Chính sách thuế GTGT gây khó cho xuất khẩu nông sản, VCCI kiến nghị 'gỡ vướng'

16 giờ trướcBài gốc

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ, phản ánh nhiều vướng mắc về chính sách thuế giá trị gia tăng (GTGT) đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến doanh nghiệp ngành nông nghiệp.

Chính sách thuế GTGT có nguy cơ làm giảm sức cạnh tranh của nông sản Việt

VCCI cho biết, sau hơn 03 tháng thực thi Luật Thuế GTGT và các văn bản hướng dẫn thi hành, đơn vị này đã tiếp nhận rất nhiều phản ánh từ các hiệp hội ngành hàng nông sản chủ lực về những vướng mắc lớn đang phát sinh trên thực tế, ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền, năng lực cạnh tranh, khả năng duy trì chuỗi cung ứng và thị phần xuất khẩu của nông sản Việt Nam.

Chính sách thuế GTGT gây khó cho xuất khẩu nông sản, VCCI kiến nghị "gỡ vướng".

Theo quy định tại Luật Thuế GTGT, các sản phẩm "chưa chế biến thành sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường" bị áp thuế suất 5%. Tuy nhiên, trên thực tế, các sản phẩm nông nghiệp như cà phê, tiêu, điều, tôm, cá, gỗ nguyên liệu… chủ yếu chỉ trải qua các công đoạn sơ chế như bóc vỏ, phơi, xát, sấy… không làm phát sinh giá trị gia tăng thực chất. Việc áp thuế GTGT 5% cho nhóm hàng hóa nêu trên là chưa phù hợp với bản chất của thuế giá trị gia tăng (vốn chỉ đánh vào phần giá trị tăng thêm trong quá trình sản xuất - kinh doanh).

Đặc biệt, cơ chế "thu trước - hoàn sau" đang khiến các doanh nghiệp phải ứng trước một lượng vốn rất lớn cho nghĩa vụ thuế, trong khi lợi nhuận biên ở các ngành hàng này rất thấp (chỉ từ 1 - 3%). Ví dụ, ngành cà phê phải tạm nộp gần 10.000 tỷ đồng thuế GTGT mỗi năm, trong khi ngành hồ tiêu phải ứng trước tới 85 triệu USD, gây áp lực tài chính nghiêm trọng lên doanh nghiệp. Điều này làm tăng giá thành xuất khẩu, khiến hàng Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh so với các quốc gia như Brazil, Indonesia, Ấn Độ - nơi hàng nông sản thô được miễn hoặc áp thuế 0%.

Luật Thuế GTGT quy định thức ăn chăn nuôi là đối tượng không chịu thuế. Tuy nhiên, nhiều cơ quan thuế địa phương vẫn áp thuế 5% đối với nguyên liệu thức ăn chăn nuôi như ngô, cám gạo, bã bia, bột cá… khi bán ở khâu thương mại. Cách hiểu này chưa đồng bộ với Luật Chăn nuôi và Thông tư 21/2019/TT-BNNPTNT, làm tăng chi phí sản xuất thức ăn chăn nuôi trong nước, tạo bất lợi cạnh tranh so với hàng nhập khẩu (không chịu thuế GTGT), đồng thời làm giảm tiêu thụ nguyên liệu nông sản nội địa.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp cũng phản ánh việc hoàn thuế bị kéo dài nhiều tháng, thậm chí bị từ chối vì lý do nằm ngoài khả năng kiểm soát của họ. Đặc biệt, quy định mới tại Luật Thuế GTGT 2024 yêu cầu bên bán phải "kê khai và nộp thuế" thì doanh nghiệp mới được hoàn thuế. Quy định này là bất hợp lý vì chuyển giao trách nhiệm của bên bán sang bên mua - người đã hoàn thành đầy đủ nghĩa vụ thuế. Trách nhiệm xác minh, kiểm tra thuộc về cơ quan thuế, không thể bắt doanh nghiệp "ngay tình" phải gánh rủi ro về việc vi phạm nghĩa vụ thuế của bên bán.

Đồng thời, quy định khống chế mức hoàn thuế không vượt quá 10% doanh thu xuất khẩu trong kỳ cũng không phù hợp với đặc thù mùa vụ của ngành nông nghiệp, nơi doanh nghiệp thường thu mua tập trung đầu vụ nhưng xuất khẩu dàn trải trong nhiều tháng. Điều này khiến phần lớn thuế đầu vào không được hoàn đủ, ảnh hưởng đến tính thanh khoản và khả năng thu mua nguyên liệu từ nông dân.

Hiện nay phần lớn nguyên liệu đầu vào trong ngành nông nghiệp đến từ hộ nông dân nhỏ lẻ - những người không có chức năng phát hành hóa đơn VAT. Điều này gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc chứng minh nguồn gốc hợp lệ để được khấu trừ hoặc hoàn thuế. Ngoài ra, yêu cầu truy xuất nguồn gốc đến từng hộ dân là không khả thi, đặc biệt trong các ngành có chuỗi cung ứng phân tán như gỗ, thủy sản, lâm sản.

