Chủ động ứng phó thách thức an ninh mạng và sử dụng mạng xã hội

8 giờ trướcBài gốc

Nỗ lực chung tay ứng phó những thách thức trên không gian mạng

Phát biểu trước thềm Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 diễn ra từ ngày 26 đến 28-10 tới tại Malaysia, Bộ trưởng Truyền thông Malaysia Datuk Fahmi Fadzil cho biết, Tuyên bố Kuala Lumpur về việc sử dụng mạng xã hội có trách nhiệm hơn sẽ là một trong những văn kiện trọng tâm được thông qua. Nội dung của Tuyên bố đã được các bộ trưởng phụ trách thông tin ASEAN thảo luận kỹ lưỡng từ tháng 5-2024 tại Brunei, trong đó hầu hết đều thống nhất cần có chiến lược chung và biện pháp cụ thể nhằm đối phó với thách thức ngày càng lớn từ mạng xã hội.

Bộ trưởng Truyền thông Malaysia Datuk Fahmi Fadzil cho biết, Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 47 sẽ thông qua Tuyên bố Kuala Lumpur về sử dụng mạng xã hội

Theo Bộ trưởng Datuk Fahmi Fahmi, bất kể quy mô hay điều kiện phát triển khác nhau, mọi quốc gia ASEAN đều đang chịu tác động nặng nề từ các vấn đề như an toàn trực tuyến, lừa đảo, cờ bạc, tin giả, đặc biệt khi nhiều nền tảng công nghệ lớn như Meta hay TikTok đặt trụ sở hoặc hoạt động mạnh trong khu vực. Sau hội nghị này, các bộ trưởng phụ trách thông tin ASEAN sẽ tiếp tục phối hợp để xây dựng cơ chế ứng phó hiệu quả và liên kết khu vực về quản lý không gian mạng. Sáng kiến thúc đẩy sử dụng mạng xã hội có trách nhiệm không chỉ là hành động kịp thời, mà còn là chiến lược quan trọng của ASEAN trong giai đoạn mới, nhằm củng cố hợp tác thông tin - truyền thông, xây dựng không gian số an toàn, lành mạnh, góp phần tăng cường tinh thần đoàn kết của Cộng đồng ASEAN trong kỷ nguyên chuyển đổi số.

Song song với nỗ lực của ASEAN, Việt Nam đang thể hiện vai trò dẫn dắt nổi bật trên trường quốc tế. Trong hai ngày 25 và 26-10 tới, Việt Nam chủ trì Lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội), một sự kiện được đánh giá là dấu mốc lịch sử trong hợp tác toàn cầu về an ninh mạng. Đến nay, đã có 93 đoàn cấp cao từ các quốc gia, cùng hơn 1.000 đại biểu và phóng viên quốc tế xác nhận tham dự lễ ký tại Hà Nội. Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres cũng sẽ trực tiếp chứng kiến sự kiện này, một minh chứng cho uy tín và vị thế ngày càng cao của Việt Nam trên trường quốc tế.

Công ước Hà Nội gồm 9 chương, 71 điều, là khung pháp lý toàn diện đầu tiên trên thế giới nhằm tạo cơ sở cho các quốc gia hợp tác phòng ngừa, điều tra, truy tố và xét xử tội phạm trên không gian mạng. Văn kiện này đề cập đến hàng loạt hành vi nguy hiểm như tấn công hệ thống máy tính, phát tán mã độc, lừa đảo trực tuyến, xâm hại trẻ em qua mạng, rửa tiền điện tử… Đặc biệt, cơ chế hợp tác 24/7 được thiết lập để cơ quan chức năng các nước có thể phản ứng nhanh, kịp thời trước các vụ việc xuyên biên giới. Việc Liên hợp quốc chọn Hà Nội làm nơi mở ký công ước không chỉ thể hiện sự ghi nhận đối với đóng góp của Việt Nam mà còn cho thấy cộng đồng quốc tế đánh giá cao nỗ lực của khu vực ASEAN nói chung trong việc chủ động ứng phó thách thức an ninh mạng toàn cầu.

Cuộc chiến “không tiếng súng” trên không gian mạng

Trong kỷ nguyên số, Internet và các nền tảng trực tuyến đã len lỏi vào mọi lĩnh vực của đời sống, từ kinh tế, tài chính, giáo dục, đến y tế và chính trị. Tuy nhiên, cùng với lợi ích là những hiểm họa khôn lường. Theo ước tính, thiệt hại kinh tế toàn cầu do tội phạm mạng trong năm 2023 lên tới 8.000 tỷ USD, và có thể chạm ngưỡng 10.500 tỷ USD vào năm 2025, vượt cả GDP của nhiều nền kinh tế lớn.

