Chuyện chưa kể về một gia đình nhà Lang từ bỏ mọi tước vị dấn thân theo cách mạng

3 giờ trướcBài gốc

Ký ức về mùa thu Tháng Tám lúc nào cũng hiện hữu trong ngôi nhà nhỏ của gia đình bà Bùi Thị Diên.

Ngôi nhà nhỏ và ký ức về “mùa thu Tháng Tám”

Trò chuyện với chúng tôi, ông Quách Đức Bình - con trai cả của ông Quách Đức Rưỡng, cháu nội quan lang Quách Hy xúc động trước những trang tài liệu đã ngả màu thời gian. Ông bảo: Ông nội tôi là Quách Hy, bố tôi là Quách Đức Rưỡng và mẹ tôi cụ bà Bùi Thị Diên đều là những người theo cách mạng từ thuở ban đầu, khi ánh sáng cộng sản vừa “ló rạng” trên núi rừng Mường Khói.

Ông nội và bố tôi đã từ bỏ tất cả tước vị của một quan lang để dấn thân theo cách mạng. Nay mẹ tôi vẫn còn, là nhân chứng sống cho một giai đoạn lịch sử không thể nào quên. Chính bà đã cùng bố tôi tham gia khởi nghĩa giành chính quyền ở Châu Lạc Sơn vào mùa thu Tháng Tám lịch sử cách đây vừa tròn 80 năm...

Bia ghi công của ông và gia đình tham gia hoạt động, ủng hộ, giúp đỡ cách mạng từ buổi đầu sơ khai trên vùng đất Mường Khói vẫn được lưu giữ ở xóm Ngái xã Đại Đồng, tỉnh Phú Thọ.

Theo những tài liệu mà ông Quách Đức Bình cung cấp thì được biết, ông Quách Hy sinh ra trong một gia tộc làm quan lang nhiều đời ở vùng Mường Khói nay là xã Đại Đồng, tỉnh Phú Thọ. Từ nhỏ, Quách Hy sớm được học chữ nho và chữ quốc ngữ, ông là người nổi tiếng hay chữ trong vùng. Khi mới 18 tuổi, ông đã giữ chức Phó tổng Lạc Thành, sau đó được bổ nhiệm làm Chánh tổng, cai quản cả một vùng rộng lớn gồm 12 xã.

Khác với nhiều quan lang cùng thời, Quách Hy không màng vinh thân phì gia, ông thương dân và từng nhiều lần rơi lệ khi chứng kiến cảnh cai trị hà khắc. Trong hồi ký, ông viết: Thấy Lang Cun cai trị dân hà khắc, dùng cực hình đánh đập họ, tôi can ngăn không được, nhiều lần phải khóc trước cảnh đau khổ của họ.

Bà Bùi Thị Diên bên bức ảnh chụp gia đình quan lang Quách Hy trước khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945.

Năm 1941, khi đồng chí Phan Bổng cán bộ Xứ ủy Bắc Kỳ bị lộ và tìm lên Mường Khói, Quách Hy đã che chở, bố trí cho ông Bổng làm thầy dạy học trong nhà. Đây là thời điểm quan lang xứ Mường lần đầu tiếp xúc trực tiếp với tư tưởng cách mạng. Tình bạn và sự đồng điệu trong khát vọng “đánh Tây, giành độc lập” giữa ông và Phan Bổng trở thành bước ngoặt.

Biết ông có tư tưởng theo Cách mạng, thực dân Pháp muốn tách ông ra bằng cách bổ nhiệm chức Bang tá Triều Thủy (một chức danh của viên chức miền núi thời thuộc Pháp). Nhưng Quách Hy chán ghét con đường làm quan. Ông định bỏ về làm dân cày, song nghe lời khuyên của Phan Bổng, ông quyết định giữ “vỏ bọc quan lại” để thuận lợi cho phong trào. Trong hồi ký “Theo cách mạng đi lên”, ông từng viết: Tôi sẽ từ bỏ tất cả để đi theo cách mạng. Tôi muốn trực tiếp đánh Tây cho thỏa lòng.

Vị quan lang và những bước chân sưng phồng về Tân Trào

Tháng 7/1945, căn nhà của Quách Hy được chọn làm địa điểm mở lớp quân sự “Trường Sơn du kích kháng Nhật học hiệu”. Con trai ông, Quách Đức Rưỡng, trực tiếp tham gia lớp học do đồng chí Vương Thừa Vũ huấn luyện. Dù chỉ kéo dài hai tuần, nhưng lớp học ấy đã trở thành cái nôi đào tạo lực lượng vũ trang góp phần quan trọng trong khởi nghĩa giành chính quyền ở xứ Mường.

Ông Quách Hy (thứ 2 từ phải sang) cùng các đại biểu dự Đại hội Quốc dân ở Tân Trào năm 1945.

Đầu tháng 8/1945, trong một lần dự cuộc họp quan lại ở thị xã Hòa Bình, Quách Hy bất ngờ được đồng chí Vũ Thơ (sau này là Bí thư Tỉnh ủy Hòa Bình) hỏi: Sắp có một cuộc họp đại biểu cả nước bàn việc đánh Tây, đuổi Nhật, ông có muốn đi không? Không chút đắn đo, ông đáp: Tôi sẵn sàng, anh bảo tôi đi đâu là tôi đi ngay. Sau đó, ông mượn cớ đi Hà Nội chữa bệnh, rồi cùng đoàn cán bộ Việt Minh vượt hàng trăm cây số đến Tân Trào. Đường xa dặm dài khiến đôi chân vốn quen đi giày của quan lang Mường sưng phồng, đau đớn.

