Chiến tranh 4.0: Drone và trí tuệ nhân tạo định hình sách lược quân sự mới

6 giờ trướcBài gốc

Công nghệ máy bay không người lái đang thay đổi cách quân đội thế giới huấn luyện và tiếp cận nhiệm vụ. Ảnh: Business Insider.

Dù drone đã từng được sử dụng trong các cuộc xung đột trước đây, cuộc chiến của Nga chống lại Ukraine đánh dấu sự gia tăng đáng kể trong việc sử dụng drone – cả về thiết bị không người lái lẫn các biện pháp đối phó như chiến tranh điện tử.

Drone là gì?

Drone là những phương tiện hoặc hệ thống hoạt động từ xa hoặc tự động, không cần người điều khiển trực tiếp ngồi trên đó. Chúng có thể là thiết bị bay, mặt đất, trên mặt nước hoặc dưới biển, và được sử dụng trong mục đích dân sự, thương mại và quân sự.

Chúng có thể được dùng để chụp ảnh, quay video, giao hàng, kiểm tra, giám sát, thu thập thông tin tình báo, trinh sát, và thực hiện các cuộc tấn công chính xác.

Những hệ thống này đang thay thế vai trò của các tay bắn tỉa, máy bay chiến đấu, tàu chiến, và thậm chí là cả vũ khí dẫn đường chính xác. Ở Biển Đỏ, Hải quân Mỹ cùng các đồng minh châu Âu đã phải đối phó với các cuộc tấn công bằng drone đi kèm với tên lửa chống hạm – xuất phát từ cả trên không và mặt biển, nhắm vào cả tàu quân sự lẫn tàu thương mại.

Với chi phí tương đối thấp và khả năng tiếp cận rộng rãi, drone đã làm giảm đáng kể rào cản công nghệ, vốn trước đây chỉ các quân đội chính quy mới có. Giờ đây, chúng được sử dụng cả bởi các quốc gia lẫn lực lượng phi nhà nước.

Tương lai của chiến tranh được dự đoán sẽ mang tính chất “robot hóa”, khi máy móc sẽ đông đảo hơn binh sĩ. Trên chiến trường hiện nay, hàng loạt loại drone đã được triển khai.

Nhiều quân đội đang hướng đến việc mua sắm hàng loạt drone giá rẻ, dễ sản xuất và có thể được trang bị tới cả cấp tổ đội nhỏ. Đồng thời, cũng có sự quan tâm đến các hệ thống lớn, phức tạp hơn như tàu chiến không người lái hỗ trợ tàu chiến truyền thống hoặc máy bay chiến đấu không người lái hoạt động cùng máy bay có người lái.

Quân đội cũng đang nghiên cứu các công nghệ mới để điều khiển những thiết bị này, chẳng hạn như trí tuệ nhân tạo (AI).

Drone trên không

Có nhiều loại máy bay không người lái và nhiều công ty đang nghiên cứu các mô hình và công nghệ mới. Ảnh: Getty.

Một số máy bay không người lái (UAV) quân sự nổi tiếng nhất là những chiếc cánh cố định lớn chuyên thu thập thông tin tình báo, giám sát và trinh sát (ISR) hoặc máy bay chiến đấu không người lái (UCAV).

Drone chiến đấu bao gồm các nền tảng như Predator và Reaper của Mỹ. Trong đó, Reaper không chỉ có thể trinh sát mà còn được trang bị tên lửa Hellfire. Có cả các drone chiến đấu hạng nặng như Okhotnik của Nga, cùng một số mẫu drone tàng hình như RQ-170 hoặc CH-7 đang được Trung Quốc phát triển.

Ngoài ra còn có loại drone “phối hợp tác chiến” (collaborative combat aircraft), hay còn gọi là “trợ thủ trung thành” (loyal wingmen), bay song song cùng máy bay có người lái. Không quân Mỹ đang phát triển công nghệ này và thử nghiệm khả năng điều khiển máy bay chiến đấu bằng AI.

Trong khi drone cánh cố định cất cánh như máy bay thông thường, thì cũng có loại cất cánh thẳng đứng (VTOL), bao gồm thiết kế dạng trực thăng, dạng đuôi ngồi (tail-sitter), cánh nghiêng (tilt-rotor), hay thậm chí là các thiết kế sáng tạo như cánh gập.

Một binh sĩ Ukraine đang sử dụng drone ở một địa điểm thuộc Bakhmut. Ảnh: Reuters.

Drone dạng quadcopter, hexacopter và octacopter cũng là những mẫu VTOL UAV phổ biến, từng là quà Giáng sinh và nay được sử dụng làm nền tảng chiến đấu.