Tại Việt Nam, nơi có 79,8 triệu người dùng Internet (chiếm gần 79% dân số), tội phạm mạng đang trở thành vấn đề an ninh quốc gia đáng lo ngại. Chỉ trong 7 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã phát hiện gần 1.500 vụ lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại hơn 1.660 tỷ đồng. Năm 2023, hệ thống cảnh báo an toàn thông tin ghi nhận 16.000 phản ánh lừa đảo, gây tổn thất 390.000 tỷ đồng, tương đương 3,6% GDP - con số phản ánh mức độ nghiêm trọng của vấn nạn này. Không chỉ dừng ở lừa đảo, nhiều cuộc tấn công mạng quy mô lớn còn nhắm vào hệ thống ngân hàng, dữ liệu dân cư, cơ sở hạ tầng thông tin của các cơ quan Nhà nước. Đây chính là “cuộc chiến không tiếng súng” nhưng hậu quả sâu rộng và lâu dài, đòi hỏi mỗi quốc gia phải có phòng tuyến số vững chắc.

Tại khu vực, các quốc gia ASEAN cũng đang triển khai hàng loạt biện pháp mạnh tay để làm sạch không gian mạng. Malaysia đã sửa đổi Bộ luật Hình sự 2024, mở rộng trách nhiệm pháp lý với các cá nhân, tổ chức liên quan tới hành vi lừa đảo, đồng thời buộc các nền tảng mạng xã hội phải đăng ký và gia hạn giấy phép hằng năm. Singapore yêu cầu các nền tảng thương mại điện tử xác minh danh tính người bán, trong khi ngân hàng và nhà mạng phải giám sát, ngăn chặn tin nhắn chứa mã độc, đơn vị vi phạm sẽ phải bồi thường cho khách hàng. Những quy định nghiêm ngặt này thể hiện cách tiếp cận quyết liệt và chủ động của ASEAN, đồng thời phản ánh nhận thức chung rằng an ninh mạng không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là trách nhiệm xã hội và chính trị của từng quốc gia.

Là một trong những nước sớm ban hành Luật An ninh mạng, Việt Nam đang triển khai Chiến lược an toàn, an ninh mạng quốc gia đến năm 2025, tầm nhìn 2030 với trọng tâm là bảo vệ hạ tầng thông tin trọng yếu, dữ liệu cá nhân và chủ quyền số quốc gia. Hệ thống Trung tâm Giám sát an toàn không gian mạng quốc gia (NCSC) được đầu tư mạnh mẽ, có khả năng phát hiện, cảnh báo và ứng cứu sự cố trên toàn quốc. Đồng thời, Việt Nam cũng tăng cường hợp tác quốc tế với Interpol, ITU và các đối tác trong khu vực ASEAN, nhằm chia sẻ dữ liệu, phối hợp truy vết tội phạm xuyên biên giới.

Việc Liên hợp quốc lựa chọn Hà Nội làm nơi tổ chức lễ ký Công ước Hà Nội về chống tội phạm mạng là minh chứng rõ nét cho niềm tin và sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế đối với vai trò và uy tín của Việt Nam. Từ một quốc gia chủ yếu tham gia, Việt Nam đã vươn lên trở thành chủ thể đóng góp tích cực, cùng các đối tác định hình chuẩn mực quốc tế trong lĩnh vực an ninh mạng. Đây là bước đi chiến lược phù hợp với định hướng của Bộ Chính trị về đột phá, phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thực tế cho thấy, bản chất xuyên biên giới của Internet khiến việc điều tra, kiểm soát tội phạm mạng gặp vô vàn khó khăn. Một hành vi phạm tội có thể khởi phát từ quốc gia này, máy chủ đặt tại quốc gia khác, và dòng tiền lại luân chuyển qua nhiều hệ thống tài chính trung gian. Do đó, hợp tác quốc tế là điều kiện tiên quyết để ứng phó hiệu quả. Các chuyên gia nhận định, nếu thiếu khuôn khổ pháp lý toàn cầu thống nhất, các nỗ lực riêng lẻ sẽ khó phát huy hiệu quả. Công ước Hà Nội ra đời chính là câu trả lời cho nhu cầu đó, tạo nền tảng pháp lý chung, minh bạch và tôn trọng chủ quyền số, giúp các quốc gia có công cụ pháp lý để phối hợp trong điều tra, truy tố, chia sẻ dữ liệu và hỗ trợ kỹ thuật.

Từ Tuyên bố Kuala Lumpur đến Công ước Hà Nội, ASEAN và Việt Nam đang thể hiện tinh thần chủ động, hợp tác và trách nhiệm toàn cầu trong việc đối phó với các thách thức an ninh mạng và quản trị mạng xã hội. Những bước đi này không chỉ góp phần xây dựng “lá chắn số” vững chắc cho khu vực, mà còn khẳng định cam kết của các quốc gia Đông Nam Á trong việc kiến tạo một không gian mạng an toàn, đáng tin cậy và nhân văn hơn, nơi công nghệ phục vụ con người, chứ không đe dọa con người. Từ nhận thức đến hành động, từ bị động đối phó đến chủ động dẫn dắt, đó chính là con đường mà Việt Nam và ASEAN đang cùng đi, vì một tương lai số an toàn, thịnh vượng và nhân văn.

Hoàng Tuấn

Nguồn ANTĐ : https://anninhthudo.vn/chu-dong-ung-pho-thach-thuc-an-ninh-mang-va-su-dung-mang-xa-hoi-post627534.antd