Chứng kiến bạo lực: 'Mầm mống' sang chấn tâm lý ở trẻ em

20 giờ trướcBài gốc

Chuyên gia tâm lý Nguyễn Thị Nhiễn - Giám đốc Trung tâm Khoa học tâm lý giáo dục Hải Âu đã có phân tích những "vết thương tâm lý" vô hình khi người con phải chứng kiến cha bị hành hung và đưa ra những giải pháp nhằm hỗ trợ tâm lý cho trẻ em.

Cha bị đánh bằng gậy bóng chày: Cú sốc tàn khốc cho con

Mạng xã hội những ngày qua không khỏi xôn xao trước đoạn video ghi lại cảnh tượng bạo lực đáng lên án tại một ngã tư ở tỉnh Bình Dương. Cụ thể, một người đàn ông điều khiển ô tô đã xuống xe, cầm gậy bóng chày tấn công tới tấp người đi xe máy đang chở con đi học, chỉ vì một va chạm giao thông suýt xảy ra.

Hình ảnh người cha bị đánh tới tấp, chiếc xe máy đổ xuống và đứa trẻ hoảng loạn ôm đầu bỏ chạy đã gây ra sự phẫn nộ và xót xa trong dư luận. Vụ việc không chỉ là hành vi côn đồ đáng bị trừng phạt mà còn khơi lên một vấn đề nhức nhối: những tổn thương tâm lý sâu sắc mà trẻ em phải gánh chịu khi chứng kiến bạo lực.

Hình ảnh tài xế ô tô cầm gậy bóng chày đánh đập người cha chở con đi học.

Chứng kiến cảnh cha bị đánh tới tấp, cháu gái ngồi trên xe máy hoảng loạn ôm đầu bỏ chạy.

Những hình ảnh bạo lực trong đời sống hay thậm chí là bạo lực gia đình, đều có thể gây ra những cú sốc tinh thần tàn khốc đối với trẻ em. Trải nghiệm đau đớn này có thể để lại những "vết sẹo tâm lý" vô hình, ăn mòn tâm hồn non nớt của trẻ trong thời gian dài, với mức độ và biểu hiện khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi, tính cách, mối quan hệ gia đình, mức độ nghiêm trọng và tần suất của hành vi bạo lực, cũng như sự hỗ trợ mà trẻ nhận được sau đó.

"Vết sẹo tâm lý" vô hình có thể tác động lâu dài đến tâm hồn trẻ

Việc chứng kiến bạo lực, dù là giữa người lạ hay người thân, đều có thể gây ra hàng loạt vấn đề tâm lý nghiêm trọng cho trẻ:

Sang chấn tâm lý (Trauma): Đây là tổn thương sâu sắc nhất, ăn sâu vào tiềm thức của trẻ. Các em có thể trải qua cảm giác kinh hoàng, bất lực, sợ hãi tột độ cho sự an toàn của người thân yêu và chính bản thân mình. Những hình ảnh bạo lực có thể ám ảnh trẻ trong thời gian dài, tái hiện một cách mạnh mẽ qua những hồi tưởng (flashbacks) không mong muốn, gây ra cảm giác như sự việc đang diễn ra ngay trước mắt.

Rối loạn stress sau sang chấn (PTSD): Trong những trường hợp bạo lực nghiêm trọng hoặc kéo dài, trẻ có nguy cơ cao phát triển PTSD. Các triệu chứng bao gồm việc né tránh những tình huống hoặc cảm xúc gợi nhớ đến sự kiện đau thương, tăng cường cảnh giác quá mức, dễ bị kích động, khó ngủ, thường xuyên gặp ác mộng về những gì đã chứng kiến.

Cảm giác lo âu và sợ hãi thường trực: Trẻ không chỉ lo lắng về bạo lực đã xảy ra mà còn có thể phát triển chứng lo âu lan tỏa, sợ hãi về nhiều khía cạnh khác trong cuộc sống. Các em có thể sợ hãi khi phải ở một mình, luôn lo lắng về sự an toàn của người thân hoặc ám ảnh bởi nỗi sợ bạo lực sẽ tái diễn.

Trầm cảm và cảm giác tuyệt vọng: Trẻ có thể rơi vào trạng thái trầm cảm kéo dài, mất đi hứng thú với những hoạt động mà trước đây các em yêu thích. Cảm giác cô đơn, bất lực và thiếu hy vọng vào một tương lai tươi sáng có thể bao trùm tâm trí trẻ.

Rối loạn hành vi và bạo lực: Một số trẻ có thể phản ứng với chấn thương tâm lý bằng cách trở nên hung hăng, dễ nổi cáu, có những hành vi chống đối hoặc gây hấn với bạn bè, anh chị em hoặc thậm chí cả những người thân còn lại.

