Gầm cầu Chánh Hưng (nối Quận 5 và Quận 8 trước đây) trở thành “tổ hợp” ăn uống, quán giải khát, kể cả nơi bỏ đồ cũ.
Thực trạng này không chỉ gây mất mỹ quan đô thị mà còn xâm phạm nghiêm trọng hành lang an toàn kỹ thuật, đe dọa trực tiếp đến kết cấu công trình và tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ.
Các kiểu "xẻ thịt"
Không khó để nhận diện các gầm cầu trong nội thành thành phố đang bị “xẻ thịt” với đủ các hình thức như buôn bán hàng rong, chỗ đậu xe, bãi tập kết rác, đồ cũ, nơi sinh hoạt cá nhân, tá túc của người vô gia cư...
Đơn cử, dưới chân cầu Ông Lãnh (Quận 1 trước đây) những người buôn bán trái cây, rau củ chọn gầm cầu làm nơi tập kết hàng hóa, giao dịch mua bán, còn buổi tối trở thành “nhà” của người chạy xe ôm. Tại gầm cầu Chánh Hưng (nối Quận 5 và Quận 8 trước đây), tình trạng chiếm dụng lại diễn ra dưới hình thức “tổ hợp dịch vụ” tự phát. Tận dụng bóng mát của dạ cầu, nhiều quán nước dã chiến đã mọc lên.
Chỉ với vài bộ bàn ghế nhựa, vỉa hè dành cho người đi bộ lập tức biến thành nơi kinh doanh buôn bán. Khách đến uống nước thản nhiên đậu xe máy tràn lan dưới lòng đường, cản trở giao thông và chiếm hết lối đi khiến khu vực vốn hẹp lại càng thêm lộn xộn.
Bên cạnh đó, một số người dân địa phương còn xem gầm cầu như nơi sinh hoạt chung, mang ghế ra ngồi hóng mát, trò chuyện sát đường xe chạy tự nhiên như nhà của mình. Tại đây còn có nhiều chiếc võng được giăng dưới gầm cầu, là nơi ngả lưng của những người lao động, chở hàng thuê.
Ông Hay, ngụ đường Nguyễn Duy, phường Chánh Hưng cho biết: “Tôi chạy xe ôm chở hàng cho chợ Bình Điền, khi mệt tôi giăng võng ngả lưng dưới cầm cầu nghỉ ngơi vì thoáng mát, không phải chạy lòng vòng dù bên trên xe chạy ầm ầm”.
Còn tại cửa ngõ Thành phố Hồ Chí Minh, tình trạng xâm hại hành lang an toàn cầu đường diễn ra đáng lo ngại. Ở khu vực cầu vượt ngã tư Bình Phước trên trục đường Quốc lộ 13 giao cắt với Quốc lộ 1, liền kề chợ đầu mối nông sản Thủ Đức, nhiều vật dụng như thùng xốp, két nhựa, bao tải, sọt hàng… bị vứt bỏ bừa bãi sau khi vận chuyển nông sản, chất thành từng đống tràn ra sát chân cầu.
Không gian gầm cầu vốn thiếu thông thoáng nay trở thành điểm tập kết rác thải tự phát, bốc mùi từ thực phẩm hư hỏng, gây ô nhiễm nghiêm trọng. Dù có biển “cấm đổ rác” đặt ngay tại chân trụ cầu, nơi đây vẫn trở thành điểm tập kết rác trái phép. Đồng thời, khu vực này còn bị chiếm dụng bởi hoạt động buôn bán tự phát.
Các xe đẩy, gánh hàng rong dừng đỗ ngay dưới gầm cầu để chào mời khách, bất chấp nguy cơ mất an toàn giao thông tại nơi có mật độ xe container và xe tải nặng lưu thông dày đặc. Tương tự, dưới gầm các cầu như Phú Mỹ, Bình Tiên, Chà Và, tình trạng chiếm dụng làm chỗ đậu xe ô-tô, garage, bãi tập kết thùng phuy cũng rất phổ biến.
Cải tạo gầm cầu, siết chặt quản lý
Theo quy định, chức năng quản lý gầm cầu bao gồm cầu đường bộ, đường sắt trong đô thị là trách nhiệm của Bộ Xây dựng và Sở Xây dựng các địa phương. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, Trung tâm Quản lý hạ tầng giao thông đường bộ thuộc Sở Xây dựng được phân công đảm nhiệm trực tiếp quản lý, khai thác và bảo trì tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ (cầu, đường) trên địa bàn thành phố, trừ các tuyến quốc lộ.
Song theo trung tâm, hiện đơn vị chỉ quản lý ở góc độ duy tu, bảo trì, sửa chữa là chính; còn việc kiểm tra, xử lý tình trạng “chiếm dụng”, vệ sinh đô thị gần như đang là khoảng trống. Do đó, việc gây mất an toàn, nhất là rủi ro về cháy nổ từ tình trạng chiếm dụng vẫn chưa có giải pháp căn cơ.
Nhằm tránh xảy ra cháy nổ như vụ việc ở gầm cầu Vĩnh Tuy (thành phố Hà Nội), Sở Xây dựng đã ban hành công văn khẩn, yêu cầu ủy ban nhân dân các phường, xã trên địa bàn tiến hành kiểm tra, báo cáo và kiên quyết xóa bỏ các bãi giữ xe dưới gầm cầu.
Đây là nhiệm vụ cấp bách, vừa bảo đảm trật tự đô thị, vừa phòng ngừa nguy cơ cháy nổ, bảo vệ an toàn các công trình hạ tầng giao thông. Đồng thời, Công an thành phố đã chỉ đạo tổng rà soát tất cả các công trình công cộng gồm gầm cầu gây mất an toàn về phòng cháy, chữa cháy.
Tuy nhiên, dù thời gian vừa qua lực lượng chức năng các địa phương đã quyết liệt kiểm tra, xử lý, nhưng thực tế các vi phạm vẫn ngang nhiên tồn tại. Nhiều khu vực lấn chiếm gầm cầu chưa được giải tỏa triệt để, khi lực lượng kiểm tra có mặt thì “thu xếp” gọn gàng, song khi lực lượng rút đi thì tình trạng chiếm dụng vẫn tái phát.
Một lãnh đạo phường Bình Tiên chia sẻ: “Thực tế, việc thiếu hạ tầng vệ sinh là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng phóng uế bừa bãi dưới nhiều cây cầu. Do đó, thành phố nên nghiên cứu đầu tư mô hình công viên, tiểu cảnh kết hợp nhà vệ sinh công cộng dưới các dạ cầu để vừa tạo mảng xanh vừa hạn chế hành vi lấn chiếm. Chỉ khi khu vực được đầu tư nhà vệ sinh sạch sẽ, dễ tiếp cận, tình trạng ô nhiễm sẽ giảm đáng kể, góp phần giữ gìn dạ cầu sạch sẽ và trật tự”.
Song song việc chỉnh trang, thành phố cần tiếp tục tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi lấn chiếm trái phép dưới gầm cầu, lắp đặt camera giám sát, bổ sung hệ thống chiếu sáng, duy trì tuần tra định kỳ. Cùng với đó, cần phát huy vai trò cộng đồng thông qua các hoạt động trồng cây, dọn vệ sinh, tuyên truyền giữ gìn môi trường, góp phần xây dựng không gian đô thị văn minh, sạch đẹp và an toàn.
Bài, ảnh: QUÝ HIỀN và HƯƠNG MỸ