Chiến lược An ninh quốc gia mới của Mỹ: Giai đoạn tái định vị vai trò toàn cầu

7 giờ trướcBài gốc

Điều chỉnh ưu tiên toàn cầu, tái định hình quan hệ đồng minh

Nhìn tổng thể có thể thấy Chiến lược An ninh quốc gia 2025 do chính quyền Tổng thống Donald Trump soạn thảo không chỉ là sự điều chỉnh mang tính kỹ thuật, mà là nỗ lực vẽ lại bản đồ ưu tiên chiến lược toàn cầu của nước Mỹ trong bối cảnh nguồn lực bị giới hạn, cạnh tranh chiến lược gia tăng và trật tự quốc tế ngày càng phân mảnh. Một điểm nổi bật trong Chiến lược An ninh quốc gia 2025 là việc phân tầng rõ rệt các khu vực trên thế giới dựa trên mức độ gắn kết trực tiếp với an ninh và lợi ích của Mỹ.

Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã công bố Chiến lược An ninh quốc gia mới với nhiều điều chỉnh lớn

Ngay trong phần mở đầu, văn kiện này khẳng định đây là phiên bản “học thuyết Monroe thời đại Trump”, trong đó Tây bán cầu - tức khu vực châu Mỹ - được đặt ở vị trí ưu tiên chiến lược cao nhất. Cách phân loại này cho thấy nước Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đang tái định hình trật tự ưu tiên của mình từ một cường quốc can dự sâu rộng trên toàn cầu, chuyển sang tập trung bảo vệ “vành đai an ninh trực tiếp” quanh lãnh thổ, còn các khu vực khác chỉ giữ vị trí thứ yếu.

Điều này lý giải vì sao ngay từ đầu nhiệm kỳ hai, Tổng thống Donald Trump đã nêu ý tưởng mua lại Greenland, bày tỏ mong muốn “lấy lại” quyền kiểm soát kênh đào Panama, đồng thời không ngần ngại đe dọa áp thuế với những đồng minh thân cận như Canada và Mexico. Đó không phải những động thái ngẫu hứng, mà phản ánh tư duy củng cố quyền kiểm soát chiến lược của chính quyền Tổng thống Donald Trump tại châu Mỹ và các địa điểm then chốt lân cận.

Về phương thức hợp tác, Chiến lược An ninh quốc gia mới nhấn mạnh vai trò trung tâm của “Nhà nước dân tộc”, đồng thời tỏ ra hoài nghi với các thể chế đa phương bị cho là “tước đoạt chủ quyền”. Thay vì các mạng lưới liên minh dựa trên giá trị hay cam kết an ninh dài hạn, chính quyền Tổng thống Donald Trump muốn xây dựng những “mạng lưới chia sẻ gánh nặng” dựa trên lợi ích kinh tế - thương mại cụ thể. Viện trợ truyền thống được thay thế bằng các thỏa thuận đầu tư, thương mại gắn với nghĩa vụ an ninh. Điều này thể hiện rõ qua việc Mỹ gắn các thỏa thuận kinh tế với yêu cầu chiến lược, từ đề xuất Quỹ Đầu tư Tái thiết Mỹ - Ukraine đến các cam kết đầu tư song phương với đồng minh như Anh. Thông điệp là rất rõ ràng: an ninh không còn là “dịch vụ miễn phí”, mà là một phần của gói lợi ích - nghĩa vụ song hành.

Đối với châu Âu, Chiến lược An ninh quốc gia 2025 mang giọng điệu phê phán gay gắt hiếm thấy. Washington cho rằng Liên minh châu Âu (EU) đã ban hành những chính sách làm xói mòn tự do chính trị, làm suy yếu chủ quyền quốc gia, trong khi di cư ngoài biên giới, kiểm duyệt tự do ngôn luận, áp lực nhân khẩu học và gánh nặng quy định khiến châu Âu “không còn dễ nhận ra”. Mỹ không tuyên bố rút khỏi châu Âu, nhưng chuyển từ vai trò “người bảo hộ” sang gây sức ép buộc châu Âu tự gánh trách nhiệm an ninh nhiều hơn, đặc biệt trong vấn đề Ukraine.

Trong khi đó, Tây bán cầu lần đầu tiên có một chiến lược riêng, được coi là “tuyến phòng thủ đầu tiên” của an ninh lãnh thổ Mỹ. Chính quyền Tổng thống Donald Trump dự kiến điều chuyển một phần nguồn lực quân sự về khu vực này, tăng cường tuần tra tại vùng Caribe và Vịnh Mexico, sẵn sàng sử dụng vũ lực chống các băng nhóm ma túy xuyên quốc gia, đồng thời ngăn chặn sự hiện diện chiến lược của các cường quốc ngoài khu vực tại các cảng biển và cơ sở năng lượng then chốt.

Với châu Á - Thái Bình Dương, chính quyền Tổng thống Donald Trump tiếp tục xác định đây là không gian cạnh tranh chiến lược trọng yếu, song trọng tâm là thúc đẩy đồng minh gánh vác nhiều trách nhiệm quốc phòng hơn. Washington sẽ tăng cường chia sẻ tình báo, diễn tập chung, điều chỉnh triển khai lực lượng tiền phương và thúc đẩy hợp tác công nghệ quốc phòng, song song với yêu cầu các nước trong khu vực gia tăng đầu tư quân sự.