Drone chiến đấu cỡ nhỏ dạng quadcopter – đôi khi gọi là drone góc nhìn thứ nhất (FPV) – thường được điều khiển bởi người lái đeo kính hoặc dùng màn hình. Chúng được dùng để do thám, thả chất nổ, hoặc lao thẳng vào mục tiêu và phát nổ.

Một loại drone bay khác là đạn tuần kích (loitering munitions), vốn bay lượn phía trên mục tiêu rồi lao xuống đánh bom. Một số loại phổ biến bao gồm Switchblade, Lancet và Shahed do Iran sản xuất – tất cả đều đã được sử dụng trong cuộc chiến ở Ukraine.

Drone mặt

Các đối tác trong ngành công nghiệp quân sự Mỹ đã và đang nghiên cứu về chó robot trong các ứng dụng chiến đấu và hỗ trợ. Ảnh: Getty.

Các phương tiện không người lái hoạt động trên mặt đất – gọi là UGV (Uncrewed/Unmanned Ground Vehicles) – là những loại drone di chuyển trên bộ. Chúng thường được dùng để vận chuyển nhu yếu phẩm hoặc vũ khí, rà phá bom mìn, và sơ tán thương binh khỏi khu vực nguy hiểm.

Hầu hết các drone mặt đất quân sự đều có bánh xe hoặc bánh xích, trông giống như phiên bản phức tạp hơn của xe điều khiển từ xa. Quân đội Mỹ ưu tiên sử dụng UGV trong môi trường chiến đấu đô thị và các khu vực dưới lòng đất như hang động hoặc đường hầm – nơi drone giúp bảo vệ binh lính và chó nghiệp vụ khỏi nguy hiểm.

Một số drone mặt đất được gọi là “chó robot”. Đây là những robot bốn chân trông giống chó. Các loại drone này đã được ông/bà phát triển tại Mỹ, Trung Quốc và Nga. Một số chó robot có thể gắn súng trường hoặc súng máy, trong khi những loại khác được trang bị camera và cảm biến để thu thập thông tin tình báo. Chúng đã được triển khai trong cả vai trò chiến đấu lẫn bảo vệ an ninh.

Ngoài ra còn có các loại drone khác như thiết bị Throwbot độc đáo của Không quân Mỹ – một thiết bị nhỏ cỡ quả bóng bầu dục có khả năng ghi hình và âm thanh phục vụ cho nhiệm vụ trinh sát và thu thập thông tin.

Drone hải quân

UUV và các loại máy bay không người lái hải quân khác hữu ích cho nhiều khu vực và nhiệm vụ khác nhau. Ảnh: Hải quân Mỹ.

Các drone di chuyển trên mặt nước có kích cỡ và khả năng mang tải khác nhau, nhưng thường trông giống những chiếc thuyền nhỏ. Vì không có hải quân chính quy, Ukraine đã sử dụng các drone mặt nước để tấn công Hạm đội Biển Đen của Nga – cho chúng lao vào các tàu mục tiêu trong các cuộc tấn công cảm tử bằng thuốc nổ.

Các lãnh đạo quân đội Mỹ nhận định rằng các thiết bị hải quân không người lái như vậy là yếu tố then chốt trong việc xây dựng lực lượng đủ đông để đối phó với đối thủ như Trung Quốc – nước hiện có lực lượng hải quân lớn nhất thế giới.

Drone dưới nước, gọi là UUV (Uncrewed Underwater Vehicles), là các thiết bị lặn không người lái hoạt động dưới mặt nước. Có nhiều loại UUV khác nhau, thay đổi về độ sâu, tầm hoạt động và chức năng tùy theo mẫu thiết kế.

Một trong những UUV lớn hơn đang được thử nghiệm là Manta Ray, do ông Northrop Grumman chế tạo. Thiết bị này có kích thước tương đương tàu ngầm và trông giống một con cá đuối kim loại dẹt. Nó vừa hoàn thành giai đoạn thử nghiệm dưới nước, có thể hoạt động như một ngư lôi, tàu ngầm mini, hoặc thậm chí đóng vai trò như một quả thủy lôi.

UUV đặc biệt hữu ích trong việc tiếp cận những vùng nước nguy hiểm hoặc khó tiếp cận để thu thập thông tin một cách lặng lẽ và an toàn.

Drone hải quân đang ngày càng thu hút sự quan tâm. Lực lượng Đặc nhiệm 59 của Hải quân Mỹ, đóng tại Bahrain, đang phát triển các drone hải quân phục vụ nhiệm vụ trinh sát ở Trung Đông. NATO cũng đã thành lập một lực lượng mới – Task Force X – chuyên về drone hải quân nhằm đối phó với sự gây hấn từ Nga và ngăn chặn các hành vi phá hoại dưới nước.

