Chuẩn hóa tiêu chuẩn quốc gia, đưa Việt Nam tiến gần mục tiêu Net Zero

một giờ trướcBài gốc

Việc hài hòa tiêu chuẩn với các thành tựu khoa học công nghệ (KHCN) và xu hướng đổi mới sáng tạo được coi là động lực thúc đẩy năng suất xanh, đồng thời tạo lợi thế cạnh tranh mới cho doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh thị trường toàn cầu ngày càng siết chặt các yêu cầu về phát thải và bền vững.

Tiêu chuẩn-nền tảng bảo đảm chất lượng và thúc đẩy năng suất xanh

Theo ông Triệu Việt Phương, Viện trưởng Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam (Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Bộ Khoa học và Công nghệ), năng suất xanh và chất lượng xanh cần được xem là mục tiêu xuyên suốt của quá trình phát triển bền vững. Tiêu chuẩn là công cụ quan trọng bảo đảm tính đồng bộ, tính minh bạch và giúp doanh nghiệp tiếp cận công nghệ tiên tiến, triển khai giải pháp kỹ thuật một cách nhất quán.

Việt Nam hiện có hơn 14.000 tiêu chuẩn quốc gia, bao phủ hầu hết các lĩnh vực kinh tế, kỹ thuật. Tuy nhiên, trước yêu cầu mới của chuyển đổi xanh, hệ thống tiêu chuẩn cần được rà soát, cập nhật và bổ sung theo hướng tiệm cận công nghệ số, kinh tế tuần hoàn và mô hình sản xuất sạch hơn.

Theo định hướng của Bộ KH&CN, bốn nhóm tiêu chuẩn sau đang được ưu tiên hoàn thiện nhằm hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng xanh và phát thải thấp. Thứ nhất, tiêu chuẩn năng lượng xanh và tích hợp hệ thống. Bao gồm các tiêu chuẩn dành cho điện gió, điện mặt trời, hydrogen xanh, năng lượng sinh khối và các yêu cầu về an toàn, hiệu suất của hệ thống lưu trữ năng lượng. Tiêu chuẩn hóa lưới điện thông minh giúp tối ưu vận hành, tăng khả năng hấp thụ nguồn năng lượng tái tạo và tạo nền tảng cho thị trường điện cạnh tranh.

Thứ hai, tiêu chuẩn sản phẩm xanh và vật liệu bền vững. Các bộ tiêu chí về nhãn sinh thái, vật liệu tái chế, vật liệu phân hủy sinh học và đặc biệt là phương pháp Đánh giá vòng đời sản phẩm (LCA) giúp doanh nghiệp nhận diện tác động môi trường trong toàn bộ chuỗi giá trị. LCA đang trở thành yêu cầu bắt buộc tại nhiều thị trường lớn như Liên minh châu Âu, mở ra cơ hội nâng cao chất lượng và giá trị cho sản phẩm Việt Nam.

Thứ ba, tiêu chuẩn sản xuất sạch hơn và kinh tế tuần hoàn. Tập trung vào thiết kế dễ tái chế, tối ưu sử dụng vật liệu, quản lý chất thải và giảm phát thải theo chuỗi. Nhóm tiêu chuẩn này đặc biệt quan trọng với các ngành có cường độ phát thải cao như xi măng, thép, dệt may, hóa chất… những lĩnh vực đang chịu áp lực đổi mới công nghệ để đáp ứng cơ chế thương mại xanh và các cam kết quốc tế.

Thứ tư, tiêu chuẩn đo lường, báo cáo, thẩm định phát thải (MRV). Hệ thống MRV chuẩn hóa giúp doanh nghiệp đo lường phát thải chính xác, minh bạch và là điều kiện tiên quyết để vận hành thị trường carbon trong nước. MRV cũng là yêu cầu để tuân thủ Cơ chế điều chỉnh carbon qua biên giới (CBAM) của EU, khi doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Song song với đó, việc áp dụng các tiêu chuẩn hệ thống quản lý như ISO 50001 (Quản lý năng lượng), ISO 14001 (Quản lý môi trường) và các bộ tiêu chí ESG ngày càng trở thành yêu cầu bắt buộc đối với doanh nghiệp ở nhiều ngành hàng.

Ba bước tiến tạo tác động mạnh tới năng suất và năng lực cạnh tranh

Ông Triệu Việt Phương nhận định, tiêu chuẩn ngày nay không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà đã trở thành “ngôn ngữ chung” của thương mại toàn cầu. Trong bối cảnh đó, ba bước tiến được đánh giá là sẽ tạo tác động mạnh mẽ tới năng suất doanh nghiệp.

