Chính trường Mỹ: Điểm cuối cho một 'cuộc tình'?

13 giờ trướcBài gốc

Thất bại khó nuốt

Ngày 28/5/2025, tỷ phú công nghệ Elon Musk bất ngờ tuyên bố rời khỏi chính quyền của Tổng thống Donald Trump, chấm dứt 130 ngày giữ vai trò "cố vấn" dẫn dắt Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE), một cơ quan vốn được thành lập để "cắt giảm lãng phí" trong bộ máy liên bang. Đây là một quyết định tương đối bất ngờ bởi khi ông Trump công bố kế hoạch thành lập DOGE vào tháng 11/2024, ông đã trao cho tỷ phú Elon Musk thời hạn là 2 năm để thực hiện nhiệm vụ của mình.

Thực tế, sau “lễ chia tay” ông Musk, Tổng thống Trump vẫn không kết thúc nhiệm vụ của DOGE mà nhiều khả năng sẽ bổ nhiệm một nhà lãnh đạo mới để tiếp tục công việc. Vậy nguyên nhân thực sự nào dẫn đến cuộc chia tay đầy bất ngờ này?

Buổi lễ chia tay tại Nhà Trắng, ông Musk xuất hiện với cái đầu cúi gằm, thể hiện sự thất bại.

Trên danh nghĩa, tỷ phú Elon Musk rời đi do hết hạn tư cách "Nhân viên Chính phủ Đặc biệt", một vị trí chỉ cho phép ông làm việc tối đa 130 ngày trong năm theo luật liên bang. Tuy nhiên, ai cũng biết nếu ông Elon Musk muốn tiếp tục công việc thì vẫn được bởi thực tế ông Musk không phải là một nhân viên chính thức và không nhận bất cứ một khoản lương hoặc trợ cấp nào từ chính phủ. Ông Musk hoàn toàn có thể tiếp tục điều hành công việc bằng cách điều hành thông qua người khác.

Trong giai đoạn 4 tháng qua, ông Musk cũng đã làm việc theo cách này khi thông báo công việc qua mạng xã hội X do ông làm chủ. Vì vậy, khi ông Musk tuyên bố rút lui và Nhà Trắng sau đó tổ chức hẳn một “lễ chia tay” dành riêng cho ông thì có vẻ mọi thứ đã chấm dứt. Luật sư Max Stier đến từ Tổ chức Đối tác vì Dịch vụ Công, trong một bài phát biểu trên truyền hình đã coi đây là "lối thoát vàng" cho ông Musk.

Theo vị luật sư chuyên tư vấn về chính sách này thì: “Việc duy trì vai trò lâu hơn sẽ buộc ông Musk công khai tài chính và chịu kiểm tra lý lịch nghiêm ngặt”. Vậy thì, chính giới hạn pháp lý của vị trí cố vấn mà ông Musk đang sở hữu sẽ trở thành “cái cớ hoàn hảo” để rút lui.

Sâu xa hơn, các nhà quan sát đã nhận ra giữa tỷ phú Musk và Tổng thống Trump đã có những bất đồng và cuộc chia tay này chỉ như "giọt nước tràn ly". Gần đây, sự đối đầu công khai giữa ông Musk và ông Trump về "siêu dự luật" thuế và ngân sách mới là một ví dụ điển hình. Trong cuộc trả lời phỏng vấn hôm 27/5, ông Musk đã chỉ trích dự luật này là “chi tiêu khổng lồ”, “làm tăng thâm hụt ngân sách”, “trái ngược với sứ mệnh cắt giảm của DOGE”. Ông Musk nói: "Thất vọng khi thấy hóa đơn chi tiêu".

Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) đã dự báo dự luật mà Tổng thống Trump gọi là “lớn và đẹp” này sẽ đẩy nợ công thêm 3.800 tỷ USD trong thập kỷ tới. Trong số các điều khoản của dự luật có các biện pháp kéo dài thời gian cắt giảm thuế, tăng ngân sách cho sáng kiến trục xuất người nhập cư, những vấn đề mà tỷ phú Elon Musk đã công khai phản đối.

Công nghệ từng là vũ khí quan trọng, ông Musk hy vọng sử dụng để cải cách chính phủ Mỹ.

