Chuyến công du của ông Trump định hình lại bản đồ ngoại giao Trung Đông như thế nào?

5 giờ trướcBài gốc

Tổng thống Syria Ahmed al-Sharaa gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thái tử Ả Rập Saudi Mohammed Bin Salman tại Riyadh, Ả Rập Saudi, ngày 14/5/2025. Ảnh: Saudi Press Agency.

"Ông ấy có tiềm năng. Ông ấy là một nhà lãnh đạo thực thụ", Donald Trump nói với các phóng viên sau cuộc hội đàm với Ahmed al‐Sharaa tại Riyadh, một cuộc gặp do phía chủ nhà Saudi Arabia làm trung gian. Tổng thống Mỹ cũng đã nhất trí với một loạt thỏa thuận về vũ khí, kinh doanh và công nghệ.

Chuyến công du 4 ngày của Donald Trump tới Saudi Arabia, Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất không chỉ là một hoạt động ngoại giao được đánh dấu bằng những khoản đầu tư sinh lời.

Sự kiện này đánh dấu sự xuất hiện của một trật tự mới do người Sunni lãnh đạo ở Trung Đông - một trật tự làm lu mờ “trục kháng cự” của Iran, và đẩy Israel ra ngoài lề.

Trong bối cảnh Washington ngày càng tức giận vì Israel không đạt được lệnh ngừng bắn ở Gaza, chuyến công du của Donald Trump được coi là sự xem thường đối với Netanyahu, một đồng minh thân cận của Mỹ và là nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên đến thăm Washington sau khi tổng thống Mỹ trở lại nhiệm sở vào tháng 1.

Các nguồn tin cho biết thông điệp rất rõ ràng: theo tầm nhìn ít mang tính ý thức hệ và chú trọng hơn đến kết quả về ngoại giao Trung Đông của Donald Trump, Netanyahu không còn có thể trông cậy vào sự ủng hộ vô điều kiện của Mỹ cho chương trình nghị sự cánh hữu của mình.

Các nguồn tin cho biết Mỹ sẽ không quay lưng lại với Israel, quốc gia vẫn là đồng minh quan trọng của Mỹ, luôn nhận được sự ủng hộ sâu sắc từ Washington và lưỡng đảng. Tuy nhiên, chính quyền Donald Trump muốn truyền tải thông điệp tới Netanyahu rằng Mỹ có lợi ích riêng ở Trung Đông và không muốn ông cản trở mình.

Sự kiên nhẫn của Mỹ trở nên căng thẳng không chỉ vì thủ tướng Israel từ chối chấp nhận lệnh ngừng bắn ở Gaza mà còn vì ông phản đối các cuộc đàm phán của Mỹ với Iran về chương trình hạt nhân của nước này.

Trong khi công khai khẳng định mối quan hệ Mỹ - Israel vẫn bền chặt, các quan chức chính quyền Mỹ đã bày tỏ sự khó chịu với việc Netanyahu từ chối đồng tình với lập trường của Washington về Gaza và Iran.

Các nguồn tin khu vực và phương Tây cho biết căng thẳng giữa Mỹ và Israel đã gia tăng trước chuyến đi của Donald Trump.

Căng thẳng bắt đầu khi Netanyahu bay tới Washington trong chuyến thăm thứ hai vào tháng 4 để tìm kiếm sự ủng hộ của Mỹ cho các cuộc tấn công quân sự vào các địa điểm hạt nhân của Iran - nhưng rồi ông phát hiện ra, điều khiến ông sốc, là Donald Trump lại lựa chọn giải pháp ngoại giao.

Trong những tuần tiếp theo, tuyên bố ngừng bắn của Donald Trump với lực lượng Houthi ở Yemen, xích lại gần với giới lãnh đạo Hồi giáo mới của Syria và bỏ qua Israel trong chuyến thăm vùng Vịnh đã cho thấy mối quan hệ vốn chặt chẽ này đã trở nên căng thẳng như thế nào.

Gaza gây ra sự phân biệt

Trong chiến dịch tranh cử, Donald Trump khẳng định ông muốn ngừng bắn ở Gaza và thả các con tin trước khi ông trở lại Nhà Trắng.

