Lực lượng cứu hộ sơ tán người dân vùng ngập lụt đến nơi an toàn trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa. Ảnh: Xuân Triệu/TTXVN
Điều 4 của Luật Phòng, chống thiên tai năm 2013 quy định nguyên tắc cơ bản trong phòng, chống thiên tai, trong đó có: phòng ngừa chủ động, ứng phó kịp thời, khắc phục khẩn trương và hiệu quả; phòng, chống thiên tai là trách nhiệm của Nhà nước, tổ chức, cá nhân, trong đó Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, tổ chức và cá nhân chủ động, cộng đồng giúp nhau; phòng, chống thiên tai được thực hiện theo phương châm bốn tại chỗ: chỉ huy tại chỗ; lực lượng tại chỗ; phương tiện, vật tư tại chỗ; hậu cần tại chỗ.
Ngay khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2025, trách nhiệm trong phòng, chống thiên tai của các cấp chính quyền từ Trung ương đến địa phương được quy định ngày càng chặt chẽ, chi tiết hơn.
Ngày 9/7/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 200/2025/NĐ-CP để quy định chi tiết một số điều của Luật Phòng thủ dân sự.
Cụ thể, Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia là tổ chức phối hợp liên ngành do Thủ tướng Chính phủ thành lập, làm việc theo chế độ kiêm nhiệm, có chức năng tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tổ chức, chỉ đạo, điều hành hoạt động phòng thủ dân sự trên phạm vi cả nước. Thủ tướng làm Trưởng ban, một Phó Thủ tướng làm Phó Trưởng ban Thường trực.
Đáp ứng yêu cầu của mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Luật cũng đưa ra quy định về chức năng của Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự cấp tỉnh, cấp xã, theo đó các địa phương có nhiều hơn trách nhiệm và quyền hạn trong phòng, chống thiên tai.
Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự cấp tỉnh do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thành lập, có chức năng tham mưu cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức, chỉ đạo, điều hành hoạt động phòng thủ dân sự trên địa bàn quản lý.
Công an xã Ia HDreh, tỉnh Gia Lai đưa hàng cứu trợ vào các vùng vẫn đang bị cô lập tại địa phương. Ảnh: Hồng Điệp/TTXVN
Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự cấp tỉnh có nhiệm vụ tham mưu xây dựng và triển khai kế hoạch phòng thủ dân sự, kế hoạch phòng, chống thiên tai trên địa bàn quản lý; tiếp nhận, xử lý thông tin từ Tổng đài 112; tham mưu giúp Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chỉ huy các lực lượng phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố, thảm họa; quyết định các biện pháp cấp bách, huy động các nguồn lực theo thẩm quyền; tham mưu hướng dẫn, theo dõi, kiểm tra các sở, ban, ngành, cơ quan có liên quan thực hiện kế hoạch phòng thủ dân sự, kế hoạch phòng, chống thiên tai.
Về cơ cấu tổ chức, Trưởng ban là Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, một Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh là Phó Trưởng ban Thường trực và bốn Phó Trưởng ban là Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự cấp tỉnh, Giám đốc Công an cấp tỉnh, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường và Giám đốc Sở Y tế.
Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự cấp xã do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã thành lập, có chức năng tham mưu cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân tổ chức, chỉ đạo, điều hành về phòng thủ dân sự trên địa bàn quản lý.
Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự cấp xã có nhiệm vụ tham mưu xây dựng và triển khai kế hoạch phòng thủ dân sự trên địa bàn quản lý; tổ chức, chỉ huy các lực lượng, phương tiện của tổ chức, cá nhân trên địa bàn tham gia nhiệm vụ phòng thủ dân sự; tham mưu giúp Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định các biện pháp cấp bách, huy động các nguồn lực theo thẩm quyền, tổ chức tiếp nhận và phân bổ nguồn lực hỗ trợ, cứu trợ để thực hiện nhiệm vụ phòng thủ dân sự trên địa bàn quản lý...
Trưởng ban là Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, một Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã là Phó Trưởng ban Thường trực.
Lực lượng Công an tỉnh Đắk Lắk tiếp tế lương thực cho người dân ở vùng ngập sâu ven sông Bánh Lái. Ảnh: Đỗ Trưởng/TTXVN
Trong các đợt mưa lũ vừa qua ở miền Bắc và miền Trung, phương châm "bốn tại chỗ" đã được phát huy hiệu quả, đặc biệt là khơi dậy được sự chủ động của chính quyền cấp tỉnh, cấp xã và người dân, góp phần giảm thiểu hậu quả thiên tai.
