Chống hàng giả trong kỷ nguyên số: Cần mạnh tay với cả sàn thương mại điện tử

5 giờ trướcBài gốc

Trước tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng diễn biến phức tạp ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của người dân, Thủ tướng vừa có chỉ thị yêu cầu các bộ, ngành và địa phương vào cuộc xử lý nghiêm những vi phạm nêu trên. Tuy nhiên, để đẩy lùi tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng cần có hành động mạng tay và chiến lược bền vững. PLO xin giới thiệu bài viết của PGS.TS Ngô Trí Long – chuyên gia kinh tế, tài chính góp ý về vấn đề này.

PGS.TS Ngô Trí Long – chuyên gia kinh tế, tài chính

Tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng và vi phạm an toàn thực phẩm tại Việt Nam đang diễn biến phức tạp, đặc biệt trong các lĩnh vực liên quan trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng như thuốc, sữa và thực phẩm chức năng.

Theo thống kê từ Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, chỉ trong 4 tháng đầu năm 2025, các cơ quan chức năng đã xử lý hơn 34.000 vụ việc vi phạm, khởi tố gần 1.400 vụ án hình sự với hơn 2.100 bị can liên quan đến sản xuất, buôn bán hàng giả và hàng kém chất lượng.

Một trong những nguyên nhân then chốt khiến hàng giả tràn lan chính là lợi nhuận cao và chi phí đầu tư thấp. Đặc biệt, trong lĩnh vực thực phẩm chức năng, không ít doanh nghiệp lợi dụng cơ chế tự công bố sản phẩm theo Nghị định 15/2018 để tung ra thị trường những sản phẩm không đạt chuẩn, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe người tiêu dùng.

Song song với đó, cơ chế hậu kiểm hiện hành vẫn còn lỏng lẻo. Doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm nhưng sự kiểm tra, giám sát từ phía cơ quan chức năng lại không thường xuyên, thiếu chiều sâu. Đây là một trong những kẽ hở lớn khiến hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn ngang nhiên tồn tại trên thị trường.

Để tránh lực lượng chức năng kiểm tra, một số cửa hàng ở Hà Nội bán hàng theo kiểu 'nửa kín nửa hở'. Ảnh: MINH TRÚC

Thêm vào đó, sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử và mạng xã hội đã trở thành mảnh đất màu mỡ cho hàng giả phát triển. Các đối tượng xấu lợi dụng tính ẩn danh, quảng cáo sai sự thật, sử dụng hình ảnh người nổi tiếng hoặc mạo danh chuyên gia y tế để đánh vào tâm lý người tiêu dùng.

Theo số liệu năm 2024, lực lượng quản lý thị trường đã xử lý hơn 47.000 vụ vi phạm, trong đó số vụ liên quan đến thương mại điện tử tăng tới 266% so với năm trước.

Hậu quả là không nhỏ là người tiêu dùng mua phải sản phẩm kém chất lượng; doanh nghiệp chân chính bị ảnh hưởng thương hiệu; nhà nước thất thu ngân sách và trật tự thị trường bị phá vỡ.

Đáng chú ý, dù các chiến dịch cao điểm như “Tháng hành động chống hàng giả” được triển khai rầm rộ, hiệu quả thường chỉ dừng ở ngắn hạn. Ví dụ, đầu tháng 6-2025, riêng tỉnh Kiên Giang đã kiểm tra 47 vụ, đạt 198% kế hoạch. Tuy nhiên, điều này chưa thể phản ánh hết thực trạng nếu không duy trì thường xuyên và liên tục.

Tôi cho rằng để đẩy lùi tận gốc nạn hàng giả, cần một chiến lược toàn diện, đồng bộ và lâu dài. Trước hết, cần nâng chế tài xử phạt và truy cứu trách nhiệm hình sự không chỉ với người sản xuất mà cả với các sàn thương mại điện tử nếu không kiểm soát được hàng hóa vi phạm. Song song đó, cần xử lý mạnh tay, kể cả cấm kinh doanh, rút giấy phép hoạt động trong những trường hợp nghiêm trọng.

Thứ hai, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào truy xuất nguồn gốc sản phẩm: mã QR, blockchain, tem chống giả thế hệ mới phải trở thành tiêu chuẩn bắt buộc, nhất là với thực phẩm, dược phẩm và mỹ phẩm.

Thứ ba, hoàn thiện khung pháp lý, cập nhật Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đồng thời thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các bộ ngành – đặc biệt là Bộ Công Thương, Bộ Y tế và Bộ Công an – nhằm đồng bộ hóa công tác kiểm tra, xử lý vi phạm.

Thứ tư, cần phát triển hệ thống cảnh báo sớm và tiếp nhận phản hồi từ người tiêu dùng. Một xã hội tiêu dùng thông minh sẽ là lá chắn đầu tiên trong phòng chống hàng giả.

Và cuối cùng, doanh nghiệp cần chủ động bảo vệ thương hiệu, đăng ký sở hữu trí tuệ, áp dụng công nghệ và phối hợp với cơ quan chức năng để bảo vệ sản phẩm. Người tiêu dùng cần cảnh giác, kiểm tra nguồn gốc sản phẩm và ưu tiên chọn mua tại những địa chỉ tin cậy.

Chống hàng giả không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan nhà nước mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Trong thời đại số, thách thức có thể lớn hơn nhưng nếu có chiến lược đúng, quyết tâm chính trị mạnh mẽ và sự đồng hành từ người dân, hoàn toàn có thể xây dựng một thị trường lành mạnh.

PGS.TS NGÔ TRÍ LONG

Nguồn PLO : https://plo.vn/chong-hang-gia-trong-ky-nguyen-so-can-manh-tay-voi-ca-san-thuong-mai-dien-tu-post854146.html