Chưa thể khai quật khẩn cấp vào thời điểm này?

36 phút trướcBài gốc

Hình ảnh tàu Cẩm An xuất lộ trở lại trên bãi biển sau bão số 13

Các ý kiến tại tọa đàm tập trung vào ba vấn đề: Phương án, giải pháp khai quật khẩn cấp; Giải pháp bảo quản di vật và những giải pháp kỹ thuật thi công triển khai khai quật; Phương án bảo quản sau khai quật nhằm phát huy giá trị di vật.

Ông Phạm Phú Ngọc, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An (Trung tâm Hội An) cho biết, qua kết quả khảo sát, lấy mẫu, giám định mẫu di vật năm 2024 bước đầu xác nhận di vật tàu cổ có giá trị lịch sử, văn hóa cần thiết phải quan tâm để có giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị. Kết quả khảo sát cho thấy, di tích nằm cách đường bờ biển khoảng 20m, mỗi khi thủy triều lên, sóng đánh mạnh sẽ khiến di tích vùi dưới cát. Với đặc điểm môi trường nước biển như vậy, phương án khai quật tối ưu được đề xuất là sử dụng cừ Larsen ngăn nước. Đề xuất di chuyển về vị trí bảo quản, bảo vệ để bảo vệ cấu trúc tàu khỏi bị hư hại khi tiếp xúc với không khí và ánh sáng, công tác gia cố và cứng hóa là vô cùng cần thiết. Ưu tiên phương án vận chuyển di dời cả khối về địa điểm bảo quản. Trong trường hợp cần tách rời để vận chuyển, cần áp dụng phương pháp tháo dỡ có kiểm soát.

Về phương án bảo quản, trong quá trình khai quật và di chuyển hiện vật, cần đảm bảo di vật không bị khô là ưu tiên quan trọng nhất. Quy mô khai quật khẩn cấp khoảng 300m2, giai đoạn một, khai quật khẩn cấp (thời gian thực hiện 45 ngày), dự kiến trong tháng 12.2025; Giai đoạn hai, di chuyển về vị trí bảo quản, bảo vệ (30 ngày), dự kiến trong tháng 1.2026.

Chú trọng phát huy giá trị di vật sau khai quật

Các ý kiến đề xuất cũng thống nhất đề nghị Sở VHTTDL Đà Nẵng và các cấp thẩm quyền cho phép triển khai phương án khai quật khẩn cấp và bảo quản cấp thiết di vật tàu để kịp thời bảo vệ, bảo tồn và nghiên cứu hướng đến phát huy giá trị di tích, di vật đặc biệt hiếm có.

Theo TS Nguyễn Ngọc Quý (Viện Khảo cổ), di vật tàu cổ có giá trị đặc biệt vì nằm trong bối cảnh văn hóa ghe bầu xứ Quảng, là minh chứng hiện hữu của văn hóa. Kết quả khai quật sẽ làm rõ nhiều vấn đề về hiện vật, giúp xác định đây là thuyền nội địa, thuyền của ngư dân hay thuyền buôn. Từ đó cung cấp những thông tin quý giá về lịch sử vùng đất thương cảng Hội An xưa. Đồng thời có thêm một hiện vật tiêu biểu trưng bày giới thiệu đến du khách. Nếu đây là thuyền buôn sẽ giúp làm rõ quá trình giao thương tại đô thị cổ Hội An xưa, còn nếu là thuyền của người dân thì chúng ta cũng sẽ hiểu hơn về kỹ thuật đóng tàu thuyền xưa của người dân như kỹ thuật đóng ghe bàu xứ Quảng trong quá trình khai thác biển… Tất nhiên, kết quả khai quật chỉ là phần tư liệu, để hiểu rõ hơn sẽ cần sự tham gia của những nhà nghiên cứu về tàu thuyền, giao thương, vật liệu gỗ.

TS Nguyễn Ngọc Quý đề xuất cần xây dựng kế hoạch tổng thể, trong đó nội dung quan trọng là khai quật, bảo quản cấp thiết, tiếp đến bảo vệ, nghiên cứu phát huy giá trị di vật, gắn với văn hóa du lịch đô thị cổ Hội An. Đồng thời khuyến cáo, quá trình khảo cổ cần đặc biệt chú trọng quy trình bảo quản hiện vật sau khai quật, nhất là kỹ thuật bảo quản và trưng bày hiện vật ra không khí, tránh tình trạng làm hư hại hiện vật tàu cổ. Những di vật bằng vật liệu gỗ sau thời gian dài chôn dưới đất cát nay tiếp xúc khí hậu khắc nghiệt thường dễ dàng hư hỏng, vì thế quá trình khai quật phải chú ý phần bảo quản, còn nếu khai quật, nghiên cứu xong lấp lại thì cũng vô nghĩa.

Theo TS Nguyễn Việt, Giám đốc Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á, phải có một bảo tàng tàu thuyền của Việt Nam và Đà Nẵng, Hội An sẽ là “ngọn cờ” đầu, tiên phong cho việc hình thành tàu. “Riêng chỉ một con tàu này đã nói lên rất nhiều điều về lịch sử, văn hóa, về kỹ thuật đóng tàu thuyền...”, nhà nghiên cứu Đỗ Thái Bình, Phó Chủ tịch Hội KHKT Công nghiệp tàu thủy Việt Nam nhấn mạnh.