Nhưng ông vẫn kiên quyết bước tiếp. Khi đặt chân vào khu giải phóng, nhìn lá cờ đỏ sao vàng tung bay, lòng ông như bừng sáng. Ở Tân Trào, ông gặp các đồng chí Trần Huy Liệu, Võ Nguyên Giáp và được Bác Hồ gặp gỡ. Từ cuộc gặp này ông xúc động viết trong hồi ký: Đảng đây rồi, những người cộng sản ở ngay bên tôi đây! Thế mà bấy lâu nay tôi cứ tưởng ở tận Liên Xô xa xôi mới có Đảng. Tôi may mắn, thật sướng cho dân mình.

Dòng họ Quách của nhà lang ở Mường Khói có nhiều người tham gia Cách mạng được vinh danh.

Gặp Bác Hồ, vị lãnh tụ giản dị mà uy nghi, ông càng thêm quyết tâm. Những lời căn dặn của Người về thời cơ cách mạng, về quyết tâm giành độc lập đã trở thành kim chỉ nam cho ông trong suốt cuộc đời. Sau Cách mạng, trên cương vị từ Phó Chủ tịch UBND cách mạng Châu Lạc Sơn đến Chủ tịch MTTQ tỉnh, ông đều giữ vững khí tiết, cống hiến trọn đời cho dân, cho nước.

Gia tộc quan lang và những dấu ấn trọn đời hy sinh cho cách mạng

Không chỉ Quách Hy, con trai cả Quách Đức Rưỡng và con dâu Bùi Thị Diên cũng cùng ông dấn thân theo cách mạng. Ông Rưỡng khi ấy là thanh niên đầy nhiệt huyết, trở thành Tiểu đội trưởng “tự vệ đỏ” chiến khu Mường Khói, tham gia bảo vệ cán bộ, chuẩn bị khởi nghĩa. Trong những ngày Tháng Tám lịch sử, ông dẫn đầu lực lượng từ chiến khu tiến về tỉnh lỵ. Vợ ông, bà Bùi Thị Diên cũng tham gia lực lượng phụ nữ cứu quốc, trực tiếp tham gia khởi nghĩa ở Châu Lạc Sơn ngày 20/8/1945.

Kể về thời khác lịch sử ấy, bà Diên nhớ lại: Đó là thời khắc không thể nào quên. Từ Mường Khói, chúng tôi kéo về trung tâm Châu lỵ, đi đến đâu, dân ủng hộ đến đó. Dưới lá cờ đỏ sao vàng tung bay, chúng tôi đã nhanh chóng giành được chính quyền về tay Nhân dân. Trong hồi ký của mình, ông Quách Đức Rưỡng từng viết: “Chúng tôi luôn một lòng bước đi theo tiếng gọi đất nước... Buổi sơ khai ấy, chúng tôi sát cánh bên nhau, hướng theo lá cờ đỏ sao vàng vẫy gọi”.

Ông Quách Đức Bình lần giở những trang viết về ông nội và cha đã nhuốm màu thời gian.

Chiếc đèn pin được ông Quách Đức Rưỡng tự chế bằng ống nứa dùng trong thời kỳ hoạt động cách mạng ở khu vực rừng núi chiến khu Mường Khói năm xưa.

Ngồi trong ngôi nhà nhỏ ở tuổi xưa nay hiếm, cụ bà Bùi Thị Diên chậm rãi nói: “Đây là cuộc cách mạng lịch sử trọng đại, thắng lợi của sự đoàn kết toàn dân, không phân biệt giai cấp, dân tộc. Từ những quan lang đến người nông dân lam lũ. Tất cả chúng tôi cùng chung một chí hướng: Giành độc lập, giành tự do.

Những câu chuyện về mùa thu Tháng Tám ở Mường Khói vẫn luôn được kể cho thế hệ trẻ hôm nay.

Câu chuyện của gia đình quan lang Mường Khói chính là minh chứng sinh động cho chủ trương đại đoàn kết dân tộc của Đảng. Một quan lang vốn có đủ vinh hoa phú quý đã dứt khoát từ bỏ để “theo Bác Hồ đánh giặc cứu nước”. Con trai và con dâu ông tiếp nối, trở thành những chiến sĩ trung kiên.

Lịch sử đã ghi dấu ấn một gia tộc quan lang không giữ đặc quyền mà hòa mình vào phong trào đấu tranh của Nhân dân. Và như thế, cách mạng Tháng Tám không chỉ là chiến thắng của giai cấp công nông. Mà còn là khúc tráng ca của mọi tầng lớp, mọi dân tộc. Trong đó, nơi núi rừng xứ Mường cũng góp những người con ưu tú...

Mạnh Hùng

Nguồn Phú Thọ : https://baophutho.vn/chuyen-chua-ke-ve-mot-gia-dinh-nha-lang-tu-bo-moi-tuoc-vi-dan-than-theo-cach-mang-238032.htm