Chuối Việt vẫn 'mắc kẹt' vì bệnh héo vàng trên hành trình chạm mốc tỉ USD

6 giờ trướcBài gốc

Tại Diễn đàn “Giải pháp phòng trừ bệnh héo vàng hại chuối” tổ chức ngày 13/12 tại TP.HCM, nhiều ý kiến cho rằng nếu không kiểm soát tốt dịch bệnh, ngành chuối khó có thể bứt phá về giá trị, nhất là trong bối cảnh các thị trường nhập khẩu ngày càng siết chặt yêu cầu về chất lượng và an toàn sinh học.

Trong cơ cấu ngành rau quả, chuối được đánh giá là một trong những mặt hàng có quy mô sản xuất lớn và thị trường xuất khẩu ngày càng mở rộng. Với hơn 160 nghìn ha diện tích, sản lượng hàng năm khoảng 2,7 triệu tấn, chuối hiện là loại trái cây có diện tích lớn nhất cả nước. Tuy nhiên, để tiềm năng này được chuyển hóa thành giá trị xuất khẩu bền vững, bài toán kiểm soát dịch bệnh, đặc biệt là bệnh héo vàng Panama, đang đặt ra yêu cầu cấp thiết.

Chuối hiện là loại trái cây có diện tích lớn nhất cả nước

Theo số liệu của ngành nông nghiệp, những năm gần đây, chuối đã trở thành mặt hàng xuất khẩu quan trọng của Việt Nam, với kim ngạch liên tục tăng. Riêng năm 2024, xuất khẩu chuối đạt gần 372 triệu USD; 10 tháng năm 2025 đạt hơn 330 triệu USD, đứng trong nhóm ba mặt hàng có kim ngạch cao nhất của ngành rau quả. Dù vậy, con số này vẫn được đánh giá là chưa tương xứng với quy mô diện tích và tiềm năng thị trường của cây chuối.

Từ góc độ quản lý và chính sách, ông Lê Quốc Doanh, nguyên Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam cho rằng, chuối đã được xác định là cây trồng chủ lực, có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu rất nhanh trong những năm gần đây, trong khi nhu cầu thị trường vẫn còn lớn. Tuy nhiên, bệnh héo vàng chuối đang xuất hiện không chỉ ở Việt Nam mà tại nhiều quốc gia, gây thiệt hại nghiêm trọng và đòi hỏi phải có hành động kịp thời.

Thực tế, bệnh héo vàng chuối đã được cảnh báo và nghiên cứu hơn 10 năm qua. Các nhà khoa học và doanh nghiệp đã bàn thảo sâu, đề xuất nhiều giải pháp kỹ thuật khác nhau. Tuy nhiên, điểm yếu lớn nhất hiện nay là chưa có quy trình phòng trừ bệnh héo vàng chuối được ban hành chính thức. Các giải pháp mới dừng ở mức khuyến nghị, kinh nghiệm riêng lẻ, chưa được cơ quan quản lý nhà nước ký ban hành để áp dụng thống nhất.

Kinh nghiệm tái canh cà phê tại Tây Nguyên cho thấy, để xử lý hiệu quả dịch bệnh phức tạp cần có sự tích tụ từ nghiên cứu khoa học, kết hợp với chỉ đạo quyết liệt của Nhà nước. Khi có quy trình và hướng dẫn cụ thể, người dân và doanh nghiệp mới có cơ sở thực hiện.

Bên cạnh đó, giống chuối sạch bệnh, kháng bệnh giữ vai trò then chốt, nhưng công tác quản lý giống hiện còn lỏng lẻo. Cần sớm tháo gỡ vướng mắc, ban hành quy trình phòng trừ bệnh để làm nền tảng cho sản xuất chuối bền vững.

Ông Lê Quốc Doanh, nguyên Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam

Ở góc độ chuyên môn, các nhà khoa học cho rằng bệnh héo vàng Panama là thách thức lớn nhất hiện nay đối với ngành chuối. Nấm gây bệnh có khả năng tồn tại lâu dài trong đất, dễ lây lan và thường gây hại mạnh ở giai đoạn cây sinh trưởng, khiến năng suất và chất lượng suy giảm nghiêm trọng.

TS. Trần Thị Mỹ Hạnh, Viện Cây ăn quả miền Nam cho biết, sử dụng giống chuối có khả năng chống chịu tốt là yếu tố tiên quyết trong kiểm soát bệnh Panama, sau đó mới có thể kết hợp các biện pháp khác để quản lý bệnh bền vững.

Trong canh tác, khuyến nghị giảm phân đạm, tăng kali, canxi và bổ sung dinh dưỡng cân đối để nâng cao sức khỏe cây trồng, giúp giảm mức độ nhiễm bệnh. Thực tế tại Việt Nam cho thấy bệnh Panama hiện diễn biến nhanh và phức tạp, nhiều trường hợp cây vừa trồng đã xuất hiện triệu chứng.

Không nên sử dụng một giống trong thời gian dài mà cần chọn giống phù hợp với từng vùng sinh thái khác nhau. Do nấm gây bệnh chủ yếu lây lan theo dòng nước, cần chú trọng hệ thống thoát nước, nâng pH đất lên khoảng 6–7, tăng cường hữu cơ và sử dụng Trichoderma phù hợp. Việc phối hợp đồng bộ các giải pháp từ giống, dinh dưỡng đến đất đai và sinh học sẽ mang lại hiệu quả cao trong quản lý bệnh Panama trên chuối.

Ông Phạm Quốc Liêm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho rằng, việc lựa chọn vùng trồng chuối cần được xem xét trên cơ sở khoa học, bao gồm thổ nhưỡng, khí hậu, nhiệt độ, nguồn nước, điều kiện lao động, logistics và đặc biệt là tình trạng nhiễm bệnh Panama.

Từ thực tiễn thử nghiệm tại nhiều vùng đất đã nhiễm bệnh, giống chuối UNI 126 cho thấy khả năng chống chịu rất tốt và có thể xem xét canh tác tại khu vực miền Trung như Huế. Trong khi đó, một số giống chuối khác, như giống từ Viện Chuối Đài Loan, khi trồng tại Việt Nam thường xuất hiện hiện tượng lá xếp hình quạt khi trổ buồng, trái lên màu đồng, nâu do ảnh hưởng thời tiết, với tỷ lệ xỉn màu có thể lên tới 50%, khó đáp ứng yêu cầu xuất khẩu.

UNI 126 được chọn tạo từ giống Williams, có hình thái ổn định, trái không bị xỉn màu, thời gian cho thu hoạch rút ngắn 1–2 tháng và khả năng ra chồi nhanh. Qua 5 năm, nhiều vườn vẫn thu hoạch 9–10 thế hệ, chứng minh giống không bị thoái hóa và duy trì tính ổn định.

Vân Hồng/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/kinh-te/chuoi-viet-van-mac-ket-vi-benh-heo-vang-tren-hanh-trinh-cham-moc-ti-usd-post1253619.vov