Kết quả bước đầu, thách thức vẫn còn
Báo cáo nêu cụ thể, có 42/77 nhiệm vụ đã triển khai thực hiện (đa số nhiệm vụ là hoạt động thường xuyên, tiếp tục được thực hiện trong thời gian tới); có 35/77 nhiệm vụ đang trong quá trình tổ chức thực hiện (một số nhiệm vụ đã báo cáo Bộ Chính trị, Ban Bí thư và đang tiếp tục hoàn thiện).
Về tổ chức bộ máy, nhân sự, đến nay, 100% địa phương đã bố trí đủ chức danh lãnh đạo HĐND, UBND các cấp. Các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh, cấp xã đã được kiện toàn. Tổng số có 136.261 cán bộ, công chức (khối chính quyền) đang công tác tại 3.321 xã, phường, đặc khu; bình quân 41,03 người/01 cấp xã; trong đó, cơ bản cán bộ, công chức có trình độ đại học trở lên, tỷ lệ cán bộ, công chức có chuyên môn, nghiệp vụ phù hợp với vị trí việc làm khoảng 94,6%.
Cán bộ công chức phường Sài Gòn vận hành thử nghiệm mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
Tuy nhiên, việc kiện toàn tổ chức bộ máy và nhân sự ở một số địa phương sau sáp nhập vẫn còn gặp khó khăn. Địa bàn quản lý cấp xã mở rộng dẫn đến khối lượng công việc rất lớn, nhiều việc mới được phân cấp, phân quyền, áp lực công việc tăng cao.
Theo báo cáo, công tác lãnh đạo, chỉ đạo ở một số địa phương chưa thực sự quyết liệt. Một số địa phương còn tâm lý trông chờ vào hướng dẫn của cơ quan Trung ương, chưa chủ động nghiên cứu các quy định, nghị định, thông tư mới ban hành, chưa nắm rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn nên có việc, có lúc lúng túng trong khâu tổ chức triển khai, dẫn đến tiến độ chậm, chất lượng chưa bảo đảm yêu cầu đề ra. Năng lực tham mưu, dự báo của một số cơ quan tham mưu cấp tỉnh còn hạn chế.
Số lượng phòng chuyên môn của UBND cấp xã được quy định đồng nhất giữa các đơn vị hành chính cấp xã (gồm Văn phòng HĐND và UBND và 2 phòng chuyên môn), trong khi số lượng nhiệm vụ, lĩnh vực và phạm vi nhiệm vụ khác nhau giữa các địa phương là chưa phù hợp. Một bộ phận cán bộ, công chức còn tâm lý e ngại thay đổi, lúng túng trong việc xử lý các tình huống phát sinh sau khi tổ chức lại bộ máy. Một số cán bộ, công chức được bố trí chưa có kinh nghiệm công tác tại địa bàn, lĩnh vực mới, chưa am hiểu tình hình dân cư, cơ sở hạ tầng, trong khi yêu cầu nhiệm vụ lớn, nhiều văn bản, quy định mới phải được cập nhật, ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi nhiệm vụ.
Tại nhiều cấp xã mới sáp nhập, cán bộ, công chức chưa được cấp đầy đủ chữ ký số, tài khoản đăng nhập hệ thống quản lý điều hành; hạ tầng công nghệ thông tin chưa bảo đảm, gây gián đoạn trong xử lý hồ sơ, văn bản điện tử và cung cấp dịch vụ công. Đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã còn trong giai đoạn thích ứng mới với quản trị hành chính, kỹ năng số, trong khi phải đảm nhận khối lượng công việc lớn hơn rất nhiều trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
Báo cáo đánh giá nguyên nhân khách quan là do mô hình chính quyền 2 cấp là một cải cách thể chế sâu rộng, lần đầu tiên được tổ chức thực hiện, tác động sâu rộng đến hệ thống chính trị và đời sống xã hội; giai đoạn đầu không tránh khỏi khó khăn, lúng túng nên cần có thời gian để khắc phục, hoàn thiện.
Quy mô dân số, diện tích tự nhiên của các đơn vị hành chính sau sắp xếp tăng lên, khối lượng công việc quản lý và làm gia tăng áp lực giải quyết thủ tục hành chính, cung cấp dịch vụ công ở cấp xã tăng cao, trong khi việc chuyển đổi trạng thái làm việc của đội ngũ cán bộ, công chức ở cấp xã nhiều nơi chưa đáp ứng yêu cầu.
