Quang cảnh phiên họp sáng 25/6
Sáng 25/6, với 429/439 đại biểu có mặt tán thành, 2 đại biểu không tán thành, 8 đại biểu không biểu quyết, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự.
Đáng chú ý, dự luật mới được thông qua đã bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh và mức án cao nhất với các tội danh này là chung thân.
Các tội danh này gồm: Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (điều 109); Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (điều 114); Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh (điều 194); Vận chuyển trái phép chất ma túy (điều 250); Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (điều 421); Gián điệp (điều 110); Tham ô tài sản (điều 353); Nhận hối lộ (điều 354).
Về điều khoản chuyển tiếp, luật quy định hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 1/7/2025 đối với người phạm 8 tội danh nêu trên của Bộ luật Hình sự mà chưa thi hành án thì không thi hành và chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.
Quốc hội giao Tòa án nhân dân tối cao chủ trì, phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và các cơ quan có liên quan tổ chức việc rà soát người bị kết án tử hình thuộc diện được chuyển từ hình phạt tử hình thành tù chung thân để thực hiện theo quy định.
Trước đó, trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình chỉnh lý dự thảo, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết: “Chính phủ nhận thấy việc bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh như trong dự thảo Luật đã trình Quốc hội khóa XV tại Kỳ họp thứ 9 là phù hợp trong điều kiện nước ta hiện nay”.
Theo Bộ trưởng, đề xuất trên của Chính phủ một mặt vẫn đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm; mặt khác, đáp ứng được tiến trình tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình, cũng như yêu cầu hợp tác, mở rộng quan hệ quốc tế để phát triển đất nước.
Phân tích cụ thể, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho biết Chính phủ đề xuất giảm số lượng tội danh có hình phạt tử hình nhằm tiếp tục thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng theo Thông báo 13936 của Văn phòng Trung ương Đảng thông báo ý kiến của Bộ Chính trị về tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình.
Việc này trên cơ sở kế thừa tinh thần thu hẹp dần hình phạt tử hình trong Bộ luật Hình sự qua các lần sửa đổi, bổ sung. Cụ thể, Bộ luật hình sự năm 1985 có 44 tội có hình phạt tử hình, đến Bộ luật hình sự năm 1999 còn 29 tội có hình phạt tử hình, Bộ luật hình sự sửa đổi năm 2009 còn 22 tội có hình phạt tử hình, đến Bộ luật hình sự năm 2015 chỉ còn 18 tội có hình phạt tử hình.
Trong lần sửa đổi này, Chính phủ đề xuất bỏ 8 tội danh có hình phạt tử hình trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng nhiều vấn đề.
Thứ nhất, căn cứ vào tính chất, mức độ của hành vi phạm tội; tầm quan trọng của khách thể được bảo vệ; khả năng khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra.
Thứ hai, căn cứ kết quả tổng kết công tác thi hành Bộ luật hình sự, nhiều tội danh có quy định về hình phạt tử hình nhưng không áp dụng trên thực tế thời gian qua.
Thứ ba, tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy hiện nay, xu hướng về việc giảm hình phạt tử hình trong quy định của pháp luật cũng như thực tế thi hành trên thế giới là phổ biến. Trong 193 quốc gia là thành viên của Liên hợp quốc chỉ còn hơn 50 quốc gia quy định về hình phạt tử hình.
Thứ tư, trách nhiệm, nghĩa vụ của Việt Nam khi là thành viên của các điều ước quốc tế có liên quan, đặc biệt Công ước của Liên hợp quốc về quyền dân sự và chính trị xác định: “Ở những nước mà hình phạt tử hình chưa được xóa bỏ thì chỉ được phép áp dụng hình phạt tử hình đối với những tội ác nghiêm trọng nhất".
Thứ năm, phục vụ hoạt động hợp tác quốc tế của nước ta, nhất là trong bối cảnh hiện nay, khi Việt Nam đang mở rộng hợp tác quốc tế một cách sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, việc xây dựng hệ thống pháp luật tương đồng với đa số các nước trên thế giới sẽ góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy các quan hệ hợp tác ngày càng bền chặt và tin tưởng lẫn nhau.
Thứ sáu, trách nhiệm, năng lực của các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan bảo vệ pháp luật trong giai đoạn hiện nay.
Riêng đối với tội tham ô tài sản và tội nhận hối lộ, sau khi bỏ hình phạt tử hình, nhằm bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có, đồng thời khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung theo hướng: “Người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn”.
Thùy Chi