Một trong những lý do khác khiến ông Musk sớm kết thúc công việc của mình là uy tín sụt giảm và áp lực từ việc kinh doanh cá nhân. Theo thăm dò của Washington Post và đài ABC News, tỷ lệ ủng hộ ông Musk giảm từ 51% (tháng 2/2025) xuống 35% (tháng 4/2025), trong khi 57% phản đối. Một làn sóng phá hoại nhằm vào các đại lý Tesla gần đây phản ánh sự phẫn nộ của công chúng trước các đợt sa thải ồ ạt do DOGE dẫn dắt. Điều này khiến lợi nhuận Tesla giảm 71% và doanh số giảm 13% trong quý I/2025. "Tôi cần giảm bớt áp lực cho bản thân và các công ty", ông Musk thừa nhận.

Trong công việc của chính quyền, ông Musk cũng liên tục có những va chạm với các trụ cột của Nhà Trắng. Ông Musk từng gọi cố vấn thương mại Peter Navarro là "gã đần" và "dốt hơn cả bao gạch" vì ủng hộ thuế quan cao và chỉ trích Tesla vào ngày 8/4/2025. Ông cũng xung đột với Ngoại trưởng Marco Rubio khi tuyên bố đóng cửa Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID), sa thải 1.600 nhân viên chỉ trong 15 phút. Các Bộ trưởng như Sean Duffy (Bộ Giao thông) và Scott Bessent (Bộ Tài chính) cũng phản đối cách làm việc của DOGE. Nhiều nghị sĩ đảng Cộng hòa cũng phản ứng gay gắt với ông Musk gây bất đồng trong đảng cầm quyền.

Mâu thuẫn leo thang đến mức ông Trump phải yêu cầu Chánh Văn phòng Nhà Trắng Susie Wiles "kiềm chế" ông Musk. Phong cách thẳng thắn quá mức của ông Musk không chỉ làm ảnh hưởng tới công việc của ông ở DOGE mà thường xuyên đẩy Nhà Trắng vào thế khó xử, và chia tay có lẽ là sự lựa chọn khó tránh.

Kế hoạch dang dở

Thực tế, quá trình rút lui của ông Musk cũng tương ứng với sự lạnh nhạt dần trong quan hệ với Tổng thống. Nếu tháng 2/2025, ông Musk còn tuyên bố "tôi yêu ông Trump" và được Tổng thống gọi là "người Mỹ vĩ đại", thì đến thời gian gần đây, hai người hiếm khi gặp nhau hơn. Theo nhiều nguồn tin, ông Musk thậm chí không nói chuyện trực tiếp với ông Trump trước khi thông báo rời đi trên X. Lễ chia tay ngày 30/5 tại Phòng Bầu dục vì thế cũng mang tính hình thức.

Ông Trump tặng ông Musk "chìa khóa vàng" để có thể vào Nhà Trắng bất cứ lúc nào nhưng giọng điệu cho thấy sự xa cách. Ông Trump bị động và không có sự chuẩn bị cho cái tên thay thế nào như phong cách dứt khoát thường thấy. Điều này đẩy kế hoạch “cải cách chính phủ vĩ đại nhất thế hệ” của ông Trump trước một thách thức lớn.

Phong trào phản đối ông Musk làm ảnh hưởng tới việc kinh doanh của Tesla.

Ông Trump đã tuyên bố trong lễ chia tay ông Musk rằng: “DOGE sẽ tiếp tục mạnh mẽ", nhưng cơ quan này đang đối mặt nguy cơ tan rã. Theo bà Colleen Graffy, một cựu quan chức ngoại giao hiện là chuyên gia bình luận chính trường Mỹ thì: "Sức mạnh của DOGE đến từ việc người giàu nhất thế giới liên kết với người quyền lực nhất. Không có Musk, DOGE như cây không rễ". Ông Musk là cái tên hiếm hoi có sẵn nguồn lực công nghệ và đủ quyết tâm tiến hành những cải cách mà ông Trump mong muốn. Khi ông Musk rời đi, sức mạnh này sẽ chấm dứt. Trong khi đó, DOGE đang phải đối mặt với hàng chục vụ kiện khiến cho bất cứ nhân vật nào được ông Trump nghĩ đến cũng cảm thấy ái ngại.

