'Chìa khóa' mở cánh cửa ưu đãi thuế quan

4 giờ trướcBài gốc

"Tấm vé thông hành" để tận dụng cơ hội từ các FTA

Trong thương mại quốc tế, quy tắc xuất xứ là tập hợp các tiêu chí dùng để xác định nơi sản xuất hoặc nơi có đóng góp đáng kể nhất vào giá trị hàng hóa. Chứng nhận xuất xứ (C/O) chính là “giấy thông hành” chứng minh hàng hóa đủ điều kiện hưởng ưu đãi thuế quan theo các FTA.

Ví dụ, với Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), mức thuế nhập khẩu nhiều mặt hàng từ Việt Nam vào Liên minh châu Âu giảm ngay về 0%, nhưng chỉ áp dụng nếu hàng hóa đáp ứng quy tắc xuất xứ “từ vải trở đi” đối với dệt may, hay “từ cá đánh bắt tại vùng biển Việt Nam” đối với thủy sản. Nếu không có C/O hoặc không đáp ứng quy tắc xuất xứ, hàng hóa Việt Nam sẽ bị áp thuế MFN (thuế suất tối huệ quốc), mất hoàn toàn lợi thế cạnh tranh.

Những ưu đãi về thuế quan qua FTA là hậu thuẫn lớn cho hàng Việt chiếm ưu thế cạnh tranh trên thị trường. Ảnh tư liệu

Thực tế cho thấy, quy tắc xuất xứ không chỉ là điều kiện kỹ thuật, mà còn là “hàng rào mềm” bảo vệ thị trường nội địa của các đối tác, đồng thời sàng lọc năng lực thật sự của doanh nghiệp xuất khẩu. Chính vì vậy, việc hiểu rõ, tuân thủ và tận dụng tốt quy định về xuất xứ là yếu tố then chốt để hàng Việt Nam đi xa hơn, vững chắc hơn trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), Việt Nam đang thực thi 17 FTA và chuẩn bị khởi động đàm phán thêm 2 FTA. Với hệ thống các FTA lớn, hàng hóa Việt Nam có rất nhiều cơ hội thâm nhập các thị trường trên thế giới. Những ưu đãi về thuế quan qua FTA là hậu thuẫn lớn cho hàng Việt chiếm ưu thế cạnh tranh trên thị trường. Thế nhưng, để tận dụng tốt FTA, điều kiện tiên quyết là doanh nghiệp phải đáp ứng được quy định, trong đó có vấn đề truy xuất nguồn gốc.

Xác định xuất xứ là yêu cầu bắt buộc của hàng hóa xuất khẩu

Theo Bộ Công thương, quản lý hàng hóa hiện chia thành 2 mảng là lưu thông trong nước và xuất nhập khẩu. Với hàng hóa trong nước, trọng tâm là định danh và truy xuất nguồn gốc. Với hàng hóa xuất khẩu, yêu cầu bắt buộc là xác định xuất xứ. Dù khác biệt, nhưng 2 mảng này được phối hợp nhịp nhàng để vừa bảo vệ người tiêu dùng, vừa đáp ứng cam kết quốc tế.

Nói về lợi thế khi hàng hóa xuất khẩu đảm bảo quy tắc xuất xứ, bà Phan Thị Thanh Xuân - Phó Chủ tịch, kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da - Giày - Túi xách Việt Nam cho biết, EVFTA mang lại lợi thế lớn cho ngành khi nhiều sản phẩm chủ lực như giày thể thao được hưởng thuế suất 0%. Quy tắc xuất xứ yêu cầu chỉ cần đạt 40% giá trị gia tăng tại Việt Nam, mức khá thuận lợi so với nhiều hiệp định khác. Nhờ đó, xuất khẩu da giày sang châu Âu duy trì tăng trưởng 14%/năm, giúp bù đắp sụt giảm từ các thị trường khác.

Doanh nghiệp chủ động nắm bắt quy tắc xuất xứ của từng hiệp định

Theo số liệu của Bộ Công thương, năm 2024, tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan thông qua C/O ưu đãi của Việt Nam đạt khoảng 38% tổng kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường có FTA. Đây là con số khả quan, nhưng vẫn còn khá khiêm tốn so với tiềm năng.

