Chiếc máy 'nặng chưa đến 5 kg' cứu người đột tử ở nơi công cộng

4 giờ trướcBài gốc

Hồi sức tim phổi (CPR) và máy sốc điện tim (AED) được xem là "cặp đôi vàng" trong cấp cứu ngừng tim. Ảnh: Emergency-live.

Trên thế giới, hơn 4 triệu người tử vong vì đột tử tim (Cardiac Sudden Death - CSD) mỗi năm. Việt Nam chưa có số liệu thống kê chính thức, nhưng theo ước tính của bác sĩ Trần Văn Phúc, công tác tại Bệnh viện Xanh Pôn, con số có thể lên tới 50.000 ca tử vong mỗi năm, tương đương một người ra đi sau mỗi 10 phút.

Nhiều nạn nhân ngừng tim có thể được cứu nếu được sơ cứu kịp thời bằng hồi sức tim phổi (CPR) và máy sốc điện tim (AED). Tuy nhiên, tại Việt Nam, thiết bị AED vẫn còn xa lạ, khiến nhiều người bị bỏ lỡ "cơ hội vàng" được cứu sống.

Cách máy sốc điện "hồi sinh" trái tim

"Việc sử dụng AED sớm trong trong trường hợp ngừng tim chỉ làm tăng tỷ lệ hồi sức thành công, nó không đảm bảo sự sống sót. Việc này đòi hỏi phải kết hợp với hồi sức tim phổi hiệu quả mới có tác dụng. Nếu thiếu một trong hai, tỷ lệ thành công sẽ rất thấp", bác sĩ Phúc nói.

Một nghiên cứu tại Mỹ cho thấy trong số hơn 4.000 người tử vong do đột tử tim, chỉ có 9% số người được hồi sức tim phổi bằng tay được cứu sống, nhưng 38% số người được khử rung tim bằng máy AED kết hợp với hồi sức tim phổi đã sống sót.

Các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Đồng Tháp cấp cứu ngừng tim cho bệnh nhân. Ảnh: BVCC.

Như vậy, tỷ lệ thành công của biện pháp hồi sức tim phổi là 1/10, trong khi hồi sức tim phổi cùng với AED có tỷ lệ thành công là 1/3.

Theo bác sĩ Trần Văn Phúc, khi người bệnh rơi vào tình trạng rung thất, máy AED sẽ phát ra một cú sốc điện mạnh và chính xác để "thiết lập lại" hệ thống điện học của tim - giúp tim thoát khỏi trạng thái hỗn loạn và có cơ hội phục hồi nhịp đập bình thường.

Song song đó, việc ấn ngực (hồi sức tim phổi - CPR) giúp duy trì dòng máu lưu thông tạm thời đến tim và não trong khi chờ AED hoặc đội cấp cứu đến.

Ngừng tim đột ngột có thể xảy ra bất cứ lúc nào, ở bất cứ đâu, từ văn phòng, nhà ga, siêu thị cho đến ngay giữa đường phố. Khi điều đó xảy ra, tính mạng nạn nhân được tính bằng từng giây. Nếu được hồi sức tim phổi và sốc điện tim bằng máy AED kịp thời, đặc biệt là trong vòng 4 phút đầu tiên cơ hội sống sót sẽ tăng lên rõ rệt.

Phản xạ đầu tiên của người dân khi thấy một người ngừng tim không phải là "đưa nạn nhân đến máy AED", mà là "lấy máy AED đến cứu người"

Bác sĩ Trần Văn Phúc, Bệnh viện Xanh Pôn

"Nếu nạn nhân rơi vào tình trạng rung thất, sốc điện tim càng sớm mỗi phút thì khả năng sống sót tăng thêm từ 7-10%. Nếu được sốc ngay trong vòng một phút, tỷ lệ sống có thể lên tới gần 90%”, bác sĩ Trần Văn Phúc nói.

Tuy nhiên, sau 4 phút, tổn thương não và các cơ quan bắt đầu xảy ra nghiêm trọng, và sau 10 phút, cơ hội sống gần như không còn.

Ông nói thêm, AED được thiết kế đơn giản, ai cũng có thể sử dụng sau một khóa đào tạo ngắn. Chỉ cần dán điện cực lên ngực bệnh nhân, máy sẽ tự động phân tích nhịp tim và hướng dẫn người sử dụng thực hiện sốc điện nếu cần thiết. Quan trọng hơn, nếu không phù hợp (ví dụ: tim đã ngừng hoàn toàn), máy sẽ không cho phép sốc điện, nên rất an toàn khi sử dụng.

Bác sĩ Trần Văn Phúc. Ảnh: BSCC.

Tại nhiều nước phát triển và cả các quốc gia châu Á như Singapore, Nhật Bản, Đài Loan... AED được đặt ở nơi công cộng như trung tâm thương mại, sân bay, nhà ga - dễ thấy như bình chữa cháy.

Phản xạ đầu tiên của người dân khi thấy một người ngừng tim không phải là "đưa nạn nhân đến máy AED", mà là "lấy máy AED đến cứu người".

Vì sao Việt Nam chưa triển khai đại trà máy AED?

Theo vị chuyên gia, lý do đầu tiên là sự thiếu kiến thức trong cộng đồng. Phần lớn người dân chưa hiểu rõ thế nào là đột tử tim, càng không biết cách hồi sức tim phổi hay sử dụng AED.

Việc thiếu kỹ năng sơ cứu khiến nạn nhân ngừng tim nơi công cộng thường không được hỗ trợ kịp thời. Thay vì hồi sức tim phổi hay gọi người hỗ trợ, nhiều người chỉ đứng xung quanh, quay clip - trong khi nạn nhân dần đánh mất cơ hội sống.