Thu mình, cô lập và mất kết nối: Trẻ có thể trở nên nhút nhát, thu mình và khó khăn trong giao tiếp với những người xung quanh, cảm thấy xấu hổ, tội lỗi hoặc tự đổ lỗi về những gì đã xảy ra, dẫn đến việc tự cô lập bản thân và khó khăn trong việc xây dựng, duy trì các mối quan hệ lành mạnh.

Hành vi hồi quy ở trẻ nhỏ: Trẻ ở độ tuổi mầm non hoặc đầu tiểu học có thể xuất hiện những hành vi thụt lùi như đái dầm, mút tay, bám víu người thân quá mức, thể hiện sự bất an và nhu cầu được bảo vệ cao độ.

Khó khăn trong học tập và giảm sút khả năng tập trung: Sự lo lắng, sợ hãi và những ám ảnh liên tục có thể khiến trẻ khó tập trung vào việc học, ảnh hưởng nghiêm trọng đến kết quả học tập và sự phát triển trí tuệ.

Mất lòng tin vào người lớn và xã hội: Trẻ có thể mất niềm tin vào những người lớn xung quanh, đặc biệt là người đã gây ra hành vi bạo lực, và thậm chí cả những người không thể ngăn chặn được sự việc, hình thành một cái nhìn tiêu cực về xã hội.

Nhận thức sai lệch về các mối quan hệ: Trẻ có thể hình thành những quan niệm lệch lạc và tiêu cực về tình yêu, hôn nhân và cách giải quyết mâu thuẫn, cho rằng bạo lực là một phần "bình thường" của các mối quan hệ.

Cảm giác tự trách và tội lỗi vô lý: Trẻ có thể tự đổ lỗi cho bản thân về những gì đã xảy ra, cảm thấy có lỗi vì không thể ngăn chặn được hành vi bạo lực hoặc tin rằng mình là nguyên nhân trực tiếp gây ra sự việc.

Hạ thấp lòng tự trọng và cảm giác vô giá trị: Chứng kiến người mà mình yêu thương bị hành hung có thể khiến trẻ cảm thấy bất lực, vô giá trị và suy giảm nghiêm trọng sự tự tin vào bản thân, ảnh hưởng đến sự phát triển nhân cách lâu dài.

Xoa dịu vết thương lòng cần sự kiên nhẫn, yêu thương và hỗ trợ chuyên nghiệp

Để giúp trẻ ổn định tâm lý sau sang chấn bạo lực là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn, yêu thương và nhất quán từ những người xung quanh.

Đảm bảo an toàn tuyệt đối là ưu tiên hàng đầu, loại bỏ mọi nguy cơ bạo lực trong môi trường sống của trẻ. Trẻ cần cảm thấy an toàn về thể chất và tinh thần để phục hồi. Lắng nghe và thấu hiểu không phán xét, tạo không gian an toàn để trẻ chia sẻ cảm xúc mà không sợ bị chỉ trích. Lắng nghe chân thành và khẳng định mọi cảm xúc của trẻ đều hợp lệ.

Tiếp theo cần trấn an và khẳng định tình yêu thương thường xuyên, nhắc nhở trẻ rằng các em không có lỗi và luôn được yêu thương, bảo vệ. Hành vi bạo lực là sai trái và không phải lỗi của trẻ. Gia đình và những người xung quanh cần thể hiện yêu thương bằng hành động, dành thời gian chất lượng bên trẻ, ôm ấp, chơi cùng, cho trẻ thấy sự hỗ trợ vô điều kiện.

Khuyến khích trẻ diễn đạt cảm xúc qua lời nói, vẽ, viết, chơi trò chơi trị liệu hoặc hoạt động nghệ thuật. Thiết lập lại sự ổn định với lịch trình sinh hoạt đều đặn giúp trẻ cảm thấy an toàn và kiểm soát được tình hình, giảm lo lắng. Tìm kiếm hỗ trợ chuyên nghiệp từ chuyên gia tâm lý trẻ em hoặc nhà trị liệu gia đình để có liệu pháp tâm lý phù hợp.

Song song với đó cần hợp tác chặt chẽ với nhà trường và cộng đồng, thông báo tình hình trẻ để nhận sự theo dõi, hỗ trợ. Tìm kiếm sự giúp đỡ từ các tổ chức cộng đồng. Trở thành tấm gương tích cực, người lớn thể hiện hành vi ứng xử lành mạnh, tôn trọng, giải quyết mâu thuẫn hòa bình để trẻ học hỏi.

Mỗi trẻ phản ứng với sang chấn khác nhau, không có "liều thuốc" chung. Sự kiên nhẫn, tình yêu thương vô điều kiện và hỗ trợ chuyên nghiệp là then chốt giúp trẻ vượt qua những ảnh hưởng tâm lý tiêu cực, chữa lành những "vết sẹo" vô hình và xây dựng lại một cuộc sống bình thường, khỏe mạnh về cả thể chất lẫn tinh thần.

Chuyên gia tâm lý Nguyễn Thị Nhiễn

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/chung-kien-bao-luc-mam-mong-sang-chan-tam-ly-o-tre-em-169250402171329512.htm