Nhiều địa phương, nhất là các tỉnh miền núi, chưa cân đối được ngân sách để phục vụ các nhiệm vụ như cải tạo, sửa chữa trụ sở, mua sắm trang thiết bị công nghệ thông tin, hỗ trợ đi lại và sinh hoạt cho cán bộ, công chức tại đơn vị, trụ sở mới.
Tiếp tục hoàn thiện mô hình quản lý
Giao nhiệm vụ cụ thể đến ngày 15/10/2025, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Nội vụ đôn đốc, kiểm tra các địa phương trong việc bố trí, sắp xếp, giải quyết tình trạng thừa, thiếu cán bộ, công chức ở cấp xã; hoàn thiện Đề án tiền lương và phụ cấp, báo cáo cấp có thẩm quyền quyết định để áp dụng chung, thống nhất trong toàn hệ thống chính trị; tham mưu Chính phủ ban hành nghị định quy định khung số lượng Phó Chủ tịch UBND, số lượng và cơ cấu Ủy viên UBND cấp tỉnh, cấp xã; số lượng cấp phó các cơ quan, tổ chức, đơn vị sự nghiệp thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ; cơ quan chuyên môn, đơn vị sự nghiệp công lập cấp tỉnh, cấp xã; xây dựng bộ công cụ đánh giá hiệu quả công việc, làm thước đo chất lượng công chức, viên chức…
Giao Bộ Tài chính tiếp tục kiểm tra, đôn đốc hướng dẫn UBND cấp tỉnh, Kho bạc Nhà nước và các đơn vị liên quan thực hiện ngay việc bố trí kế toán trưởng tại các xã, phường, đặc khu còn thiếu; chỉ đạo, hướng dẫn kiểm tra, giám sát việc sắp xếp trụ sở làm việc, tài sản công, tránh thất thoát, lãng phí; chủ trì, phối hợp với Bộ Xây dựng hướng dẫn hoàn thiện quy hoạch phát triển tỉnh, xã, phường, đặc khu…
Giao Bộ Tư pháp theo dõi, đôn đốc các bộ, ngành trong công tác hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền và vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, nhất là việc giải quyết 90 nội dung tại 3 luật, 30 nghị định, 10 thông tư có khó khăn, vướng mắc liên quan đến phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (nêu tại Công văn số 127-CV/ĐU ngày 16/9/2025 của Đảng ủy Bộ Tư pháp).
Giao Bộ Khoa học và Công nghệ hoàn thiện hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin; bảo đảm kết nối, liên thông, chia sẻ dữ liệu giữa các phần mềm quản lý văn bản, dịch vụ công, cơ sở dữ liệu quốc gia và giải quyết thủ tục hành chính; khắc phục tình trạng thiếu thống nhất về thông tin báo cáo, thực hiện báo cáo theo thời gian thực về tình hình hoạt động chính quyền địa phương 2 cấp…
Thủ tướng cũng giao nhiệm vụ cho các Bộ Giáo dục và Đào tạo, Nông nghiệp và Môi trường, Xây dựng ban hành hướng dẫn theo thẩm quyền, văn bản quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy theo chính quyền 2 cấp. Đồng thời, giao Văn phòng Chính phủ phối hợp với Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính trình Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập Tổ công tác để kiểm tra, giám sát việc thực hiện nhiệm vụ về đầu tư công và vận hành chính quyền địa phương 2 cấp; cung cấp dịch vụ công trực tuyến, tạo điều kiện thuận lợi, giảm thời gian, chi phí cho người dân, doanh nghiệp; rà soát hiệu quả hoạt động của trung tâm phục vụ hành chính công, nhất là ở cấp xã…
Đối với các địa phương, tiếp tục rà soát, đánh giá thực trạng tình hình đội ngũ cán bộ, công chức khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, nhất là cấp xã; khẩn trương có giải pháp khắc phục tình trạng thừa, thiếu hoặc không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, nhằm cơ cấu lại, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức báo cáo Bộ Chính trị, Chính phủ (qua Ban Tổ chức Trung ương và Bộ Nội vụ trước ngày 15/10/2025).
PV/VOV.VN