Bà Nguyễn Thị Anh Thi, Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng cho hay, vấn đề bảo tồn đối với di vật khảo cổ này là lĩnh vực phức tạp, đòi hỏi kiến thức chuyên sâu, kỹ thuật hiện đại và có sự tham gia của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, cơ quan quản lý, địa phương và cộng đồng; bảo đảm các quy định hiện hành về di sản văn hóa nói chung, khảo cổ học nói riêng. Do đó, mọi nhận định, đánh giá để đưa ra giải pháp cần phải hết sức thận trọng, dựa trên cơ sở khoa học, dự lường giải quyết mọi yếu tố có thể ảnh hưởng đến di vật, hướng đến mục tiêu bảo tồn được tính chân xác và lâu dài của di vật.

Cần thiết tiến hành khai quật , bảo quản di vật tàu cổ

Phát biểu kết luận tọa đàm, ông Trần Đình Thành, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa (Bộ VHTTDL) cho biết: Những phương án đề xuất cụ thể trên cơ sở báo cáo đề dẫn cũng như các ý kiến tham gia đến từ các chuyên gia, các nhà quản lý cho thấy sự cần thiết thực hiện khai quật khẩn cấp, cũng như công tác bảo quản, trưng bày phát huy giá trị...

Thống nhất cần thiết khai quật, bảo tồn di vật này, đặc biệt là con tàu nằm ở Hội An, kết quả sau khai quật sẽ đóng góp thêm nhiều tư liệu quý giá cho lịch sử, văn hóa, vùng đất đô thị cổ Hội An, ngoài ra sẽ thêm đóng góp cho ý tưởng, mong muốn xây dựng bảo tàng hàng hải Việt Nam về lâu dài. Về phương án khai quật, có hai phương án đề xuất là khai quật toàn bộ con thuyền, được nhiều ý kiến đồng thuận. Tuy nhiên, qua một số khảo sát ban đầu, có khả năng niên đại con tàu khoảng thế kỷ XIV-XVI, một số kết cấu ngâm dưới nước có dấu hiệu hư hỏng, mục nát nên nguy cơ là không thể giữ nguyên vẹn con tàu để đưa lên. Do đó nên nghiên cứu thêm phương án, giải pháp là tháo rời bộ phận để đưa về nơi bảo quản, thực hiện nghiên cứu, trưng bày…

Cũng theo ông Thành, về quy trình thực hiện, trước mắt, đề nghị chính quyền địa phương, Sở VHTTDL tiếp tục quản lý bảo tồn tốt hiện trạng di vật vì thời gian thực hiện khai quật chưa thể tiến hành ngay. Cần theo dõi các tác động của con người, khí hậu có phát sinh để phát hiện, xử lý kịp thời. Muốn xây dựng phương án khai quật khả thi, Sở VHTTDL Đà Nẵng cần phối hợp với các cơ quan chuyên môn, nhà khoa học nghiên cứu tổng hợp thêm nhiều tư liệu, các thông tin ban đầu về khu vực này để làm cơ sở đề xuất cho việc nên khai quật khảo cổ, đề xuất dự án khai quật khảo cổ dưới nước khả thi để các cơ quan chức năng có thể phê duyệt.

Về thời gian đề xuất thực hiện khai quật khảo cổ, theo ông Trần Đình Thành nên lùi lại khoảng tháng 3, tháng 4.2026, khi đó sẽ thuận lợi hơn cho công tác khai quật. Nên nghiên cứu phương án di dời con tàu về vị trí thích hợp để thực hiện công tác bảo tồn, bảo quản, trưng bày phát huy giá trị sau này. Từ những cơ sở đó, cơ quan chức năng sẽ thống nhất nên khai quật khẩn cấp hay không khẩn cấp theo quy định Luật Di sản văn hóa. Từ đó sẽ có những hướng dẫn cụ thể để Sở VHTTDL Đà Nẵng triển khai quy trình tiếp theo bảo đảm các nguyên tắc cơ bản trong hoạt động thăm dò, khai quật nghiên cứu khảo cổ học được quy định tại Luật Di sản văn hóa.

Như Văn Hóa đã thông tin, một phần con tàu cổ Cẩm An đã xuất lộ lần đầu vào sáng 26.12.2023 tại khu vực ven biển Thịnh Mỹ, phường Cẩm An, TP Hội An (trước đây). Sau gần 2 năm kể từ lần xuất hiện đầu tại khu vực biển Thịnh Mỹ và sau đó lại bị bồi lấp sâu dưới lớp cát biển, sáng ngày 8.11, con tàu xuất lộ lại sau cơn bão 13. Lần xuất lộ trở lại này con tàu rõ ràng hình dáng hơn.

KHÁNH CHI

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/van-hoa/chua-the-khai-quat-khan-cap-vao-thoi-diem-nay-182896.html