Mải mê 'chốt đơn' liền tay, người trẻ dễ sa 'lưới nợ' từ thanh toán trả sau

một giờ trướcBài gốc

"Chốt đơn ngay, trả tiền sau" - lời quảng cáo của các ví điện tử nghe qua đầy hấp dẫn, nhất là với học sinh - đối tượng khả năng tài chính hạn chế nhưng luôn muốn cập nhật xu hướng. Chỉ với vài thao tác trên ví điện tử hay quẹt thẻ , món đồ mơ ước đã nằm gọn trong tay. Thế nhưng, đằng sau cảm giác sở hữu tức thì ấy lại là vòng xoáy nợ nần đầy rủi ro mà không ít bạn trẻ đã vô tình rơi vào vì mua sắm quá đà.

Từ "chống cháy" thành vòng xoáy nợ

Bạn Lan Phi chia sẻ với Hoa Học Trò Online câu chuyện của em gái, một sinh viên vừa ra trường, từng trải qua giai đoạn khó khăn khi chưa tìm được việc làm. Không có khoản tiết kiệm nào trong tay, lại ngại về quê xin ba mẹ, cô quyết định mở thẻ tín dụng để xoay xở chi tiêu. Ban đầu chỉ nghĩ "tạm thời chống cháy" nhưng càng dùng càng sa đà, cô bạn tiếp tục mở thêm thẻ khác để rút tiền trả cho thẻ cũ.

Các tín đồ mua sắm dễ sa vào vòng xoáy tiêu trước trả sau. Ảnh: Phim Confessions Of A Shopaholic.

Khi rơi vào cảnh thất nghiệp, cô tiếp tục kích hoạt tính năng trả sau của một ví điện tử M. phổ biến. Chỉ cần CCCD là có thể mở hạn mức, không cần giấy tờ chứng minh thu nhập, lại kèm theo hàng loạt voucher ăn uống, xem phim, hoàn tiền… khiến việc chi tiêu càng khó kiểm soát. Việc rút bên này trả bên kia liên tiếp đã đẩy cô rơi vào vòng xoáy "vay chồng vay".

"Sau này đi làm, em mình vẫn chưa dứt ra ngay mà tiếp tục phụ thuộc vào thẻ. Phải mất một thời gian dài mới có thể thoát hẳn được cảm giác "có thẻ trong tay là yên tâm". Giờ nhiều ví điện tử có tính năng trả sau, điều kiện mở cũng đơn giản hơn, nên việc vay tức thời càng dễ dàng", Lan Phi chia sẻ.

Cạm bẫy ""

Với nhiều bạn trẻ khác, khủng hoảng tài chính lại xuất phát từ tâm lý muốn tận hưởng và khẳng định bản thân. Ben Nguyễn - một chuyên viên thị trường - phân tích hội chứng "easy money": "Cảm giác đi mall, quẹt thẻ một cái có ngay món đồ sang chảnh, mang lại cảm giác bản thân giá trị hơn. Đặc biệt, khi đi cùng nhóm bạn, việc cà thẻ càng dễ diễn ra như một thói quen khó cưỡng".

Thực tế, cái bẫy không chỉ đến từ món hàng mà còn từ tâm lý sợ bỏ lỡ (FOMO). Những ưu đãi giới hạn thời gian hay sản phẩm hot trend dễ khiến giới trẻ "xuống tiền" chỉ để không bị tụt lại. Đến khi sao kê, con số chi tiêu tổng mới khiến nhiều người choáng váng. Nguy hiểm hơn, không ít người còn nghĩ rằng trả số tiền tối thiểu là đủ, trong khi thực tế lãi vẫn tính trên toàn bộ dư nợ, dẫn đến "lãi mẹ đẻ lãi con".

"Các thẻ tín dụng hiện nay thường có hạn mức từ 20 triệu đồng. Với một sinh viên mới ra trường, lương từ 8 - 15 triệu đồng mà cà thoải mái thì sớm muộn cũng sa vào bẫy nợ. Lời khuyên của mình là hãy chọn hạn mức vừa tầm thu nhập và cân nhắc kỹ trước khi cà thẻ", Ben Nguyễn nói thêm.

Khi "vay chồng vay" thành vòng xoáy nợ nần

Hai câu chuyện trên chỉ là hai ví dụ đại diện cho tình cảnh chung của không ít sinh viên đang mắc kẹt trong vòng xoáy tín dụng. Có người mở nhiều app vay cùng lúc, rút nơi này để trả nơi kia. Có người lại sa vào thói quen quẹt thẻ chỉ để "bằng bạn bằng bè".

Nguyễn Viết Tiền, sinh viên Kinh doanh Quốc tế - Đại học Kinh tế Quốc dân, chia sẻ: "Bây giờ có rất nhiều app cho vay, giải ngân cực nhanh nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nếu không có kiến thức tài chính, rất dễ mất kiểm soát".

Theo Viết Tiền, thay vì tìm đến tín dụng khi chưa chắc chắn về dòng tiền thì nên hình thành thói quen tiết kiệm từ sớm và học cách quản lý tài chính cá nhân. "Vay tín dụng chỉ nên thực hiện khi có kế hoạch cụ thể và chắc chắn rằng mình đủ khả năng trả. Nếu không, đó chẳng khác gì con dao hai lưỡi", cậu bạn sinh năm 2K5 cho biết.

Cần phân biệt rõ giữa tài sản và tiêu sản để tránh "vung tay quá trán".

Thanh toán trả sau là giải pháp tài chính tiện ích nếu bạn chi tiêu có kế hoạch. Nhưng với học sinh - sinh viên, sự thiếu kinh nghiệm và chủ động trong quản lý tài chính dễ biến công cụ này thành gánh nặng.

Chuyên gia tài chính Dave Ramsey từng nhấn mạnh: "Bạn phải kiểm soát được tiền của mình, nếu không, sự thiếu thốn sẽ kiểm soát bạn mãi mãi". Theo ông, cách tốt nhất để tránh rơi vào vòng xoáy nợ là đặt ngân sách chi tiêu rõ ràng, duy trì thói quen tiết kiệm và chủ động tìm kiếm cơ hội nghề nghiệp tốt hơn để đảm bảo sự ổn định tài chính.

Dave Ramsey, chuyên gia tài chính và tác giả của nhiều cuốn sách được yêu thích.

Trong một thế giới mà chỉ với vài cú chạm đã có thể "mua ngay, trả sau", quản lý chi tiêu không còn là kỹ năng phụ, mà là điều kiện sống còn để thế hệ trẻ không bị cuốn vào vòng xoáy nợ nần. Bởi cuối cùng, thẻ tín dụng hay ví trả sau chỉ là công cụ hỗ trợ, chứ không phải chiếc phao cứu sinh giữa biển lớn - thứ có thể giúp "nổi" trong chốc lát, nhưng việc vào "bờ" lại là may rủi.