Chính phủ đề xuất bổ sung cơ chế cho đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam

một giờ trướcBài gốc

Cần một số cơ chế, chính sách đặc thù

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, chiều 8/12, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Quốc hội đã nghe Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày Tờ trình về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh.

Theo Tờ trình của Chính phủ, tại thời điểm trình Bộ Chính trị chấp thuận chủ trương đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam theo hình thức đầu tư công chưa có nhà đầu tư quan tâm, đề xuất đầu tư tuyến đường sắt này.

Sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, đã có một số nhà đầu tư quan tâm đề xuất đầu tư; đối chiếu với Nghị quyết số 172/2024/QH15 ngày 30/11/2024 của Quốc hội chưa có các quy định liên quan đến các hình thức đầu tư khác ngoài đầu tư công nên cần thiết phải tiếp tục rà soát, nghiên cứu bổ sung các cơ chế chính sách để làm cơ sở triển khai thực hiện nếu áp dụng các hình thức đầu tư này.

Chính phủ nhận thấy các nội dung liên quan đến phạm vi, quy mô, giải pháp kỹ thuật cơ bản không thay đổi so với chủ trương đầu tư được duyệt; tuy nhiên, để huy động được nhà đầu tư tư nhân tham gia dự án cần một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt liên quan đến hỗ trợ tài chính, tín dụng, miễn thuế...

Để xây dựng, đánh giá các chính sách này cần có các số liệu liên quan đến tổng mức đầu tư, giải pháp kỹ thuật, kế hoạch triển khai, chủng loại phương tiện, thiết bị cho dự án...

Bên cạnh đó, do dự án có quy mô đặc biệt lớn, công nghệ, kỹ thuật phức tạp, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, phát triển công nghiệp, đô thị của đất nước nên các cơ chế chính sách phải khả thi và phân tích, đánh giá kỹ lưỡng tác động liên quan, không đề xuất các cơ chế, chính sách khi không có cơ sở, chưa đánh giá kỹ lưỡng tác động; phải chống tiêu cực, tham nhũng và trục lợi chính sách trong quá trình xây dựng, ban hành chính sách, nhất là trong điều kiện cần huy động nguồn lực lớn trong thời gian ngắn.

Hiện nay, Bộ Xây dựng đang phối hợp với các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam tập trung triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Công tác này đối với các hình thức đầu tư đều phải thực hiện, tuy nhiên theo Nghị quyết số 172/2024/QH15 được tách thành các dự án thành phần độc lập thuộc dự án đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc Nam.

Vì vậy, trước mắt Chính phủ đề xuất các chính sách đặc thù cho dự án liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng; các chính sách khác sẽ được tiếp tục rà soát, nghiên cứu báo cáo cấp có thẩm quyền ban hành sau khi đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, bảo đảm tính khả thi, bảo đảm hài hòa lợi ích nhà nước và doanh nghiệp, người dân.

Tại Tờ trình, Chính phủ đề xuất 2 chính sách như sau: Chính sách 1: Tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110 kV trở lên của dự án thành các dự án độc lập, nguồn vốn được bố trí từ ngân sách trung ương và địa phương.

Các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam là cấp có thẩm quyền, tổ chức lập, quyết định đầu tư, thực hiện các dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn và việc đầu tư các hạng mục liên quan đến nội dung này không phải lập chủ trương đầu tư.

Nguồn vốn ngân sách trung ương cấp trực tiếp cho địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam để thực hiện; trường hợp ngân sách trung ương chưa kịp bố trí, các địa phương được chủ động cân đối nguồn ngân sách địa phương để thực hiện, ngân sách trung ương sẽ hoàn trả cho ngân sách địa phương sau khi cân đối được vốn.

Chính sách 2: Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) để kịp thời triển khai dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Kiểm soát chặt chẽ tổng mức đầu tư dự án

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi khẳng định, Ủy ban cơ bản thống nhất với cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý và thực tiễn đã được nêu tại Tờ trình của Chính phủ.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi.

Việc bổ sung cơ chế, chính sách cho dự án là cần thiết, phù hợp chủ trương của Đảng về huy động nguồn lực xã hội cho các dự án chiến lược, khơi thông nguồn lực tư nhân vào hạ tầng trọng điểm, đổi mới phương thức và đa dạng hóa hình thức đầu tư, đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm.

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, các chính sách đề xuất tại Tờ trình số 1126/TTr-CP chưa rõ ràng, không giải quyết được các bức thiết, cấp bách của dự án; đề nghị cân nhắc báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, cho chủ trương đối với các cơ chế, chính sách đề xuất bổ sung cụ thể áp dụng cho dự án.

Có ý kiến đề nghị nghiên cứu áp dụng quy định của Nghị quyết số 206/2025/QH15 ngày 24/6/2025 của Quốc hội về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật, để kịp thời xử lý khó khăn, vướng mắc cụ thể của các luật đối với việc triển khai thực hiện dự án.

Về chính sách 1, Ủy ban nhận thấy việc Quốc hội cho phép tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án quan trọng quốc gia thành dự án thành phần đã có tiền lệ tại Nghị quyết số 38/2017/QH14 đối với dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành.

Do đó, đề xuất của Chính phủ về việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và di dời công trình điện từ 110 kV trở lên của Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành dự án riêng là có cơ sở.

Tuy nhiên, đề nghị làm rõ khái niệm “dự án độc lập”; xác định rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi, thời gian hoàn thành các dự án độc lập và sự đồng bộ, thống nhất của toàn dự án; bảo đảm không gây khó khăn, lãng phí nguồn lực khi chưa xác định được hướng tuyến, phạm vi, ranh giới thực hiện và kiểm soát chặt chẽ tổng mức đầu tư dự án.

Về chính sách 2, Ủy ban nhận thấy tại khoản 18 Điều 3 Nghị quyết số 172/2024/QH15 của Quốc hội về chủ trương đầu tư dự án đã quy định: Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho dự án.

Đồng thời, tại khoản 14, Nghị quyết Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam bên cạnh hình thức đầu tư công; giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định; trường hợp có cơ chế, chính sách khác vượt thẩm quyền của Chính phủ thì báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định. Do vậy, việc đề xuất chính sách trên là không cần thiết.

Tờ trình của Chính phủ nêu rõ: Kinh nghiệm thế giới cho thấy, đa số các nước đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt theo hình thức đầu tư công do các dự án đường sắt mặc dù mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhưng hiệu quả tài chính của bản thân dự án thấp, tổng mức đầu tư lớn, thời gian hoàn vốn dài nên không hấp dẫn nhà đầu tư.Sau khi Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, có một số doanh nghiệp tư nhân đề xuất đầu tư dự án nên cần triển khai rà soát, đánh giá lựa chọn hình thức đầu tư để bảo đảm thực hiện được các mục tiêu dự án đã đề ra.

Quỳnh Nga

Nguồn Công Thương : https://congthuong.vn/chinh-phu-de-xuat-bo-sung-co-che-cho-duong-sat-toc-do-cao-bac-nam-433894.html