông Minh chia sẻ TP.HCM đang triển khai mô hình “một cửa” tại các bệnh viện và đề xuất thí điểm dịch vụ dành cho nhóm thiểu số về giới và tính dục, hướng tới một môi trường an toàn và tiếp cận bình đẳng cho mọi người.

Lê Huyên - Đông Tùng

Nguồn Znews : https://znews.vn/chet-lang-giua-benh-vien-vi-cau-hoi-di-kham-hiv-ha-em-post1608285.html