Bên cạnh đó, hiện các doanh nghiệp xuất khẩu qua sàn thương mại điện tử như Amazon, Alibaba… gặp khó khăn trong hoàn thuế do thiếu hợp đồng và chứng từ theo mẫu truyền thống. Việc chưa cho phép sử dụng dữ liệu số, hóa đơn điện tử hoặc chứng từ thay thế khiến nhiều doanh nghiệp không thể hoàn thuế dù hàng hóa đã xuất khẩu hợp pháp.

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu bị liên đới trách nhiệm do nhà cung cấp gian lận hóa đơn hoặc chưa thực hiện nghĩa vụ thuế. Một số trường hợp doanh nghiệp đã thanh toán đầy đủ, có chứng từ hợp pháp nhưng vẫn bị truy thu hoặc từ chối hoàn thuế. Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng tới uy tín quốc tế của doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh các thị trường như EU yêu cầu minh bạch chuỗi cung ứng (EUDR).

Ngoài ra, mức xử phạt hành chính hiện nay (từ 5 - 8 triệu đồng) áp dụng ngay cả với sai sót nhỏ, mang tính kỹ thuật, gây áp lực không đáng có đối với doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh mới chuyển đổi mô hình.

Kiến nghị loạt giải pháp gỡ vướng

Để gỡ vướng cho các doanh nghiệp, hộ kinh doanh trong các ngành sản xuất, xuất khẩu nông sản, VCCI đề xuất Thủ tướng xem xét, khôi phục hoặc khôi phục có thời hạn quy định không phải kê khai, tính thuế VAT đối với các sản phẩm nông nghiệp sơ chế như đã từng áp dụng trong Nghị định 209/2013 của Chính phủ.

Đồng thời kiến nghị Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì phối hợp với các bộ, ngành liên quan ban hành danh mục cụ thể các loại sản phẩm nông nghiệp sơ chế thông thường cho từng ngành hàng, bảo đảm tính thống nhất, cách hiểu giữa các địa phương.

VCCI cũng kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính xây dựng cơ chế hoàn thuế tự động đối với hồ sơ hợp lệ, không có dấu hiệu gian lận, tương tự như mô hình Ấn Độ đang triển khai.

Điều chỉnh quy định liên quan đến điều kiện hoàn thuế theo hướng loại bỏ yêu cầu doanh nghiệp chỉ được hoàn thuế khi nhà cung cấp đã kê khai, nộp thuế.

Sớm ban hành các hướng dẫn pháp lý đặc thù nhằm tháo gỡ vướng mắc trong giao dịch giữa doanh nghiệp và hộ nông dân - lực lượng sản xuất chủ lực nhưng chưa có cơ chế phù hợp để tham gia chính thức vào chuỗi cung ứng hiện đại.

Cần có hướng dẫn rõ ràng về các trường hợp miễn thuế VAT đối với hộ nông dân nhỏ lẻ, đảm bảo không tạo ra các rào cản hành chính gây khó khăn cho quá trình thu mua nguyên liệu trong nước.

Theo thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tháng 9/2025, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam đạt 6,35 tỷ USD. Tính chung 9 tháng, con số lên tới 52,31 tỷ USD, trong đó nông sản chiếm 28,5 tỷ USD, thủy sản 8,12 tỷ USD, lâm sản 13,41 tỷ USD, còn chăn nuôi đóng góp 447,5 triệu USD.

Nhiều mặt hàng chủ lực tiếp tục khẳng định vị thế. Cà phê bứt phá với giá trị 6,98 tỷ USD, tăng hơn 61%, nhờ giá xuất khẩu bình quân đạt 5.658 USD/tấn. Cao su đạt 2,32 tỷ USD, tăng gần 11%, chủ yếu xuất sang Trung Quốc. Hạt điều thu về 3,75 tỷ USD, tăng 18,9%. Hạt tiêu, dù giảm về lượng, vẫn tăng gần 29% giá trị nhờ giá xuất khẩu cao.

Tổng thể, cán cân thương mại nông, lâm, thủy sản thặng dư 15,93 tỷ USD, cao hơn 17,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, gỗ và sản phẩm gỗ, cà phê, rau quả, tôm, gạo, cá tra và hạt tiêu đều có mức thặng dư trên 1 tỷ USD, riêng gỗ chiếm tới 10,15 tỷ USD.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, nếu xuất khẩu nông, lâm, thủy sản duy trì được đà 5 tỷ USD/tháng (điều trong khả năng, nhất là khi các nước phương Tây thường có xu hướng tăng cường tiêu dùng dịp cuối năm), giá trị xuất khẩu toàn ngành sẽ đạt 67 tỷ USD trong năm 2025.

Nếu lạc quan hơn, mỗi tháng xuất khẩu 6 tỷ USD, ngành sẽ phá sâu kỷ lục của năm 2024 và đạt cột mốc 70 tỷ USD.

An Tú

Nguồn TCDN : https://taichinhdoanhnghiep.net.vn/chinh-sach-thue-gtgt-gay-kho-cho-xuat-khau-nong-san-vcci-kien-nghi-go-vuong-d62175.html