Chủ nghĩa thiên vị ngoại hình

một ngày trướcBài gốc

Mùa tuyển sinh đại học năm 2024, Trường Quản trị và Kinh doanh trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội gây xôn xao dư luận. Lý do là trong các tiêu chí tuyển sinh của trường có yêu cầu chiều cao tối thiểu 1m65 cho ứng viên nam và 1m58 cho ứng viên nữ.

Các tiêu chí này đã được áp dụng từ năm trước nhưng năm nay mới được biết tới, và theo nhà trường là để “xây dựng hình ảnh chuyên nghiệp và tự tin của các nhà lãnh đạo tương lai”, phục vụ cho mục tiêu đào tạo ra “những nhà lãnh đạo, quản trị và điều hành xuất sắc.”

Chiều cao 1m65 chỉ thấp hơn chiều cao trung bình của nam giới Việt có 3 cm. Với nữ giới, yêu cầu 1m58 của trường còn cao hơn chiều cao trung bình 2 cm! Bỏ sang bên câu hỏi tại sao lại có sự khác biệt tùy tiện như vậy, điều này có nghĩa là trên dưới một nửa số ứng viên tiềm năng sẽ bị loại ra ngoài, và đa số ứng viên xuất thân từ nông thôn, vốn thấp hơn các ứng viên đồng trang lứa từ đô thị tới 2 cm, sẽ không có cơ hội vào trường.

Dư luận xôn xao, bởi rất dễ thấy chiều cao không phải là điều kiện để có sự chuyên nghiệp và phẩm chất lãnh đạo doanh nghiệp. Trong những thập kỷ đi làm ở nhiều quốc gia, tôi đã gặp và làm việc cùng rất nhiều người có chiều cao dưới trung bình ở quốc gia họ nhiều, nhưng họ vẫn là những nhà quản lý, lãnh đạo xuất sắc, tự tin và uy tín.

Ở tầm cỡ ảnh hưởng toàn cầu, Jeff Bezos của Amazon và Mark Zuckerberg của Meta đều chỉ cao 1m71, thấp hơn chiều cao trung bình của nam giới Mỹ tới 5 cm. Michael Bloomberg, người sở hữu 106 tỷ USD, giàu thứ 12 trên thế giới, còn thấp hơn một phân nữa. Mukesh Ambani, người Ấn Độ, giàu nhất châu Á và đứng vị trí 11 trong danh sách tỉ phú toàn cầu, cao 1m69. Jack Ma, doanh nhân thiên tài người Trung Quốc, chỉ sở hữu chiều cao 1m52.

Sau chỉ đạo kịp thời của Bộ Giáo dục và Đào tạo, HSB đã dừng áp dụng các tiêu chí này, trừ cho ngành Quản trị và An ninh mà trường lập luận là đặc thù. Trong một trường hợp tương tự, từ năm 2008, Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã yêu cầu ứng viên nam phải cao ít nhất 1m55, nữ ít nhất 1m50.

Năm 2019, khi báo chí đưa tin và có nhiều ý kiến phản đối, nhà trường đã “rất bất ngờ trước phản ứng của dư luận” và cũng phải dừng chính sách này. Nhìn lại quãng đời đi học phổ thông và đại học của mình, tôi thấy trong số những thầy cô giáo giỏi nhất, ấn tượng nhất, để lại tình cảm và lòng biết ơn sâu sắc nhất trong tôi, có những người vóc dáng bé xíu.

Tiêu chí tuyển sinh hay tuyển dụng hiện đại có xu hướng “chuộng” người cao. Nguồn: metrouk.

Chắc chắn sẽ là một tổn thất lớn nếu những thầy cô ấy không được đứng trên bục giảng. Trong một số nghề nghiệp, yêu cầu về chiều cao tối thiểu thường được chấp nhận là gắn liền với yêu cầu công việc. Ví dụ, với quân nhân, cao là để có thể thao tác sử dụng các khí tài. Ở ngành công an thì là để khống chế tội phạm. Tiếp viên hàng không phải đủ cao để có thể đưa hành lý lên khoang trên của máy bay.

[…]

Trong khi đó, kể cả trong các ngành nghề mà chúng ta vẫn quen là cần phải có chiều cao ấn tượng, mọi việc thực ra không phải như vậy. Để trở thành nữ cảnh sát ở Hong Kong, bạn chỉ cần cao ít nhất 1m52 mà thôi, và tới năm 2023 thì ngay cả yêu cầu này cũng được bỏ đi. Điều này thực ra hợp lý, tôi đã từng gặp các võ sư vóc dáng rất nhỏ bé. Phi công trong không quân Mỹ cũng chỉ cần cao 1m62,5, thấp hơn 2,5 cm so với tiêu chí của trường HSB. Bất ngờ với tôi, yêu cầu chiều cao tối thiểu cho tiếp viên hàng không cũng khá khiêm tốn.

