Chuyển đổi số không thể 'trăm hoa đua nở nhưng kín cổng, cao tường'

2 giờ trướcBài gốc

Phát biểu tại phiên thảo luận ở hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số chiều 1/12, đại biểu Phạm Trọng Nhân, đoàn TP.HCM cho rằng, phải thiết kế luật này như “bộ khung thể chế số quốc gia”. Bởi theo đại biểu, “không thể chọn giải pháp chi tiết khi chưa biết rõ bản vẽ tổng thể ngôi nhà”.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân, đoàn TP.HCM (Ảnh: Quốc hội)

ĐBQH lo luật sẽ “nói nhiều, làm được ít”

Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, dự thảo luật còn 4 khoảng trống lớn. Trong đó, phạm vi điều chỉnh của luật rộng nhưng chưa rõ vai, dễ chồng lấn với Luật Dữ liệu và Luật Trí tuệ nhân tạo.

“Dự thảo bao trùm Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, nhưng chưa phân ranh rõ đâu là việc của Luật Chuyển đổi số, đâu của Luật Dữ liệu, đâu của Luật Trí tuệ nhân tạo. Rủi ro là luật sẽ “nói nhiều, làm được ít”, dễ dẫn đến tình trạng trùng, chồng, mòn, kéo giảm hiệu lực thi hành”, đại biểu đoàn TP.HCM nêu ý kiến.

Thứ hai, hạ tầng số công cộng chưa được thiết kế chuẩn quốc gia. Thứ ba, kinh tế số và doanh nghiệp số thiếu cơ chế “bắt buộc tối thiểu và khuyến khích tối đa”.

Đại biểu cho rằng, kinh tế số chỉ mạnh khi doanh nghiệp Việt có dữ liệu, có nền tảng, có khả năng đổi mới sáng tạo. Đại biểu cũng nêu một thực tế là 99% dữ liệu hành vi số của người Việt (di chuyển, mua sắm, giải trí, tiêu dùng) nằm trên hệ sinh thái của các nền tảng lớn nước ngoài. Trong khi, startup Việt “đói dữ liệu”, không có dữ liệu để huấn luyện trí tuệ nhân tạo, phát triển sản phẩm, cạnh tranh.

“Điều đó có nghĩa, trong cuộc chơi kinh tế số, doanh nghiệp Việt đang phải chạy trên sân của người khác. Khi dữ liệu không nằm trong biên giới pháp lý của mình, rất khó bảo vệ chủ quyền số và phát triển doanh nghiệp số nội địa. Không có dữ liệu Việt thì không thể có trí tuệ nhân tạo Việt”, đại biểu Phạm Trọng Nhân nhấn mạnh.

Khoảng trống thứ 4 được đại biểu đoàn TP.HCM chỉ ra là “công dân số và quyền dữ liệu chưa trở thành cơ chế bảo vệ” khi mọi dịch vụ công số đều đi xuyên qua dữ liệu cá nhân, nhưng dự thảo mới dừng ở nguyên tắc; chưa có quy định rõ về quyền tự quyết dữ liệu, minh bạch xử lý dữ liệu, cơ chế khiếu nại - bồi thường, hay tiêu chuẩn quyền riêng tư từ thiết kế.

Không thể xây dựng Chính phủ số bằng những “mảnh ghép không muốn kết nối”

Đồng quan điểm đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, đoàn Lâm Đồng cho rằng, trong quá trình chuyển đổi số những năm gần đây, chúng ta đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, nhưng đồng thời cũng đối mặt với một thực tế kéo dài: hệ thống thông tin của các bộ, ngành, địa phương vẫn còn phân mảnh, thiếu khả năng liên thông, thiếu chuẩn dùng chung.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, đoàn Lâm Đồng (Ảnh: Quốc hội)

“Đơn cử cùng một loại dữ liệu nhưng mỗi cơ quan lại áp dụng một cấu trúc khác nhau; cùng một quy trình nhưng tồn tại nhiều nền tảng xử lý song song. Kết quả là người dân phải khai báo nhiều lần, cơ quan nhà nước khó có được bức tranh đầy đủ và thống nhất để phục vụ điều hành. Những “vùng cát cứ dữ liệu” này không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là vấn đề thể chế và quản trị công”, nữ đại biểu nêu ý kiến.