Trước hết, việc chuẩn hóa hệ thống MRV giúp doanh nghiệp xác định rõ mức phát thải, nhận diện các “điểm nóng” tiêu hao năng lượng và tối ưu hóa quy trình sản xuất dựa trên dữ liệu. Tiếp đến, xu hướng thiết kế và sản xuất dựa trên vòng đời sản phẩm (LCA, eco-design) mang lại lợi ích giảm chi phí nguyên liệu, kéo dài vòng đời sản phẩm và tăng khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường xuất khẩu. Cuối cùng, việc kết hợp tiêu chuẩn quản lý với chuyển đổi số, thông qua ứng dụng IoT, AI, Big Data giúp doanh nghiệp giám sát năng lượng theo thời gian thực, tự động hóa quy trình và nâng cao hiệu quả vận hành. Sự cộng hưởng này tạo ra “hiệu quả kép”, vừa nâng cao năng suất vừa giảm phát thải.

Mô hình kinh tế xanh và giảm phát thải đang trở thành xu hướng bắt buộc, đòi hỏi hệ thống tiêu chuẩn quốc gia hiện đại và hài hòa quốc tế để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi bền vững

Bên cạnh đó, nhiều công nghệ mới đang được thúc đẩy ứng dụng vào hệ thống tiêu chuẩn quốc gia, tạo nền tảng vững chắc để doanh nghiệp nâng cao năng suất và tuân thủ các yêu cầu xanh hóa.

Có thể kể đến như AI và dữ liệu lớn trong phân tích phát thải, quản lý năng lượng; cảm biến IoT phục vụ giám sát môi trường, chất lượng không khí, nước và chất thải; công nghệ số và blockchain hỗ trợ truy xuất nguồn gốc, đặc biệt trong lĩnh vực nông sản, thực phẩm; hay mô phỏng số trong đánh giá vòng đời sản phẩm và tối ưu thiết kế xanh.

Việc tích hợp đồng bộ các công nghệ này không chỉ giúp hệ thống tiêu chuẩn Việt Nam tiệm cận chuẩn mực quốc tế mà còn mở rộng khả năng ứng dụng vào thực tiễn sản xuất, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp.

Tiếp nối định hướng trên, ông Triệu Việt Phương cũng đề xuất một lộ trình gồm sáu bước nhằm hỗ trợ doanh nghiệp triển khai mục tiêu Net Zero một cách thực chất và hiệu quả.

Theo đó, doanh nghiệp cần bắt đầu bằng việc đánh giá hiện trạng phát thải và công nghệ đang sử dụng, từ đó xây dựng lộ trình chuyển đổi xanh phù hợp với đặc thù ngành nghề. Trước mắt, các giải pháp tiết kiệm năng lượng cần được ưu tiên triển khai, song song với việc áp dụng các tiêu chuẩn và chứng nhận phù hợp để nâng cao tính minh bạch và khả năng đáp ứng yêu cầu thị trường. Doanh nghiệp cũng được khuyến nghị số hóa hệ thống MRV nội bộ nhằm quản lý phát thải chính xác hơn, đồng thời tăng cường đào tạo và hợp tác trong chuỗi cung ứng để lan tỏa thực hành xanh.

Ông Triệu Việt Phương nhấn mạnh sự cần thiết phải hài hòa giữa tiêu chuẩn bắt buộc đối với các ngành rủi ro cao như thép, xi măng, hóa chất và các tiêu chuẩn tự nguyện như nhãn sinh thái hay LCA, cùng với đó là các cơ chế hỗ trợ tài chính, kỹ thuật để giảm bớt gánh nặng chi phí, tạo động lực cho doanh nghiệp chuyển đổi.

Việc hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn quốc gia theo hướng hiện đại, đồng bộ và hài hòa quốc tế sẽ góp phần rút ngắn khoảng cách công nghệ, thúc đẩy năng suất xanh và đưa Việt Nam tiến gần hơn mục tiêu phát thải ròng bằng “0”.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, thành công của tiến trình này phụ thuộc lớn vào nỗ lực chủ động của doanh nghiệp trong việc tiếp cận tiêu chuẩn, đầu tư KH&CN, thúc đẩy ĐMST và tăng cường liên kết chuỗi giá trị.

“Con đường chuyển đổi xanh còn nhiều thách thức, nhưng nếu có chiến lược phù hợp, tiêu chuẩn sẽ trở thành động lực quan trọng giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, phát triển bền vững và gia tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế”, ông Phương nhấn mạnh.

Phan Hoàn

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/chuan-hoa-tieu-chuan-quoc-gia-dua-viet-nam-tien-gan-muc-tieu-net-zero.html