Với việc Quốc hội ban hành các nghị quyết về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh; Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp cùng 34 Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã; và một số luật liên quan, từ ngày 1/7 tới đây, cả nước đã đủ cơ sở pháp lý, đủ cơ sở chính trị để chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp vì mục tiêu phát triển bền vững trong tương lai.
Ngày 30/6 này, các tỉnh thành sẽ đồng loạt công bố các nghị quyết về sáp nhập tỉnh; quyết định thành lập đảng ủy tỉnh, thành phố và nhân sự lãnh đạo các địa phương. Trong đó đặc biệt là sự ra mắt của lãnh đạo chủ chốt của 23 tỉnh, thành và các xã mới thành lập sau sáp nhập.
Đây thực sự là những thời khắc lịch sử, “sắp xếp lại giang sơn”, tạo không gian phát triển với tầm nhìn mới hướng tới kỷ nguyên giàu có, thịnh vượng, ấm no của dân tộc.
Sự thay đổi to lớn đó đặt ra yêu cầu mới về việc nhận thức và thực hiện vai trò mới của từng cấp chính quyền, cả về năng lực và thái độ phục vụ trong việc chuyển từ từ duy quản lý sang kiến tạo phát triển, nhất là những người đứng đầu chính quyền mỗi cấp.
Tuyến đầu hiện thực hóa mọi chính sách thành hành động cụ thể
Từ 1/7, UBND cấp xã sẽ thực sự là tuyến đầu, là nơi hiện thực hóa mọi chính sách thành hành động cụ thể, nơi mà người dân "chạm vào chính quyền hằng ngày", như cách nói của Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà.
Tổ chức chính quyền cấp xã không chỉ “phình ra” do yêu cầu của việc mở rộng nhiệm vụ, quyền hạn và không gian phát triển mới, trong điều kiện không còn cấp huyện mà thực sự là nơi mà mọi chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước được hiện thực hóa, nơi mà hầu hết các quyền và nghĩa vụ của công dân được bảo đảm thực hiện.
Một sự năng động, sáng tạo là cần thiết, nhưng trước hết và trên hết là việc quán triệt và thực hiện nghiêm túc để những chính sách, quy định mới của pháp luật là yêu cầu cao nhất đối với cấp xã trong quá trình vận hành bộ máy và giải quyết công việc.
Mọi công việc phải được thực hiện nhanh gọn và chính xác; mọi băn khoăn, thắc mắc phải được giải trình rõ ràng, minh bạch; mọi sự cố xảy ra phải có người chịu trách nhiệm, đưa ra phương án và thời gian giải quyết, không thể tồn tại tình trạng “chìm trong im lặng” - như biểu hiện của sự quan liêu và đùn đẩy né tránh, cản trở sự phát triển của “kỷ nguyên cũ”.
TP Tân An, tỉnh Long An trước sáp nhập. Ảnh: Nguyễn Huế
Với vị trí và tâm thế mới, UBND cấp xã, nhất là chủ tịch UBND xã chính là hình ảnh cụ thể của chính quyền và của cả bộ máy nhà nước trong mắt người dân - là người vừa lãnh đạo vừa chỉ đạo công việc, đồng thời là người hiện diện tại nơi, tại chỗ để xử lý mỗi khi xảy ra khó khăn, vướng mắc.
Chủ tịch UBND cấp xã là người chịu trách nhiệm trực tiếp về hiệu quả quản trị tại địa phương, chịu trách nhiệm giải trình cả bên trong, với cấp trên và bên ngoài, trước người dân và doanh nghiệp trên địa bàn.
Từng cán bộ, công chức xã phải thực sự là những người phục vụ tận tụy, công tâm và liêm chính. UBND cấp xã phải là nơi người dân và doanh nghiệp có thể tin tưởng và trông cậy mỗi khi cần đến. Cấp xã không còn là cấp cơ sở chủ yếu chỉ “báo cáo và trình bẩm” lên trên mà có đủ quyền hạn để giải quyết trực tiếp các công việc trong đời sống xã hội.
Mỗi cán bộ phải tự “vươn mình” trên con đường mới
Với việc xác định những nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể, nhất là những quyền hạn quyết định trực tiếp công việc cho UBND xã và chủ tịch UBND xã, cấp tỉnh từ chỗ là nơi “vào ra lên xuống tấp nập” giải quyết công việc thường nhật sẽ trở thành bộ máy điều hành, điều phối nền quản trị trong toàn bộ địa phương. Đây cũng là nơi kiến tạo và đưa ra các quyết sách để hình thành không gian cho sự sáng tạo phát triển, trong sự đa dạng của điều kiện tự nhiên và vùng miền văn hóa.
Vai trò “nhạc trưởng” của chủ tịch UBND cấp tỉnh được thể hiện rõ nét qua 5 nhóm nhiệm vụ tiêu biểu: tổ chức, chỉ đạo thi hành pháp luật; điều hành thống nhất bộ máy hành chính từ tỉnh đến xã; phân cấp, ủy quyền mạnh mẽ và chủ động; quyết định thay mặt tập thể UBND khi cần thiết; xử lý các tình huống phát sinh vượt quá khả năng giải quyết của cấp dưới.
Đặc biệt, lần đầu tiên trong luật, chủ tịch UBND tỉnh được trao quyền trực tiếp phân cấp, ủy quyền cho cơ quan chuyên môn, đơn vị sự nghiệp, chính quyền cấp xã và các phó chủ tịch UBND.
Việc phân công, phân cấp, phân quyền một cách hợp lý và khoa học, cùng với đó là tăng cường sự kiểm tra giám sát thực hiện quyền lực vừa góp phần khắc phục tình trạng trì trệ, ách tắc trong giải quyết công việc hành chính tại địa phương vừa bảo đảm hiệu quả phòng chống tham nhũng, lãng phí tiêu cực trong hoạt động công quyền; từng bước giảm bớt, tiến tới xóa bỏ tình trạng ”trên nóng, dưới lạnh”, “trên rải thảm, dưới rải đinh”.
UBND và chủ tịch UBND tỉnh không đơn thuần là người đứng đầu chính quyền hành chính, bảo đảm sự tuân thủ pháp luật và trật tự công cộng mà phải thực sự là bộ óc tinh thông và nhạy bén, để có thể chỉ đạo điều hành bảo đảm nhịp nhàng, đồng bộ và kịp thời giữa các xã trong tỉnh, giữa các ngành nghề sản xuất kinh doanh, giữa bảo tồn và phát triển, giữa tầm nhìn dài hạn và trước mắt…
Đó là mô hình quản trị địa phương hiện đại mà chúng ta đang hướng tới và quyết tâm thực hiện.
Điều kiện và hoàn cảnh mới luôn mang theo nhiều kỳ vọng và hứng khởi, nhưng kèm theo đó là những yêu cầu ngày càng lớn hơn, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên phải tự “vươn mình” trên con đường mới.
Chính trong lúc hướng ra biển lớn như thế mới thấy được quyết tâm và nghị lực của những tay chèo, thấy được bản lĩnh và trí tuệ của những người cầm lái.
Mọi điều kiện về thể chế đã sẵn sàng, mọi công việc cũng đã được từng bước triển khai theo phương châm “vừa chạy, vừa xếp hàng” để từ ngày 1/7 tới đây, mỗi xã, mỗi tỉnh và cả nước sẽ thực sự khoác trên mình tấm áo mới với khí thế mới, để cùng quyết tâm hiện thực hóa khát vọng đất nước hùng cường, nhân dân hạnh phúc.
TS Đinh Văn Minh