"Cần phải có những cá nhân, tổ chức, hay cơ quan chính phủ đứng ra phổ biến kiến thức, triển khai thực hiện theo lộ trình hợp lý", bác sĩ Phúc nhấn mạnh.

Ông cũng cho rằng đã tới lúc Quốc hội cần ban hành luật, yêu cầu các cơ quan, các doanh nghiệp, các trường học cần phải đạt tỷ lệ số nhân viên được đào tạo sơ cứu, đặc biệt là sơ cứu hồi sức tim phổi nhân tạo và sốc điện tim.

Cùng với đó là vấn đề thuốc, trang thiết bị và phương tiện sơ cứu, cũng như máy sốc điện tim AED phải được cung cấp tại các trường học, cơ quan chính phủ, doanh nghiệp, tổ chức, sân bay, nhà ga, bến cảng, trung tâm mua sắm lớn, rạp chiếu phim và những nơi khác có đông người.

Đồng quan điểm, trao đổi với Tri Thức - Znews, ThS.BS Đoàn Dư Mạnh, Phó giám đốc Trung tâm Tim mạch và Đột quỵ Quốc tế, Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, cho hay máy sốc điện tim là thiết bị cấp cứu quan trọng, đã được phổ cập rộng rãi tại châu Âu và Mỹ từ cuối những năm 1990, đầu 2000.

Cấp cứu ngừng tim tính bằng từng giây, từng phút. Dù gọi cấp cứu 115 ngay lập tức, đội ngũ y tế vẫn không thể có mặt ngay trong khoảnh khắc sinh tử đó

ThS.BS Đoàn Dư Mạnh

Tuy xuất hiện muộn hơn khoảng 20 năm, nhưng hiện nay, việc đề xuất triển khai lắp đặt AED tại Việt Nam là hoàn toàn phù hợp và cấp thiết, nhất là trong bối cảnh tỷ lệ ngừng tim ngoại viện vẫn ở mức cao.

"Điều cần nhấn mạnh là cấp cứu ngừng tim tính bằng từng giây, từng phút. Dù gọi cấp cứu 115 ngay lập tức, đội ngũ y tế vẫn không thể có mặt ngay trong khoảnh khắc sinh tử đó. Khi đó, nếu tại nơi công cộng có sẵn máy AED, người xung quanh hoàn toàn có thể sử dụng để cứu sống bệnh nhân trước khi chuyên môn đến", bác sĩ Mạnh nói.

Để AED thực sự phát huy hiệu quả, việc phổ cập kiến thức và kỹ năng sơ cấp cứu trong cộng đồng là rất quan trọng. Việc này cần được triển khai giống như đào tạo kỹ năng phòng cháy chữa cháy - từ học đường đến các cơ quan, tổ chức.

Những kỹ năng cơ bản như phát hiện ngừng tim, cách bắt mạch, ép tim đúng cách, đặt điện cực đúng vị trí… nên được hướng dẫn cụ thể kèm hình ảnh minh họa, có thể gắn tại các khu vực công cộng tương tự như "tiêu lệnh chữa cháy".

Cần luật bảo vệ người cấp cứu trong tình huống khẩn cấp

Theo bác sĩ Đoàn Dư Mạnh, việc lắp đặt máy sốc tim tự động (AED) cần được triển khai theo thứ tự ưu tiên rõ ràng, bắt đầu từ những nơi có lưu lượng người qua lại lớn và đa dạng về độ tuổi, như sân bay, nhà ga, sau đó mở rộng đến trường học, địa điểm công cộng, chân các tòa nhà khu dân cư. Những nơi này thường là điểm nóng cho các tình huống khẩn cấp và cần phản ứng nhanh.

Tuy nhiên, một rào cản lớn không thể bỏ qua là tâm lý e ngại của người dân. Nhiều người dù biết cách cấp cứu vẫn do dự vì sợ làm sai, sợ liên đới trách nhiệm pháp lý.

Theo bác sĩ Mạnh, đây là một vấn đề cần được giải quyết bằng các hướng dẫn rõ ràng về pháp lý, đồng thời các cơ quan luật pháp và hành pháp phải có cơ chế bảo vệ người tham gia cấp cứu, tránh tình trạng "giúp người cũng sợ bị bắt đền".

"Muốn người dân dám cứu người, thì trước hết phải khiến họ cảm thấy an toàn về mặt pháp lý", ông nhấn mạnh.

Gần đây, PGS.TS.BS Nguyễn Lân Hiếu, chuyên gia tim mạch, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, cũng chia sẻ ông rất trăn trở về sự cần thiết của chiếc máy phá rung - nặng chưa đến 5 kg này.

"Chúng ta vừa rất đau buồn mất đi một người tài hoa. Nhưng trách nhiệm của những người đang sống là phải thay đổi để xã hội ngày càng văn minh. Tôi đã có cuộc trao đổi ngắn với Chủ tịch FPT về mong muốn của mình và nhận được sự đồng thuận trên cả mong đợi", PGS Hiếu cho hay.

Sắp tới, ông sẽ triển khai dự án tại một thành phố với các máy sốc điện được gắn ở nơi công cộng. Hướng dẫn sử dụng cũng như chuẩn hóa việc cấp cứu ngừng tuần hoàn sẽ do Bộ môn Hồi sức cấp cứu, Đại học Y Hà Nội phụ trách, còn các video thị phạm sẽ được bác sĩ của Bệnh viện Đại Học Y Hà Nội thiết kế.

Phương Anh

Nguồn Znews : https://lifestyle.znews.vn/chiec-may-nang-chua-den-5-kg-cuu-nguoi-dot-tu-o-noi-cong-cong-post1574043.html