Một số FTA có tỷ lệ tận dụng cao là Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (khoảng 45%), EVFTA (gần 40%), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc (hơn 50%). Tuy nhiên, còn nhiều thị trường vẫn chưa được khai thác tối đa.

Bộ Công thương cho biết, nguyên nhân chính nằm ở việc nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, chưa hiểu rõ quy tắc xuất xứ, hoặc gặp khó khăn trong việc chứng minh tỷ lệ nội địa hóa. Ngoài ra, quy trình xin cấp C/O còn phức tạp, tốn thời gian, đòi hỏi doanh nghiệp phải chuẩn bị hồ sơ kỹ lưỡng, minh chứng rõ ràng về nguồn gốc nguyên liệu, quy trình sản xuất…

Phối hợp quốc tế về minh bạch và chuẩn hóa dữ liệu xuất xứ

Việt Nam đang tăng cường phối hợp quốc tế trong phòng chống gian lận xuất xứ, thông qua các cơ chế trao đổi thông tin với cơ quan hải quan, thương vụ Việt Nam ở nước ngoài và các tổ chức quốc tế. Việc minh bạch và chuẩn hóa dữ liệu xuất xứ không chỉ bảo vệ uy tín hàng Việt, mà còn giúp Việt Nam duy trì niềm tin với các đối tác thương mại lớn như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc...

Thực trạng này đặt ra vấn đề tăng cường năng lực quản lý nhà nước, hậu kiểm C/O, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền để doanh nghiệp tuân thủ nghiêm túc quy định về xuất xứ.

Để tận dụng hiệu quả ưu đãi FTA, trước hết, doanh nghiệp cần chủ động nắm bắt và cập nhật thông tin về quy tắc xuất xứ của từng hiệp định. Mỗi FTA có bộ tiêu chí riêng, cách xác định giá trị gia tăng, mã HS hoặc công đoạn sản xuất cụ thể khác nhau. Việc hiểu sai hoặc áp dụng nhầm quy tắc có thể khiến doanh nghiệp mất toàn bộ quyền hưởng ưu đãi.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần đầu tư vào nguồn cung nội địa và phát triển chuỗi giá trị trong nước. Càng nhiều nguyên liệu, linh kiện được sản xuất trong nước, khả năng đáp ứng tiêu chí xuất xứ càng cao. Đây cũng là lý do vì sao nhiều doanh nghiệp dệt may, da giày đang chuyển hướng đầu tư vào sản xuất sợi, dệt, nhuộm, thuộc da - những công đoạn “cốt lõi” trong quy tắc xuất xứ.

Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ số trong truy xuất nguồn gốc cũng mang lại lợi thế lớn. Các hệ thống blockchain, mã QR hay cơ sở dữ liệu điện tử giúp lưu trữ và xác thực quá trình sản xuất, cung ứng nguyên liệu, qua đó nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy của C/O.

Bà Trịnh Thị Thu Hiền thông tin, Bộ Công thương đang triển khai các giải pháp đồng bộ để hỗ trợ doanh nghiệp khai thác các thị trường có FTA, nâng cao tỷ lệ sử dụng chứng từ chứng nhận xuất xứ ưu đãi; xây dựng cơ chế, chính sách để tạo hành lang minh bạch về xuất xứ hàng hóa, chú trọng quy định liên quan đến biện pháp phòng, chống gian lận xuất xứ.

Đồng thời, Bộ cũng hướng dẫn các địa phương cấp giấy chứng nhận xuất xứ đúng quy định, đảm bảo hàng hóa có xuất xứ, xuất khẩu đi các thị trường FTA; phối hợp với cơ quan hải quan của nước nhập khẩu để đảm bảo đúng hàng hóa có xuất xứ được hưởng ưu đãi thuế quan...

Hà Hạnh

Nguồn Thời báo Tài chính : https://thoibaotaichinhvietnam.vn/chia-khoa-mo-canh-cua-uu-dai-thue-quan-184947-184947.html