Ngược lại, Trung Đông bị hạ thấp đáng kể về mức độ ưu tiên. Chiến lược mới thừa nhận “thời kỳ Trung Đông là trọng tâm chiến lược của Mỹ đã kết thúc”. Mỹ sẽ thu hẹp hiện diện quân sự thường trú, chỉ duy trì năng lực chống khủng bố và bảo đảm an ninh hàng hải, còn lại chuyển giao trách nhiệm cho các đồng minh khu vực. Tại châu Phi, Mỹ lựa chọn cách tiếp cận hạn chế, tránh sa lầy, tập trung vào hợp tác an ninh mang tính mục tiêu.

Điều chỉnh tư duy truyền thống về sức mạnh

Không chỉ thay đổi ưu tiên địa lý, Chiến lược An ninh quốc gia 2025 của chính quyền Tổng thống Donald Trump còn điều chỉnh sâu sắc tư duy xây dựng sức mạnh quân sự. Chiến lược mới “phê phán” các chiến lược hậu Chiến tranh Lạnh là mơ hồ, tốn kém và không còn phù hợp, từ đó chuyển từ tư duy “ưu tiên quy mô” sang “răn đe hiệu quả với chi phí kiểm soát được”.

Thứ nhất, Chiến lược An ninh quốc gia 2025 có những điều chỉnh quan trọng về phân bổ chi phí quốc phòng. Mỹ cho rằng gánh nặng trong liên minh quân sự NATO đã mất cân đối nghiêm trọng, khi Washington chi trả quá nhiều nhưng lợi ích thu về không tương xứng. Vì vậy, các đồng minh được yêu cầu nâng chi tiêu quốc phòng lên mức 5% GDP, một con số gây tranh cãi. Để thực thi, Mỹ đề xuất cơ chế thưởng - phạt rõ ràng, gắn nghĩa vụ quốc phòng với quyền tiếp cận công nghệ quân sự và ưu đãi thương mại.

Thứ hai, là xây dựng hệ thống răn đe kết hợp cao - thấp. Ở tầng cao, Mỹ đầu tư mạnh vào hiện đại hóa lực lượng hạt nhân, triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa “Vòm Vàng”, củng cố ưu thế trong tác chiến không gian, dưới nước và các công nghệ mang tính quyết định như trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán lượng tử, vũ khí tự hành. Ở tầng thấp, Washington chú trọng các giải pháp phòng thủ chi phí thấp, đặc biệt là chống máy bay không người lái, nhằm tránh tình trạng “bắn tên lửa đắt tiền vào mục tiêu rẻ tiền”.

Thứ ba, là phục hồi mạnh mẽ nền tảng công nghiệp quốc phòng. Mỹ đặt mục tiêu đến trước năm 2030 nội địa hóa hoàn toàn các linh kiện cốt lõi của vũ khí, giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng nước ngoài. Cùng với đó, Washington thúc đẩy hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ và khu vực tư nhân trong an ninh mạng, nới lỏng một số ràng buộc quản lý để duy trì lợi thế công nghệ.

Nhìn tổng thể, Chiến lược An ninh quốc gia 2025 phản ánh nỗ lực thích ứng của Washington trước một thế giới đa cực, nơi nguồn lực không còn cho phép Mỹ “ôm đồm” mọi vấn đề. Tuy nhiên, cách tiếp cận này cũng làm gia tăng gánh nặng cho đồng minh, tiềm ẩn nguy cơ làm xáo trộn cấu trúc an ninh khu vực và toàn cầu.

Đã có không ít câu hỏi được đặt ra về tính bền vững của Chiến lược An ninh quốc gia mới do chính quyền Tổng thống Donald Trump soạn thảo. Dự thảo ban đầu được cho là do Michael Anton - một gương mặt tiêu biểu của phong trào MAGA (Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại) - chắp bút với sự tham gia hạn chế của các cơ quan truyền thống. Việc ông Michael Anton đã rời chính quyền, cùng những đồn đoán về thay đổi nhân sự cấp cao, khiến tính ổn định của chiến lược bị nghi ngờ.

Nhiều chuyên gia cho rằng, đây có thể chỉ là thông điệp chính trị mang tính biểu tượng. Trong khi đó, có ý kiến đánh giá chiến lược này bộc lộ mâu thuẫn sâu sắc giữa chính quyền Donald Trump và giới lãnh đạo truyền thống châu Âu, đặc biệt qua cách tiếp cận mềm mỏng hơn với Nga trong vấn đề Ukraine.

Giới quan sát hiện chờ đợi Chiến lược Quốc phòng Quốc gia (NDS) sắp được công bố để đánh giá mức độ đồng nhất trong tư duy chiến lược của chính quyền Tổng thống Doanld Trump. Dù tồn tại lâu dài hay không, Chiến lược An ninh quốc gia 2025 đã phát đi một tín hiệu rõ ràng rằng, Mỹ đang bước vào giai đoạn tái định vị vai trò toàn cầu, thực dụng hơn, cứng rắn hơn và sẵn sàng buộc các đồng minh phải trả giá nhiều hơn cho an ninh của chính họ.

Nguồn ANTĐ : https://anninhthudo.vn/chien-luoc-an-ninh-quoc-gia-moi-cua-my-giai-doan-tai-dinh-vi-vai-tro-toan-cau-post633350.antd