'Choáng' với bộ sưu tập tượng ông Địa có '1-0-2'

7 giờ trướcBài gốc

Nguyễn Hiếu Tín là một nhà thư pháp tài hoa và nổi bật với nhiều công trình nghiên cứu sâu về nghệ thuật thư pháp chữ Việt. Ngoài ra, anh còn được bạn bè thân gọi là ''ông trùm'' sưu tập tem có hạng với nhiều giải thưởng lớn trong và ngoài nước.

Gần đây anh lại bén duyên với những hiện vật gốm sứ Nam Bộ và có niềm đam mê đặc biệt với những hình tượng ông Địa dân dã và sở hữu bộ sưu tập ông Địa ấn tượng và độc đáo.

Choáng ngợp với bộ sưu tập ông Địa của anh Nguyễn Hiếu Tín. Ảnh: L.Đ.L

Bộ sưu tập trên 300 ông Địa xưa cổ

Trong ngôi nhà 4 tầng của mình, thạc sĩ Văn hóa Nguyễn Hiếu Tín - giảng viên Trường Đại học Tôn Đức Thắng, dành hết không gian để bài trí đủ các loại đồ gốm, tượng gỗ lũa, ấm trà, tranh ảnh... biến nơi đây giống như một bảo tàng thu nhỏ về văn hóa.

Trong mỗi bộ sưu tập, anh lại tiếp tục phân loại thành nhiều chủ đề khác nhau, theo từng loại chất liệu: hình tượng phụ nữ Việt Nam trên gốm Biên Hòa, gỗ lũa Đạt Ma sư tổ, không gian sách chuyên đề, nhóm tượng tam không, tranh thầy đồ dạy học…

Riêng với chủ đề hình tượng ông Địa được anh sắp xếp phía cuối nhà, nơi giếng trời, có ánh sáng tự nhiên chiếu xuống. Anh cho biết ban đầu để mấy ông ngồi ở ngoài phòng khách, gian trước nhà nhưng mỗi ngày sưu tập càng nhiều ông Địa nên phải “quy hoạch đất” riêng cho mấy ông.

ThS.Nguyễn Hiếu Tín nói về từng duyên với mỗi ông Địa.

Theo lý thuyết, ông Địa là vị Thần Đất phải để dưới đất mới linh nhưng do không gian trưng bày còn khiêm tốn nên anh phải thiết kế cho các ông, bằng cách tạo các kệ trang trí nhiều tầng.

Tham quan khu trưng bày ông Địa của thạc sĩ Tín quả thật choáng ngợp. Với hơn 300 ông Địa có tuổi đời từ 40 năm trở lên được anh sưu tập, sắp xếp đẹp mắt, khoa học, phân loại theo chất liệu gốm, đất nung, thạch cao, ô dước, gỗ… nhiều hình dáng, đa dạng về mẫu mã.

Ở đó, có những tượng ông Địa mini chỉ cỡ 4cm đến tượng ông Địa cao 70 cm; từ những ông Địa ngồi thong dong, tự tại dưới đất, trên ghế đến ông Địa cưỡi hổ ngao du với gương mặt vui tươi, hóm hĩnh.

Một hình tượng ông Địa trong bộ sưu tập của ThS.Nguyễn Hiếu Tín.

Nói về ý tưởng sưu tập tượng ông Địa, ThS.Nguyễn Hiếu Tín chia sẻ, ngay từ nhỏ anh rất thích ngắm nhìn ông Địa bởi trông mấy ông vô tư, hồn nhiên, lúc nào cũng cười tươi rói.

''Thập niên 1960 -70, mẹ vất vả đạp xe mang từng ông Địa mới ra chợ quê bán cho người ta thỉnh về thờ. Hình ảnh đó đã hằn sâu trong tiềm thức thôi thúc tôi sưu tập những hiện vật về văn hóa dân gian, đặc biệt là hình tượng ông Địa'' - ThS. Nguyễn Hữu Tín trải lòng.

