Chiến dịch 'Mạng nhện' của Ukraine gửi thông điệp gì?

11 giờ trướcBài gốc

Kế hoạch táo bạo

Theo thông tin từ Cơ quan An ninh Ukraine (SBU), chiến dịch “Mạng nhện” được lên kế hoạch và chuẩn bị trong suốt 1 năm, 6 tháng, 9 ngày với sự tham gia phối hợp giữa các đơn vị tình báo, lực lượng đặc nhiệm, kỹ thuật UAV và chỉ huy tác chiến điện tử. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky là người trực tiếp giám sát quá trình hoạch định và phê duyệt cuối cùng của chiến dịch, trong khi Giám đốc SBU Vasyl Malyuk đảm nhiệm điều phối toàn bộ khâu triển khai, bao gồm cả hậu cần, trinh sát kỹ thuật và xác nhận mục tiêu.

“Tôi có thể khẳng định đây là một chiến dịch hoàn toàn độc đáo. Điều đặc biệt nhất mà giờ tôi có thể công khai là văn phòng hoạt động của chúng tôi được thiết lập ngay trong lãnh thổ Nga, gần một trong các cơ sở của Cơ quan An ninh Liên bang Nga.”

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky

Điểm nhấn chiến thuật của chiến dịch không nằm ở số lượng UAV - lên tới 117 chiếc - mà là cách thức triển khai mang tính đột phá. SBU đã vận chuyển các UAV cỡ nhỏ và trung bình vào sâu bên trong lãnh thổ Nga bằng xe tải chuyên dụng được ngụy trang dưới hình thức vận tải dân sự, cài đặt trong các container và thùng gỗ kín đáo có khả năng mở nắp tự động. Các UAV được lập trình sẵn tọa độ mục tiêu và chỉ chờ tín hiệu kích hoạt từ xa để đồng loạt cất cánh vào thời điểm đã định.

Cách tiếp cận này giúp Ukraine vượt qua nhiều tầng lớp phòng không chiều sâu của Nga. Thay vì bay hàng nghìn km từ lãnh thổ Ukraine, vốn sẽ dễ bị phát hiện và đánh chặn bởi các hệ thống phòng không tầm xa hiện đại như S-400, các UAV được kích hoạt từ điểm cách mục tiêu không quá vài trăm km, thậm chí chỉ vài chục km trong một số trường hợp. Điều này khiến khả năng phản ứng của lực lượng phòng không Nga trở nên hạn chế, đặc biệt khi các đòn đánh diễn ra đồng loạt tại nhiều khu vực cách nhau hàng ngàn cây số.

Trong đợt tập kích ngày 1/6, các mục tiêu chính bao gồm một loạt căn cứ không quân chiến lược của Nga gồm Belaya (Irkutsk), Dyagilevo (Ryazan), Olenya (Murmansk), Ivanovo và một số sân bay tại Amur. Đây đều là những căn cứ trọng yếu, nơi đồn trú của các máy bay ném bom Tu-95MS, Tu-22M3 và máy bay cảnh báo sớm A-50 - các khí tài có vai trò quan trọng trong việc phóng tên lửa hành trình vào lãnh thổ Ukraine.

Dữ liệu từ mạng lưới nguồn mở (OSINT) và hình ảnh vệ tinh thương mại xác nhận nhiều vụ nổ lớn và đám cháy đã xảy ra tại khu vực Irkutsk và Murmansk trong đêm 1/6, kéo dài sang ngày 2/6. Truyền thông Nga đưa tin một số “kho nhiên liệu và nhà chứa máy bay đã bị thiêu rụi”, song Bộ Quốc phòng Nga từ chối cung cấp số liệu cụ thể về mức độ thiệt hại. Trong khi đó, phía Ukraine tuyên bố đã vô hiệu hóa hơn 40 máy bay, trong đó có các oanh tạc cơ Tu-22M3, Tu-95MS và ít nhất một máy bay cảnh báo sớm A-50 - loại khí tài trị giá hơn 340 triệu USD và có khả năng điều phối tác chiến ở tầm xa hoặc mang theo vũ khí hạt nhân. Trong khi đó, toàn bộ UAV mà Ukraine sử dụng là loại UAV góc nhìn thứ nhất sản xuất nội địa, với chi phí chỉ vài trăm USD mỗi chiếc.