Vì thế, đại biểu đoàn Lâm Đồng đánh giá cao Điều 18 của dự thảo luật quy định Nguyên tắc kết nối, liên thông của hệ thống thông tin phục vụ cung cấp dịch vụ công trực tuyến. Theo đó, việc luật hóa yêu cầu tuân thủ Khung kiến trúc là bước chuyển quan trọng, biến định hướng thành nghĩa vụ pháp lý. Một số quốc gia đi trước như Hàn Quốc đều có bài học chung: chỉ khi toàn bộ hệ thống nhà nước tuân thủ cùng một kiến trúc tổng thể, mô hình “một lần khai báo” mới thực sự vận hành.

Để Điều 18 đi vào thực chất, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề nghị cần xác định rõ cơ quan đầu mối ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn kết nối và liên thông; đồng thời công khai lộ trình áp dụng để các bộ, ngành và địa phương thực hiện thống nhất. Cùng với đó, xây dựng cơ chế đánh giá, xếp hạng mức độ tuân thủ của từng đơn vị; công khai định kỳ để Quốc hội, Chính phủ và nhân dân cùng giám sát.

Đồng thời quy định rõ chế tài đối với các hệ thống cố tình thiết kế theo hướng đóng, trì hoãn kết nối, hoặc xây dựng trái với Khung kiến trúc tổng thể. Chúng ta không thể xây dựng Chính phủ số bằng những “mảnh ghép không muốn kết nối”.

“Trăm hoa đua nở” sẽ làm hỏng bức tranh chuyển đổi số quốc gia

Giải trình sau đó, Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng cho hay, Luật Chuyển đổi số là luật khó, thế giới chưa có luật tương tự. Vì vậy, tinh thần xây dựng dự thảo luật là “ngắn, luật khung và dành sự linh hoạt cho Chính phủ”.

Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng (Ảnh: Quốc hội)

Trên cơ sở góp ý của các đại biểu, Bộ trưởng cho biết, sẽ bỏ đi quy định chi tiết, mô tả kỹ thuật chuyên ngành; bổ sung mảnh ghép còn thiếu của một quốc gia số là kinh tế số và xã hội số và lấy nốt phần Chính phủ điện tử của Luật Công nghệ thông tin.

“Luật Chuyển đổi số được thiết kế theo mô hình của luật khung thống nhất cho toàn bộ hoạt động chuyển đổi số quốc gia, đồng thời tích hợp hai cấu phần cốt lõi là Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, bảo đảm không để khoảng trống pháp lý khi Luật Công nghệ thông tin được bãi bỏ tại luật này”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Luật Chuyển đổi số được xây dựng, theo Bộ trưởng Bộ KH&CN, nhằm tạo khuôn pháp lý thống nhất cho chuyển đổi số quốc gia, bảo đảm chuyển đổi số đúng hướng, an toàn, hiệu quả, khắc phục tình trạng cát cứ số, manh mún số trên các nền tảng.

“Nếu chậm hơn trong việc ra các nguyên tắc chuyển đổi số, nếu chậm hơn trong việc kết nối, thống nhất các luật chuyên ngành, thì việc trăm hoa đua nở có thể làm hỏng bức tranh tổng thể về chuyển đổi số quốc gia”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.

Bộ trưởng Bộ KH&CN cho hay, Luật Chuyển đổi số tập trung xử lý một số nội dung chính. Một là, hình thành khung pháp lý thống nhất để hình thành một quốc gia số. Hai là, có cơ chế pháp lý cho Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Ba là, thiết lập cấu trúc quản trị quốc gia thống nhất về chuyển đổi số. Bốn là, luật hóa các cơ chế, nguồn lực tài chính, nhân lực số cho chuyển đổi số. Và năm, quy định các cơ chế đánh giá định kỳ, công khai các chỉ số chuyển đổi số.

“Chuyển đổi số là nền tảng để chúng ta đưa đất nước tiến nhanh, khai thác cơ hội từ không gian số, đồng thời bảo đảm an toàn, bền vững và bao trùm số”, Bộ trưởng nói và khẳng định sẽ nghiên cứu tiếp thu tối đa ý kiến đại biểu để hoàn thiện dự thảo luật.

Nhóm PV/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/xa-hoi/chuyen-doi-so-khong-the-tram-hoa-dua-no-nhung-kin-cong-cao-tuong-post1250309.vov