Cách quân đội Mỹ sử dụng drone

Ukraine cho biết họ có thể sản xuất 4 triệu máy bay không người lái mỗi năm, vì vũ khí không người lái liên tục trở thành trọng tâm của cuộc chiến. Ảnh: Getty.

Quân đội Mỹ từ lâu đã sử dụng các drone như Reaper trong các nhiệm vụ trinh sát – một chiếc từng bị Nga bắn rơi ở Biển Đen, và một số khác bị lực lượng Houthi tại Yemen tiêu diệt. Những nền tảng này cũng đóng vai trò quan trọng trong các chiến dịch chống khủng bố.

Việc phát triển năng lực không người lái là một ưu tiên của quân đội Mỹ, và sự khẩn trương ngày càng tăng lên – nhất là sau khi họ chứng kiến cách Ukraine vận dụng drone trong chiến tranh.

Các Lực lượng Đặc nhiệm là đơn vị tiên phong nhờ quy trình mua sắm linh hoạt và mối quan hệ chặt chẽ với các công ty quốc phòng, cho phép cải tiến nhanh chóng.

Quân đội Mỹ đang nghiên cứu cách sử dụng drone để bảo vệ binh lính, mở rộng khả năng tác chiến, và hình dung chiến tranh tương lai sẽ ra sao với sự hiện diện của các hệ thống không người lái. Và không chỉ quân đội Mỹ – công nghệ drone và trí tuệ nhân tạo đang được xem là then chốt trong chiến tranh tương lai.

Công nghệ đối phó drone

Một người lính của Quân đội Mỹ sử dụng Dronebuster để phá hủy máy bay không người lái của đối phương trong một cuộc tập trận ở Croatia vào tháng 4/2023. Ảnh: Getty.

Lầu Năm Góc đang theo đuổi các chính sách và sáng kiến mới để nhanh chóng thích ứng với cả công nghệ drone và hệ thống chống drone.

Năm ngoái, Bộ Quốc phòng Mỹ đã công bố chiến lược mới để đối phó với các mối đe dọa từ drone, với mục tiêu xây dựng bộ quy chuẩn thống nhất cho toàn bộ quân đội trong bối cảnh hệ thống không người lái ngày càng phổ biến.

Đầu năm 2024, 3 binh sĩ Mỹ đã thiệt mạng trong một cuộc tấn công bằng drone tại tiền đồn quân sự ở Jordan – vụ tấn công Tower 22 đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự cần thiết của một kế hoạch toàn diện và chuẩn hóa để đối phó với mối đe dọa từ drone.

Lầu Năm Góc cũng đang triển khai sáng kiến Replicator, nhằm phát triển và đưa vào sử dụng hàng nghìn hệ thống không người lái tự động giá rẻ, đa lĩnh vực. Mục tiêu của Replicator là phối hợp với các đối tác quốc phòng để tích hợp các công nghệ không người lái vào hoạt động quân sự. Sáng kiến này cũng bao gồm các giải pháp đối phó drone.

Ngoài ra, quân đội Mỹ đã thành lập Trường Đại học Liên quân Chống UAV cỡ nhỏ (JCU) vào cuối năm 2023 tại Fort Sill, Oklahoma, để huấn luyện binh sĩ cách vô hiệu hóa các loại drone thù địch.

Sự gia tăng của drone đã thúc đẩy mạnh mẽ việc phát triển vũ khí và công nghệ chống drone. Trong chiến sự Ukraine, công nghệ đối phó drone được triển khai từ những biện pháp đơn giản như súng săn cho đến các hệ thống tác chiến điện tử làm nhiễu sóng radio và vô hiệu hóa drone.

Nghề nghiệp liên quan đến drone

Các quân đội trên thế giới đang tích cực tuyển người điều khiển drone chiến đấu. Các đơn vị drone ở Ukraine cho biết các kỹ năng công nghệ, kỹ thuật, và thậm chí kỹ năng chơi game đều hữu ích – vì chúng giúp người điều khiển nhanh chóng làm quen với thiết bị.

Trong quân đội Mỹ, có rất nhiều vị trí liên quan đến drone. Lục quân đang tuyển các sĩ quan điều hành UAS chiến thuật để thực hiện nhiệm vụ trinh sát, theo dõi và định vị mục tiêu. Không quân tìm kiếm các phi công điều khiển phương tiện từ xa cho các hệ thống như MQ-9 Reaper và RQ-4 Global Hawk. Thủy quân lục chiến cũng cần người điều khiển các drone nhỏ, và Hải quân gần đây đã tạo ra vị trí Chuyên gia chiến tranh robot (Robotic Warfare Specialist).

Theo Business Insider

Thu Quyên

Nguồn VietTimes : https://viettimes.vn/chien-tranh-40-drone-va-tri-tue-nhan-tao-dinh-hinh-sach-luoc-quan-su-moi-post184850.html