“Tôi vừa nghe báo cáo từ Giám đốc Cơ quan An ninh Ukraine Vasyl Malyuk. Một chiến dịch táo bạo đã được tiến hành ngay trên lãnh thổ của đối phương, nhắm đúng vào các mục tiêu quân sự và những thiết bị được sử dụng để tấn công Ukraine.”

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky

Cấu trúc chỉ huy và vận hành của chiến dịch thể hiện một trình độ điều phối và tác chiến hiếm thấy đối với một quốc gia đang trong tình trạng bị tấn công liên tục như Ukraine. Theo nguồn tin thân cận với SBU, các đội biệt kích được triển khai từ trước để dẫn đường, định vị và hỗ trợ cho quá trình vận chuyển UAV. Sau khi hoàn tất, lực lượng này được rút khỏi Nga chỉ vài giờ trước khi UAV được kích hoạt, cho thấy mức độ chính xác tuyệt đối trong công tác điều hành thời gian thực.

Đặc biệt đáng chú ý là việc chiến dịch diễn ra đồng thời trên ba múi giờ khác nhau, từ Viễn Đông, đến vùng Trung tâm nước Nga. Điều này cho thấy khả năng đồng bộ hóa tín hiệu và chỉ huy mạng lưới UAV từ trung tâm điều khiển ở Kiev hoặc từ hệ thống giám sát di động, sử dụng liên kết vệ tinh hoặc hệ thống định vị tự chủ. Ukraine không công bố cụ thể công nghệ đã sử dụng, nhưng nhiều khả năng họ đã tích hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa lộ trình và mục tiêu khi UAV vào sát trận địa.

“34% máy bay phóng tên lửa hành trình chiến lược đã bị tấn công tại các căn cứ không quân chính của Nga. Lực lượng Ukraine đã hoạt động ở nhiều khu vực khác nhau của Nga trải dài trên 3 múi giờ. Người của chúng tôi đã rút khỏi lãnh thổ Nga vào đêm trước của chiến dịch và hiện đã an toàn.”

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky

Từ góc nhìn chiến lược, theo giới quan sát, “Mạng nhện” không chỉ đơn thuần là một loạt cuộc tập kích bằng UAV, mà là một chiến dịch phối hợp giữa tình báo, hậu cần và tác chiến, phản ánh sự chuyển biến đáng kể trong cách tiếp cận chiến tranh của Ukraine. Trên mạng xã hội, một số bình luận chỉ ra nét tương đồng giữa cách tiến hành chiến dịch “Mạng nhện” và một phân cảnh trong trò chơi điện tử “Call of Duty”, khi các UAV cất cánh từ xe tải dân dụng để tấn công cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, đây mới chỉ dừng ở suy đoán.

Phản ứng của Nga và Mỹ

Trước chiến dịch “Mạng nhện” của Ukraine, Nga đã có phản ứng quyết liệt trên cả mặt trận an ninh nội địa lẫn truyền thông. Các cơ quan chức năng nhanh chóng triển khai điều tra, xác minh nguồn gốc của các thiết bị bay không người lái, đồng thời tiến hành truy bắt các đối tượng bị tình nghi liên quan. Trong khi đó, tại Mỹ, chiến dịch này cũng gây ra những tranh luận về mức độ phối hợp tình báo giữa Ukraine và các đối tác phương Tây, đặc biệt là trong bối cảnh thông tin ban đầu về vụ việc có nhiều điểm chưa thống nhất.

Bộ Quốc phòng Nga hôm 1/6 thừa nhận đã có nhiều vụ tấn công bằng máy bay không người lái nhằm vào các địa điểm quân sự tại Irkutsk, Murmansk, Ivanovo, Ryazan và Amur. Tuy nhiên, phần lớn UAV đã bị đánh chặn. Bộ Quốc phòng Nga cũng khẳng định vụ việc không gây thương vong nào và từ chối xác nhận việc mất máy bay.

Truyền thông Nga cùng ngày đồng loạt gọi chiến dịch của Ukraine là một “hành động khủng bố”, trong khi lực lượng an ninh Nga đã bắt giữ một số nghi phạm. Danh tính và số lượng nghi phạm chưa được công bố. Theo các kênh Telegram như Shot và Baza thường có quan hệ gần gũi với cơ quan thực thi pháp luật Nga, một phần cuộc điều tra tập trung vào vùng Chelyabinsk - nơi bị nghi là điểm tập kết UAV. Giới chức Nga đã xác định các xe tải tham gia vụ việc và hiện đang phối hợp với các tài xế để truy vết.