Ông Musk từng hứa cắt giảm 2.000 tỷ USD ngân sách, sau đó giảm xuống 1.000 tỷ và cuối cùng chỉ đạt 175 tỷ USD, cho dù con số này cũng bị đánh giá là "phóng đại". Việc sa thải 260.000 công chức (12% lực lượng lao động liên bang) thông qua "đe dọa hoặc nghỉ hưu sớm" gây ra khủng hoảng dịch vụ công không chỉ ở nước Mỹ khiến nhiều cơ quan đình trệ hoạt động. Công việc không thể dừng lại đó là cải cách chính phủ là mục tiêu, là lời hứa tranh cử của ông Trump, nhưng sự rút lui giữa chừng của ông Musk để lại mớ hỗn độn mà Tổng thống Trump đang phải đối mặt.

Nhiều nhân viên chính phủ Mỹ bị mất việc do những cải cách của ông Musk.

Một bài học lớn

Sự thất bại của tỷ phú Elon Musk tại Washington diễn ra trong bối cảnh thế giới cũng đang hoài nghi về mô hình "doanh nhân kiêm chính khách" mà ông Trump áp dụng triệt để trong nhiệm kỳ 2 của mình. Ở các nước đang phát triển, việc đóng cửa USAID được mô tả như "bức án tử" với các chương trình chống dịch bệnh. Bà Lisa Gilbert, Phó giám đốc tổ chức Công dân Công cộng gọi đây là cuộc "tàn phá kinh hoàng". Bà nói: "Di sản của Musk là sinh mạng hàng triệu người ở các nước đang phát triển sẽ chết vì cắt viện trợ".

Chuyên gia về chính sách đối ngoại Max Yoeli đến từ Viện nghiên cứu Chatham đánh giá: "DOGE làm suy yếu năng lực nhà nước Mỹ và phá vỡ hệ sinh thái, gây rủi ro dài hạn cho kinh tế Mỹ". Đây dường như là vấn đề chung của các doanh nhân thường chỉ quan tâm tới những con số trực tiếp chứ không nghĩ tới tác động lâu dài về chính trị xã hội.

Tổng thống Trump có lẽ cũng đã “ngán ngẩm” vị doanh nhân bốc đồng và tự tin thái quá này. Một nhân viên Nhà Trắng tiết lộ ông Trump từng mô tả ông Musk là “50% thiên tài, 50% đứa trẻ”. Hai người thường xuyên trò chuyện với nhau tại câu lạc bộ của ông Trump nhưng đôi khi “khiếu hài hước kỳ quặc của ông Musk khiến Tổng thống bối rối”. Ông Trump cũng từng hỏi các cố vấn: "Có phải tất cả chỉ là nói suông?" về lời hứa cắt giảm 1.000 tỷ USD của ông Musk. Khi sự nghi ngờ đã lên cao, “cuộc tình” sẽ phải chấm dứt.

Tuyên bố chia tay chính phủ của ông Musk được đưa ra đầy bất ngờ trên mạng xã hội X.

Tỷ phú Elon Musk bước vào Nhà Trắng với tư thế "người phá bỏ" với lời hứa tự tay chặt đứt "bộ máy quan liêu". Ông rời đi trong thất bại với kế hoạch dang dở, như một kẻ kiệt sức bị vây hãm bởi bộ máy chính trị phức tạp mà ông từng đánh giá thấp. DOGE giờ đây như con tàu mất thuyền trưởng, còn liên minh Musk - Donald Trump để lại bài học cay đắng: Tiền bạc và ảnh hưởng công nghệ không đủ để chinh phục chính trường. Như lời ông Musk thừa nhận trong ngày cuối: "Tình hình quan liêu liên bang tồi tệ hơn tôi tưởng". Sự ra đi của ông không chỉ là cáo chung cho một thí nghiệm chính trị táo bạo, mà còn là lời cảnh tỉnh cho bất kỳ tỷ phú nào mơ "cách mạng" từ bên trong hệ thống.

Tử Uyên

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/hau-truong/chinh-truong-my-diem-cuoi-cho-mot-cuoc-tinh-i770761/