Nhưng nhiều tháng sau khi Donald Trump lên nắm quyền, Netanyahu vẫn tiếp tục bất chấp các lời kêu gọi ngừng bắn, mở rộng cuộc tấn công và không đưa ra hồi kết hay kế hoạch hậu chiến nào sau 19 tháng xung đột. Theo các quan chức y tế địa phương, số người chết ở Gaza đã vượt quá 52.900 trong những ngày gần đây.

Cuộc chiến, đã gây ra sự phản đối của quốc tế về cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Gaza, được châm ngòi bởi cuộc tấn công của nhóm Hồi giáo Hamas vào Israel vào ngày 7/10/2023 khiến khoảng 1.200 người thiệt mạng và bắt giữ khoảng 250 con tin.

Mọi hy vọng Donald Trump có thể sử dụng chuyến thăm khu vực để củng cố hình ảnh là người gìn giữ hòa bình và công bố một thỏa thuận chấm dứt cuộc chiến gây chia rẽ sâu sắc đã tan thành mây khói.

Thay vào đó, Netanyahu, người bị Tòa án Hình sự Quốc tế buộc tội về tội ác chiến tranh ở Gaza, đã tăng gấp đôi mục tiêu của mình là nghiền nát Hamas. Khi Donald Trump kết thúc chuyến thăm, Israel đã phát động một cuộc tấn công mới vào Gaza. Các cuộc không kích của Israel đã giết chết hàng trăm người Palestine trong những ngày gần đây.

Ưu tiên quan trọng khác của Donald Trump - mở rộng Hiệp định Abraham thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Israel và các quốc gia Ả Rập - cũng đã bị chặn lại bởi Netanyahu.

Riyadh đã tuyên bố họ sẽ không bình thường hóa quan hệ với Israel cho đến khi chiến tranh chấm dứt và có con đường dẫn đến nhà nước Palestine, điều mà Netanyahu phản đối.

Về mặt công khai, bản thân Donald Trump đã bác bỏ mọi lời bàn tán về rạn nứt. Trong một cuộc phỏng vấn với Fox News, được phát sóng sau chuyến thăm khu vực, Donald Trump phủ nhận việc thất vọng với Netanyahu, người mà ông cho biết đã phải đối mặt với “tình hình khó khăn” về cuộc chiến ở Gaza.

Nhưng Donald Trump đang tiến lên mà không có Netanyahu. Với lợi ích cá nhân, tổng thống Mỹ đang thúc đẩy sự điều chỉnh lại chính sách ngoại giao của hướng tới các quốc gia Sunni giàu có.

Một nguồn tin cấp cao trong khu vực cho biết chuyến thăm của Donald Trump đã tôn vinh vai trò có ảnh hưởng của Saudi Arabia với tư cách là nhà lãnh đạo của thế giới Ả Rập Sunni. Ngược lại, nhiều năm Iran vượt quá quyền hạn - và những đòn tấn công quân sự nặng nề của Israel vào các lực lượng ủy nhiệm Hamas ở Gaza và Hezbollah ở Lebanon - đã khiến sức mạnh khu vực của người Shi'ite là Tehran suy yếu.

Sự thống trị của Sunni

Mặc dù Netanyahu lãnh đạo cuộc chiến chống Iran, trật tự khu vực mới đang được định hình ở Riyadh, Doha và Abu Dhabi.

Các chế độ quân chủ vùng Vịnh rất muốn tiếp cận với vũ khí tối tân để bảo vệ họ khỏi các cuộc tấn công của Iran và các lực lượng ủy nhiệm của nước này, cũng như để bảo vệ các con chip tiên tiến và công nghệ AI của Mỹ. Họ đã tìm thấy một đối tác sẵn lòng ở tổng thống Mỹ.

Tại Qatar, trong chặng dừng chân thứ hai của chuyến công du, Donald Trump được cung cấp một chiếc máy bay Boeing 747 trang bị xa xỉ, và được chào đón với sự phô trương vương giả xứng đáng với một vị vua. Giữa một buổi lễ xa hoa, múa kiếm, diễu hành kỵ binh và tiệc chiêu đãi hoàng gia, Donald Trump tuyên bố Qatar - quốc gia đã cung cấp hỗ trợ tài chính lớn cho Hamas - “cố gắng giúp đỡ” cuộc khủng hoảng con tin của Israel.