Ngay sau chiến dịch, tờ Axios dẫn nguồn tin cho biết Ukraine đã thông báo trước cho chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump. Tuy nhiên, chỉ vài giờ sau đó, Axios lại đính chính thông tin. Một quan chức Mỹ cũng xác nhận rằng Washington hoàn toàn bất ngờ với diễn biến này.

Nhà báo Jennifer Jacobs của kênh CBS News cũng dẫn nguồn từ chính quyền Mỹ cho biết Mỹ không chia sẻ dữ liệu tình báo với Ukraine để phục vụ chiến dịch này. Ukraine đã thu thập thông tin một cách độc lập. Theo các nhà phân tích, phản ứng này phản ánh quan điểm nhất quán: dù là đối tác hỗ trợ lớn nhất của Kiev, nhưng Mỹ vẫn thận trọng với các chiến dịch vượt ra ngoài lãnh thổ Ukraine, điều có thể làm gia tăng rủi ro đối đầu trực tiếp với Nga. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov và người đồng cấp Mỹ Marco Rubio hôm 2/6 đã có cuộc điện đàm chỉ vài giờ sau khi Kiev tấn công nhiều cơ sở quân sự của Moscow, thảo luận các khía cạnh then chốt liên quan đến cuộc xung đột đang diễn ra tại Ukraine.

Nỗ lực tuyệt vọng của Ukraine?

Chiến dịch “Mạng nhện” của Ukraine diễn ra ngay trước thềm vòng đàm phán thứ hai giữa Nga và Ukraine vào ngày 2/6 tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) theo đề xuất của Nga, nơi hai bên bàn thảo một lệnh ngừng bắn. Dù kỳ vọng đột phá là thấp, nhưng Kiev dường như muốn tạo lợi thế bằng các hành động quân sự táo bạo nhằm gia tăng tiếng nói trên bàn đàm phán. Tuy nhiên, theo giới quan sát, các chiến thuật như vậy chỉ tạo tiếng vang, nhưng khó đem lại đòn bẩy chiến lược nếu không đi kèm với chiến thắng quân sự trên thực địa.

Cuộc tấn công hôm 1/6 bằng máy bay không người lái (UAV) nhằm vào căn cứ không quân sâu trong lãnh thổ Nga gợi nhớ đến các đòn tập kích biểu tượng trong quá khứ, như vụ nổ cầu Crimea năm 2022. Khi đó, Ukraine được cho là đã sử dụng xe tải dân sự và mạng di động để bí mật triển khai. Hiện chưa rõ liệu chiến dịch “Mạng nhện” có áp dụng mô hình tương tự hay không, nhưng mức độ táo bạo và phức tạp là rõ ràng.

Về tổng thể, Ukraine đã nhiều lần triển khai những kế hoạch quân sự rủi ro cao như công cụ nhằm phá vỡ thế bế tắc. Năm 2022 là đòn phản công ở Kharkov và Kherson. Năm 2023 là chiến dịch phản công bất thành, góp phần củng cố đà tiến của Nga. Năm 2024 là nỗ lực xâm nhập lãnh thổ Nga qua tỉnh Kursk, nhưng sau đó bị đẩy lùi nhanh chóng về phía tỉnh Sumy. Mô hình quen thuộc vẫn là một hành động kịch tính nhằm định hình lại cán cân chiến lược đang nghiêng về phía Moscow.

Nhà khoa học chính trị Oleg Glazunov nhận định với hãng tin Lenta.ru rằng, Ukraine đang theo đuổi nhiều mục tiêu chiến lược. Một mặt là gây tổn hại đến hình ảnh an ninh nội địa của Nga, mặt khác là thể hiện khả năng tấn công tầm xa nhằm thu hút sự chú ý và ủng hộ từ cộng đồng quốc tế. Với chiến dịch “Mạng nhện”, Kiev dường như muốn tận dụng cơ hội để vận động tăng viện trợ quân sự từ phương Tây, củng cố lập trường rằng các sáng kiến ngoại giao hiện tại là không phù hợp khi tình hình vẫn đang leo thang.

