Bằng tình yêu đặc biệt với nghệ thuật trống và âm nhạc dân tộc, gần 26 năm qua, Trung tá, NSƯT Nguyễn Hải Nam, Đội trưởng Đội Nhạc, Đoàn Văn công Bộ đội Biên phòng đã trải qua hành trình nhiều đam mê với thể loại âm nhạc này. Hành trình ấy có nhiều gian truân, vất vả nhưng anh tâm niệm người lính càng phải quyết tâm, nỗ lực vượt khó, góp phần gìn giữ, phát huy âm nhạc cổ truyền dân tộc.
NSƯT Nguyễn Hải Nam trong chương trình "Lời tự sự".
NSƯT Nguyễn Hải Nam chia sẻ về tình yêu nghệ thuật:
Video: VTV
Nguyễn Hải Nam sinh ra và lớn lên tại Vinh, Nghệ An. Từ nhỏ, gia đình anh sống trong khu tập thể của trường Trung cấp Văn hóa Nghệ thuật tỉnh nên ngấm dần tình yêu nghệ thuật khi nghe các anh chị, thầy cô luyện tập và biểu diễn. Năm 1994, khi học lớp 7, Nguyễn Hải Nam xin bố mẹ cho thi tuyển và đỗ nhưng không theo học vì gia đình muốn anh tập trung học văn hóa.
Hai năm sau, khi học lớp 9, với niềm đam mê đã xác định rõ ràng cùng sự tôn trọng quyết định từ gia đình, Nguyễn Hải Nam thi vào Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội. Anh trai Nguyễn Hải Nam cũng hoạt động trong môi trường nghệ thuật, trở thành người thầy đầu tiên dạy anh môn trống.
"Tôi học trống ở trường quân đội 3 năm trung cấp và 4 năm đại học. Tháng 9 nhập học vào trường, đến tháng 12 tôi chính thức đeo quân hàm màu xanh của Bộ đội Biên phòng", NSƯT Nguyễn Hải Nam chia sẻ. Từ đó, anh bắt đầu hành trình cống hiến cho nghệ thuật trống trong màu áo lính.
"Kiềng ba chân" trong sự nghiệp nghệ thuật
Trung tá Nguyễn Hải Nam, Đội trưởng Đội Nhạc Đoàn Văn công Bộ đội Biên phòng cống hiến 26 năm trong nghệ thuật trống dân tộc.
Hiện tại, NSƯT Nguyễn Hải Nam hoạt động trong 3 lĩnh vực chính: biểu diễn trống, sáng tác nhạc và giảng dạy.
Với anh, trống đóng vai trò quan trọng giữ nhịp phách, tạo sự đồng đều cho toàn bộ dàn nhạc. "Mọi người đều có điểm chung nghe vào trống để giữ nhịp nhanh hay chậm. Bên cạnh đó, trống còn tạo nhiều âm sắc. Mặc dù không có giai điệu như những nhạc cụ khác, chỉ thiên về tiết tấu và âm thanh nhưng người nghệ sĩ kết hợp nhiều kỹ năng cộng với sáng tạo tạo ra nhiều màu sắc âm thanh khi kết hợp cùng dàn nhạc", anh giải thích.
Ngoài biểu diễn trong dàn nhạc, NSƯT Nguyễn Hải Nam còn đảm nhận vai trò chỉ huy và sáng tác cho các bản hòa tấu trống. Ban đầu, anh viết những bài tập nhỏ cho chính mình, sau phát triển thành những bài tập hòa tấu bộ gõ lớn hơn và cuối cùng trở thành những tác phẩm hoàn chỉnh.
Ca khúc đầu tay "Lá chắn thép nơi biên cương" mang về cho anh giải thưởng của Hội Nhạc sĩ Việt Nam.
Về sáng tác, anh viết khoảng 30-40 ca khúc, chủ yếu về người lính hoặc quê hương đất nước. Bài hát đầu tay Lá chắn thép nơi biên cương sáng tác về những đồng đội quân hàm xanh giành giải thưởng của Hội Nhạc sĩ Việt Nam.
Cảm hứng sáng tác của Nguyễn Hải Nam đến từ nhiều nguồn: "Có thể một hình ảnh hay câu chuyện xúc động trên VTV, một hình ảnh trên đường đi công tác hoặc từ chương trình Nâng bước em đến trường giúp đỡ học sinh nghèo vất vả trên biên giới. Tất cả sáng tác đều đến từ cảm xúc, không phải đặt mục tiêu trước".
NSƯT Nguyễn Hải Nam tham gia giảng dạy tại Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội, truyền lại kiến thức cho thế hệ trẻ. "Dạy học cho tôi cơ hội tiếp xúc với lứa học trò trẻ trung, năng động và sáng tạo theo cách của thế hệ trẻ", anh chia sẻ.
Lan tỏa tình yêu nghệ thuật trống dân tộc
Năm 2020, NSƯT Nguyễn Hải Nam được mời tham gia dàn dựng và chỉ huy Đoàn Nghệ thuật Trống hội của Học viện Cảnh sát nhân dân. Từ đó, anh dàn dựng nhiều màn trống hội ấn tượng như Linh thiêng hội tụ, Hào khí non sông và màn trống hội Vang mãi ngàn năm với 700 thành viên tham gia biểu diễn tại Lễ kỷ niệm 75 năm Công an Nhân dân học tập, thực hiện 6 điều Bác Hồ dạy.
Bộ môn trống theo NSƯT Nguyễn Hải Nam "kén người nghe và khó tiếp cận người nghe" vì không như bài hát có lời dễ hiểu, hay nhạc cụ khác có giai điệu dễ ngấm. "Độc tấu trống đòi hỏi kỹ năng tốt của người biểu diễn và tác phẩm hay. Khi tập tiết mục độc tấu, tôi phải tập kỹ thuật rất nhiều, rèn luyện hàng ngày".
Niềm vui lớn của anh là thấy nhiều bạn trẻ quan tâm và theo học bộ môn này. Lời khuyên của anh cho những ai đam mê nghệ thuật trống: "Các môn nghệ thuật đều đòi hỏi đam mê và năng khiếu. Có đam mê, có năng khiếu, cộng với khổ luyện mới thành nghệ sĩ giỏi. Các bạn cứ đam mê, say mê, học hỏi, kiên trì với những gì mình lựa chọn chắc chắn sẽ thành công".
Năm 2023, NSƯT Nguyễn Hải Nam vinh dự được Bộ VHTTDL vinh danh là Gương mặt nghệ sĩ tiêu biểu ở hạng mục Nhạc công tiêu biểu nổi bật tại Cuộc thi độc tấu và hòa tấu nhạc cụ dân tộc toàn quốc.
Năm 2025, NSƯT Nguyễn Hải Nam dự định tập trung viết nhiều tác phẩm hơn nữa, vẫn với hai chủ đề chính: hình tượng người lính cách mạng và quê hương đất nước.