Tuyên bố của ông đã gây phẫn nộ ở Jerusalem, nơi các quan chức coi Doha là mối đe dọa chiến lược đang tài trợ cho một trong những kẻ thù lớn nhất của họ.

Yoel Guzansky, Nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia thuộc Đại học Tel Aviv, cho biết nhiều người Israel “không hiểu được tầm quan trọng của Qatar đối với Mỹ” và lưu ý đây là nơi có căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ ở Trung Đông.

Guzanksy cho biết trong khi quan hệ với Hamas khiến Qatar trở thành mối đe dọa đối với Israel thì nguồn tài nguyên khí đốt tự nhiên khổng lồ, sức mạnh tài chính và ảnh hưởng ngoại giao đã biến Qatar trở thành đồng minh không thể thiếu của Washington.

Tổng cộng, Nhà Trắng ước tính chuyến công du đã đảm bảo hơn 2 nghìn tỷ đô la cam kết đầu tư cho nền kinh tế Mỹ - bao gồm các đơn đặt hàng máy bay Boeing, các thỏa thuận mua thiết bị quốc phòng, dữ liệu và các thỏa thuận công nghệ.

Tại Saudi Arabia, Donald Trump đồng ý một thỏa thuận vũ khí kỷ lục trị giá 142 tỷ đô la với Riyadh, làm dấy lên lo ngại của Israel về việc mất ưu thế trên không trong khu vực nếu Riyadh tiếp cận được máy bay phản lực F-35 của Lockhead.

Đồng thời, trong nỗ lực điều chỉnh lại mối quan hệ giữa Mỹ và Ả Rập Xê Út, Donald Trump đã đề nghị Riyadh tự do thiết lập quan hệ với Israel.

Hiện nay, Donald Trump đang đàm phán một khoản đầu tư hạt nhân dân sự do Mỹ đứng đầu cho Saudi Arabia, một thỏa thuận gây lo ngại cho Israel.

Tuyên bố bất ngờ của Donald Trump trong chuyến công du rằng ông sẽ dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Syria - một sự thay đổi lớn khác trong chính sách của Mỹ - được đưa ra theo yêu cầu của Saudi Arabia và bất chấp sự phản đối của Israel.

Cho đến tháng 12/2024, khi Ahmed al‐Sharaa lật đổ nhà lãnh đạo Syria Bashar al-Assad, Washington đã treo thưởng 10 triệu đô la cho việc bắt giữ Sharaa.

Các quốc gia vùng Vịnh cũng hoan nghênh lệnh ngừng bắn của Donald Trump với Houthis ở Yemen. Động thái diễn ra sau khi Mỹ mở các cuộc đàm phán hạt nhân với Iran, được đưa ra chỉ hai ngày sau khi một tên lửa của Houthis tấn công Sân bay Ben Gurion của Israel.

Trong khi chính phủ cánh hữu của Netanyahu vẫn giữ im lặng về chuyến thăm của Donald Trump, truyền thông Israel đã lên tiếng lo ngại vị thế của nước này với đồng minh quan trọng nhất đã bị xói mòn.

Cựu Thủ tướng Naftali Bennett, người đang chuẩn bị quay trở lại chính trường, đã đưa ra lời cáo buộc gay gắt đối với chính phủ của Netanyahu, khơi dậy cảm giác lo lắng của nhiều người trong giới chính trị và an ninh Israel. "Trung Đông đang trải qua những thay đổi lớn trước mắt chúng ta, kẻ thù của chúng ta đang ngày càng mạnh hơn, và Netanyahu... cùng chính phủ của ông ta đang tê liệt, thụ động, như thể họ không tồn tại", ông viết trên nền tảng mạng xã hội X.

Nguồn Thanh Hóa : http://baothanhhoa.vn/chuyen-cong-du-cua-ong-trump-dinh-hinh-lai-ban-do-ngoai-giao-trung-dong-nhu-the-nao-249174.htm