Sau này, khi có điều kiện nghiên cứu về văn hóa dân tộc, ThS.Nguyễn Hiếu Tín lại càng yêu quý hình ảnh ông Địa hơn bởi nó không chỉ mang ý nghĩa là vị thần gần gũi với người dân Nam Bộ mà còn là một nét đẹp văn hóa, biểu thị cho sự giao lưu văn hóa giữa các tộc người ở vùng Nam Bộ.

Đối với ThS.Nguyễn Hiếu Tín, ông Địa là biểu tượng cho tinh thần hào sảng, cho sự may mắn, niềm hy vọng, ước mơ của người dân nơi đây trong quá trình lao động và sáng tạo.

Hình ảnh ông Địa hiền lành, chất phác là biểu tượng cho tinh thần hào sảng, sự may mắn, niềm hy vọng.

Thổ địa và sơn quân

“Về hình tượng ông Địa ở Nam Bộ, thường là một người trung niên mập mạp, bụng bự, miệng cười hể hả, tay cầm quạt... trông vẻ phương phi, hào sảng và mang đầy chất phong thịnh. Nó cũng mang chút hơi hướm của sự hài hước. Đây cũng là một đặc trưng trong tính cách của người Nam Bộ. Tuy ông Địa có nhiều hình dạng khác nhau nhưng ở nhiều tranh tượng đều có điểm chung là khuôn mặt nữ tính (mặc dù có thể vẽ râu), bộ ngực lớn và cái bụng chình ình” - ThS.Nguyễn Hiếu Tín chia sẻ với VietNamNet.

ThS.Nguyễn Hiếu Tín thích nhất nhóm tượng tạo hình ông Địa cưỡi trên lưng cọp hoặc dựa lưng vào cọp. Theo anh, có nhiều cách lý giải về hình tượng này. Có thể là, hình tượng này mang âm hưởng các loại ảnh tượng thần linh cưỡi cọp vốn phổ biến trong tranh thờ, tượng thờ hoặc mô phỏng lại loại tượng “kỵ thú” của Phật giáo.

Tuy nhiên, cách lý giải thuyết phục hơn có lẽ hình tượng này phù hợp với tín ngưỡng dân gian ở Nam Bộ liên quan đến hình tượng ông Cọp được tôn là “sơn quân chi thần” - xem như là người đứng đầu bảo hộ một khu vực núi non nào đó, là một trong những thế lực nguy hiểm đối với dân khai hoang ở phương Nam này.

Ông Địa là vị thần gần gũi với người dân - Ảnh: L.Đ.L

Thú vị hơn, trong tranh tượng ông Địa cưỡi hổ, con hổ chủ yếu là màu vàng (hoàng hổ). Màu vàng trong văn hóa phương Đông - ngũ hành lại thuộc hành Thổ, là hành trung tâm mà ông Địa cũng thuộc đất là hành Thổ. Như vậy, ông Địa cùng với cọp vàng là sự tích hợp của hình tượng nhân hóa biểu trưng cho hành Thổ - một hành đặc biệt quan trọng đối với nền văn minh thực vật. Vì có đất, cây cối mới được trồng trọt, phát triển. Theo quy luật tương sinh thì “Thổ sinh kim”, nghĩa là từ đất (Thổ) sẽ sinh ra vàng bạc (Kim), tiền tài phú quý. Nên ông Địa, hổ vàng thuộc Thổ được người dân tôn kính, thiêng liêng, trân quý là tất yếu.

Cũng nhờ các bộ sưu tập mà ThS.Nguyễn Hiếu Tín có thêm tư liệu để phục vụ cho việc khảo cứu, làm chất liệu cho đề tài nghiên cứu, giảng dạy của mình. Anh đang viết sách về hình tượng ông Địa nên bộ sưu tập có nguồn tư liệu thực tế sinh động giúp phán đoán được niên đại, lịch sử, tư duy của nghệ nhân dân gian khi sáng tạo tác phẩm.

Lưu Đình Long

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/choang-voi-bo-suu-tap-tuong-ong-dia-co-1-0-2-cua-thac-si-van-hoa-huu-tin-2368694.html