Ở nhiều hãng hàng không châu Âu, yêu cầu này dao động từ 1m57 tới 1m60, thấp hơn mức trung bình khá nhiều. Simone Biles, nữ vận động viên thể dục dụng cụ vĩ đại nhất mọi thời đại, khi 27 tuổi đã đoạt 11 huy chương Olympic và 20 huy chương từ các giải vô địch thế giới, chỉ cao 1m42. Các đồng nghiệp của cô cũng có tầm vóc cơ thể tương tự. Rõ ràng chiều cao không nhất thiết phải liên quan tới sức khỏe. Trong giới chính trị cũng không thiếu các chính trị gia thấp hơn 5, 7, thậm chí 10 cm so với chiều cao trung bình của nước họ.

Nicolas Sarkozy, nguyên Tổng thống Pháp, cao 1m65, xấp xỉ với Napoleon. Zelensky, Tổng thống Ukraine, cao 1m70, hơn Winston Churchill, lãnh tụ được người Anh tôn thờ nhất, 2 cm. Doanh nhân và chính trị gia gây tranh cãi nhất của Italy đương đại, Silvio Berlusconi, cao 1m65; đó cũng là chiều cao của Lenin. Higgins, Tổng thống đương nhiệm của Ireland, cao 1m60. Đặng Tiểu Bình cao 1m57.

Ngay cả trong giới diễn viên, ca sĩ, các ngôi sao giải trí, chiều cao trung bình hay trên trung bình cũng không phải là bắt buộc; tài năng và sự thành công không được đo bởi độ dài cơ thể. Tom Cruise cao 1m70; Daniel Radcliffe cao 1m65; Dustin Hoffman cao 1m65. Trong khi chiều cao trung bình của nữ giới Mỹ là 1m62 thì ca sĩ Shakira thấp hơn mức đó 5 cm, Lady Gaga thấp hơn 7 cm và Madonna thấp hơn 8 cm. Nhưng tại sao chúng ta lại bị ám ảnh bởi chiều cao như vậy?

Bởi nằm sâu trong tiềm thức của chúng ta là xu hướng “chuộng” người cao, bất kể khả năng của họ. Nhìn thấy người cao, ta hay tự động và vô thức cho rằng họ có năng lực, có khả năng lãnh đạo. Trong ngôn ngữ hàng ngày, “cao ráo” hay được dùng kèm với “sáng sủa,” một đặc điểm mang tính đầu óc, trí tuệ. Các chuyên gia tâm lý học cho rằng sự thiên vị này có nguồn gốc từ quá trình tiến hóa: người đứng đầu phải là người to cao để có thể bảo vệ bộ lạc của mình.

Trong thế giới của người nguyên thủy, chiều cao gắn liền với uy quyền và sức mạnh. Ở chiều ngược lại, từ trường học tới công sở, người thấp thường hay bị coi thường, bỏ qua, bị thương hại hay trở thành tâm điểm của pha trò. Dần dần, người thấp lùn sẽ có cảm giác mặc cảm, tự ti. Sự thiếu tự tin ở người thấp mà ta hay nhắc tới không phải là một hệ quả sinh học không thể tránh khỏi của việc sở hữu một cơ thể ngắn, mà là hệ lụy của môi trường xã hội.

Oái oăm thay, thiếu tự tin lại hay dẫn tới kết quả kém hơn trong công việc và trong giao tiếp xã hội, qua đó lại càng củng cố sự mặc cảm của họ, tạo ra một vòng tròn luẩn quẩn khó để thoát ra.

Riêng với phụ nữ, kỳ thị cũng có thể xảy ra khi bạn quá cao. Một bạn chia sẻ với tôi là cô bị loại khi ứng tuyển vào vị trí trợ lý giám đốc cho một công ty bất động sản vì “cao quá, không phù hợp với các chị ở công ty”. Trong khi nam giới cao hay được mặc định là giỏi và có tố chất lãnh đạo thì nữ giới quá cao sẽ bị nhìn nhận như một sự đe dọa.

Đặng Hoàng Giang / Thái Hà Books - NXB Hội Nhà văn

Nguồn Znews : https://znews.vn/chu-nghia-thien-vi-ngoai-hinh-post1515383.html