Sự chủ động được thể hiện rõ chỗ chính quyền các tỉnh, thành phố không chờ chỉ đạo của Trung ương rồi mới vào cuộc. Ngay sau quá trình sáp nhập tỉnh, tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, chủ tịch ủy ban nhân dân các địa phương như Lào Cai, Thái Nguyên, Phú Thọ, Ninh Bình, Quảng Trị, Khánh Hòa, Lâm Đồng, Gia Lai, Đắk Lắk... đã không để xảy ra gián đoạn trong sự lãnh đạo, chỉ đạo việc ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai theo dõi sát tình hình, triển khai kịp thời, hiệu quả công tác phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai và cứu hộ cứu nạn trên địa bàn theo phương châm "bốn tại chỗ", phù hợp thực tế địa phương.
Khi mô hình chính quyền hai cấp được triển khai, các xã, phường không còn tình trạng chờ chỉ thị của khâu trung gian là cấp huyện mà mà đã chủ động và tự lực huy động người dân chống bão, lũ, ví dụ điển hình là xã Duy Nghĩa, thành phố Đà Nẵng.
Đợt mưa lớn kéo dài trên thượng nguồn khiến mực nước ở sông Thu Bồn vượt đỉnh lũ lịch sử, chảy xiết cuốn trôi từng mảng bờ kè tại khu vực An Lương thuộc địa phận xã Duy Nghĩa, đe dọa trực tiếp hơn 70 hộ dân ven sông. Chính quyền địa phương đã kịp thời huy động hơn một nghìn người, gồm cán bộ, chiến sĩ bộ đội, lực lượng dân quân tự vệ, đoàn viên thanh niên cùng người dân các thôn lân cận vá kè xuyên đêm, bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản cho những người dân sinh sống ở gần kè đá. Điều này cũng là minh chứng rõ ràng về việc "sắp xếp lại giang sơn" đã đạt mục tiêu để chính quyền gần dân hơn, sát dân hơn, phục vụ nhu cầu của nhân dân tốt hơn.
Sự năng nổ, chủ động quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện các biện pháp phòng, chống bão, lũ của chính quyền địa phương 2 cấp, bất kể người đứng đầu là con em địa phương hay cán bộ luân chuyển, đã được Thủ thướng Chính phủ ghi nhận.
Thủ tướng Phạm Minh Chính họp trực tuyến đến các tỉnh, thành phố trong nước để triển khai các phương án cứu hộ, cứu nạn và khắc phục hậu quả thiên tai. Ảnh: Dương Giang/TTXVN
Từ Algeria, nơi Thủ tướng Phạm Minh Chính đang ở thăm chính thức, người đứng đầu Chính phủ Việt Nam đã bày tỏ sự khen ngợi đối với lãnh đạo Ủy ban nhân dân và các ban, ngành tại các tỉnh Lâm Đồng, Khánh Hòa, Đắk Lắk, Gia Lai về việc kịp thời di dời gần 19.000 hộ dân với hơn 60.000 người khỏi nơi nguy hiểm, hạn chế được nhiều thiệt hại về người và tài sản cho nhân dân địa phương.
Hiện tại, có những thế lực cố tình làm ngơ về những nỗ lực phòng, chống bão lũ, cứu người, bảo vệ tài sản nhân dân từ phía chính quyền địa phương ở các tỉnh miền Trung, lợi dụng những hậu quả đáng tiếc do thiên tai gây ra để phủ nhận kết quả của chính sách tinh gọn bộ máy, xây dựng chính quyền địa phương hai cấp, luân chuyển cán bộ ở cấp tỉnh, cấp xã.
Lực lượng chức năng của tỉnh Gia Lai tăng cường nhân - vật lực, tập trung di dời người dân, vận chuyển lương thực, nhu yếu phẩm cần thiết cho người dân trong vùng ngập lụt. Ảnh minh họa: Quang Thái/TTXVN
Những người có con mắt định kiến nặng nề hay do lệch lạc trong nhận thức nên chỉ nhìn thấy và làm trầm trọng thêm những cảnh mất mát mà không chịu nhìn nhận tổng thể khách quan, bịt mắt trước cảnh các cán bộ lãnh đạo địa phương có mặt tại những nơi xung yếu để chỉ đạo việc chống lũ cứu dân, những tấm gương quên mình vì đồng bào.
Thật đáng buồn bởi lẽ, trong khi chính quyền và nhân dân vùng lũ lụt đang gồng mình khắc phục hậu quả thiên tai; Trung ương và các địa phương trong cả nước cùng hướng về đồng bào đang gặp hoạn nạn bằng những hành động thiết thực; bạn bè quốc tế cũng bày tỏ sự chia sẻ bằng tinh thần và vật chất với Việt Nam, thì lại có những kẻ chống phá lại bằng luận điệu xuyên tạc, vu khống và có cả những người thiếu hiểu biết vô tình tiếp tay lan truyền những thông tin thất thiệt gây khó khăn những nỗ lực cứu trợ đồng bào.
Trần Quang Vinh (TTXVN)