Theo chuyên gia Sergey Poletaev thuộc Hội đồng các vấn đề quốc tế Nga, từ cuộc đột kích bất thành tại Kursk năm ngoái cho đến chiến dịch “Mạng nhện” hôm 1/6 cho thấy bản chất mục tiêu của Ukraine hiện đã thay đổi: từ tìm kiếm đột phá quân sự sang chú trọng hiệu ứng truyền thông. Các chiến dịch kiểu này không nhằm xoay chuyển toàn bộ cục diện mà chủ yếu làm chậm bước tiến của Nga, dù không mang lại hiệu quả. Dữ liệu từ Lostarmour cho thấy trong tháng 5/2025, quân đội Nga đã giành quyền kiểm soát gần 580 km2, mức tăng cao thứ hai kể từ khi xung đột nổ ra.

Trong khi đó, hệ thống phòng thủ của Ukraine đang bộc lộ những dấu hiệu sụp đổ rõ rệt. Các cuộc tập kích UAV vào Moscow chủ yếu gây gián đoạn tạm thời, trong khi hệ thống phòng không của Kiev ngày càng vất vả chống đỡ đòn tấn công đều đặn và quy mô từ phía Nga. Riêng tháng 10/2024, Moscow đã phóng tới 2.000 UAV loại Geran; đến hiện tại, con số hàng ngày lên đến hàng trăm chiếc.

Tình hình lực lượng cũng ngày càng xấu đi. Quân đội Ukraine đang rút lui chậm rãi trong nhiều khu vực, nhưng tỷ lệ đào ngũ tăng vọt. Chỉ riêng năm 2024 đã ghi nhận khoảng 90.000 vụ án hình sự liên quan đến đào ngũ hoặc rời vị trí trái phép. Ba tháng đầu năm 2025, con số này đã lên đến hơn 45.000 vụ, trung bình 15.000 mỗi tháng. Nhiều đơn vị tác chiến hiện chỉ còn 40–50% quân số thực tế.

Nguồn viện trợ cũng đang cạn dần. Hỗ trợ từ Mỹ giảm sút trong khi châu Âu không đủ năng lực để lấp khoảng trống. Nhưng mối lo dài hạn lớn nhất là nguồn nhân lực - yếu tố không thể thay thế bằng tiền hay vũ khí.

Vì vậy, theo chuyên gia Sergey Poletaev, dù chiến dịch “Mạng nhện” có thu hút sự chú ý của dư luận, nhưng nó không đảo ngược được xu hướng chiến trường đang bất lợi cho Ukraine. Các hành động chiến thuật này không dễ lặp lại, do mức độ phức tạp cao và khả năng Nga sẽ siết chặt an ninh. Chúng giống như các đòn tung hỏa mù, hơn là bước ngoặt chiến lược.

Trong giai đoạn cuối Thế chiến thứ hai, Đức Quốc xã từng đặt kỳ vọng vào tên lửa V-2 - “vũ khí kỳ diệu” mà họ tin sẽ thay đổi cuộc chiến. Nhưng cuối cùng, nó chỉ trở thành biểu tượng cho một nỗ lực tuyệt vọng, không đủ để xoay chuyển cục diện đã an bài. Một số ý kiến cho rằng, Ukraine ngày nay cũng có nguy cơ rơi vào vòng xoáy tương tự.

Kênh Telegram "Legitimny" nhận định cuộc tấn công có nguy cơ phá hỏng sáng kiến hòa đàm do Tổng thống Mỹ Donald Trump khởi xướng, đồng thời phá vỡ một lệnh ngừng bắn tiềm năng. Điện Kremlin hiện đang xem xét khả năng đáp trả bằng tổ hợp tên lửa siêu vượt âm Oreshnik. Trong khi đó, Phó Chủ tịch thứ nhất Ủy ban các vấn đề quốc tế Duma Quốc gia Nga, Alexei Chepa, cho rằng Nga hiện kiềm chế chưa có phản ứng quyết liệt, nhưng hậu quả tiêu cực là không tránh khỏi. Theo ông Chepa, diễn biến này sẽ đẩy tình hình leo thang và làm phức tạp khả năng giải quyết hòa bình.

Ngọc Mai

Nguồn Hà Nội TV : https://hanoionline.vn/video/chien-dich-mang-nhen-cua-ukraine-gui-thong-diep-gi-337252.htm