Tại Maoming, một thành phố ở miền Nam Trung Quốc, cá rô phi không chỉ là một biểu tượng mà còn là nghề nghiệp, thu nhập và cả lối sống của hàng nghìn người dân ở đây. Nhưng nay, tất cả những điều đó đang bị đe dọa bởi chiến tranh thương mại Mỹ - Trung.
Maoming dành riêng 1 khu vực rộng gấp rưỡi diện tích thành phố San Francisco (California, Mỹ) để phục vụ cho việc nuôi cá rô phi. Xung quanh đó là các trại ươm giống và cơ sở sản xuất thức ăn cho cá để hỗ trợ hoạt động kinh tế này.
Ngoài ra, có đến 16 nhà máy chế biến nằm rải rác trong thành phố, nơi cá rô phi được xử lý thành phi-lê để xuất khẩu, phần lớn là đến các siêu thị tại Mỹ.
Đến nay, nhiều vòng áp thuế của chính quyền Tổng thống Donald Trump đã khiến cho 425 triệu USD cá rô phi xuất khẩu của Trung Quốc phải chịu mức thuế lên tới 170%, gần như khiến sản phẩm này không còn khả năng cạnh tranh được ở thị trường lớn nhất của họ.
Cuối tháng 4, các chủ trại cá tại Maoming cho biết họ không nhận được đơn đặt hàng mới; trong khi các nhà sản xuất thức ăn cho cá nói rằng khách hàng đang phải cắt giảm đơn hàng. Hàng loạt nhà máy chế biến thì chỉ hoạt động cầm chừng, còn nhiều nông dân than lỗ vì giá hiện nay quá thấp.
Tongwei, một trong những công ty nuôi trồng thủy sản lớn nhất Trung Quốc, mới đây chia sẻ rằng cứ 10 nông dân nuôi cá rô phi thì sẽ có một người có nguy cơ mất việc.
“Mức thuế cao này đã giáng một đòn rất nặng vào chúng tôi. Toàn bộ chuỗi sản xuất đang bị ảnh hưởng”, ông Huang Songfei, một người thu mua cá lâu năm ở Maoming chia sẻ.
Từ tháng 3 đến tháng 5 thường là mùa cao điểm thả cá rô phi giống. Cá mới nở thường rất được ưa chuộng, bán nhanh và được chuyển đến các trại nuôi. Nhưng mùa xuân năm nay, không khí lại vô cùng ảm đạm. “Đây là năm khó khăn nhất từ trước đến nay. Mọi khi đến giờ là chúng tôi đã bán được rất nhiều. Nhưng nay không ai mua cả. Nông dân thì lo sợ”, một nhân viên trại cá nói và tiết lộ thêm rằng doanh số đã giảm hơn một nửa. Thậm chí, có những đơn vị không xuất khẩu sang Mỹ nhưng vẫn hoảng loạn do hiệu ứng dây chuyền.
Vào đầu tháng 4, giá cá rô phi đã lao dốc 17% sau loạt động thái thuế quan “ăn miếng trả miếng” giữa hai chính phủ. Dù sau đó có phục hồi nhẹ, nhưng vẫn ở mức thấp khiến người nông dân phải chật vật để kiếm sống.
16 nhà máy chế biến cá xuất khẩu của thành phố cũng đang lao đao. Trước đây, họ từng xuất khoảng 100.000 tấn cá rô phi mỗi năm, chủ yếu sang Mỹ và Canada, đủ để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ cá trung bình của 25 triệu người Mỹ.
Nếu tình hình này kéo dài, mọi người sẽ phá sản hết”, ông Zhu Huazhi, người thu mua cho một số nhà máy chế biến, lo ngại.
Tại tỉnh Hải Nam lân cận, một nửa lượng xuất khẩu cá rô phi của địa phương cũng là sang Mỹ. Trong tháng này, hiệp hội thủy sản tỉnh đã kêu gọi các công ty tìm kiếm thị trường mới trong và ngoài nước. Tuy nhiên, đây là một điều rất khó. Dù Châu Âu, Châu Phi và Trung Đông là những thị trường tiềm năng, nhưng không thể nhanh chóng thay thế hoàn toàn cho Mỹ. Chẳng hạn, Châu Phi chủ yếu nhập cá nguyên con và yêu cầu xử lý rất ít, theo một nhà xuất khẩu cá rô phi.
Thị trường nội địa cũng không phải là giải pháp dễ dàng. Nhu cầu yếu, người tiêu dùng thận trọng và chi tiêu đang chậm lại.
Tại Maoming, người dân chỉ còn biết hy vọng vào một thỏa thuận thương mại. “Chúng ta hãy xem ai có thể vượt qua chuyện này. Tôi tin vào kinh tế Trung Quốc. Nếu vấn đề thuế được giải quyết, đơn hàng sẽ quay trở lại”, ông Zhu Huazhi hy vọng.
Lan Anh