Chuyển đổi số nông nghiệp: Xây nền thể chế, dựng hệ sinh thái

7 giờ trướcBài gốc

Tạo nền móng của chuyển đổi số nông nghiệp

Phát biểu khai mạc diễn đàn "Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai" sáng 29/10, bà Cao Xuân Thu Vân - Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam nhấn mạnh: "Chuyển đổi số đang mở ra hướng đi mới bền vững và thịnh vượng cho ngành nông nghiệp Việt Nam".

Hiện khu vực này đóng góp khoảng 12–14% GDP, trong đó kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đang tiến gần mốc 65 tỷ USD vào năm 2025.

Bà Cao Xuân Thu Vân - Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam.

Theo bà Vân, chuyển đổi số không chỉ giúp tối ưu hóa năng suất, giảm chi phí sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh, mà còn giúp ngành nông nghiệp Việt Nam giải quyết các bài toán lớn như biến đổi khí hậu, phát triển bền vững và áp lực tăng năng suất. "Đây là con đường ngắn nhất để các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm, tối ưu hóa quy trình sản xuất – kinh doanh và mở rộng thị trường", Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam nói.

Hiện cả nước có hơn 22.500 HTX nông nghiệp, song năng lực ứng dụng công nghệ số vẫn còn hạn chế. Việc chậm đổi mới khiến nhiều HTX đứng trước nguy cơ "bị loại khỏi cuộc chơi" trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Một khảo sát của Liên minh HTX Việt Nam cho thấy, mức độ chuyển đổi số của HTX trên cả nước mới đạt 32%, trong đó chỉ 13,6% HTX đã hoàn tất quá trình chuyển đổi, 50% đang triển khai và 36,4% chưa bắt đầu.

Theo phân tích, năm nhóm thách thức chính mà khu vực HTX đang đối mặt gồm: thiếu vốn, hạ tầng công nghệ yếu, thiếu nhân lực, thiếu chiến lược phát triển, và khó tiếp cận chính sách. Đặc biệt, nhiều HTX vẫn hiểu sai về chuyển đổi số, coi đó là việc "chạy theo công nghệ hào nhoáng" như trí tuệ nhân tạo hay blockchain, thay vì tập trung vào số hóa quy trình sản xuất, quản lý, truy xuất nguồn gốc hay marketing nông sản.

Ông Trần Duy Ninh - Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhận định: "Nông nghiệp là một trong những lĩnh vực khó nhưng xứng đáng nhất để thực hiện chuyển đổi số". Ông cho biết Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Chiến lược chuyển đổi số ngành nông nghiệp đến năm 2030, tầm nhìn 2035, nhằm bao quát toàn diện các lĩnh vực, từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ.

Ông Trần Duy Ninh - Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia.

Theo ông Ninh, chuyển đổi số nông nghiệp muốn thành công cần được đặt trên nền tảng thể chế và dữ liệu. Hiện Bộ KH&CN đang hoàn thiện Luật Chuyển đổi số, dự kiến trình Chính phủ thông qua vào tháng 12/2025. Đáng chú ý, đạo luật này lần đầu tiên quy định ngân sách dành cho chuyển đổi số chiếm 1% tổng chi ngân sách nhà nước, một bước tiến quan trọng trong thể chế hóa nguồn lực số.

Bên cạnh đó, khung kiến trúc tổng thể quốc gia về chuyển đổi số đã được ban hành ngày 8/10, gồm hai phần là dùng chung và dùng riêng. Phần dùng chung sẽ trực tiếp phục vụ các HTX và nông dân. Cùng với việc xây dựng Trung tâm dữ liệu quốc gia và đảm bảo 100% xã có sóng di động ổn định từ đầu tháng 11, hạ tầng số cơ bản cho nông nghiệp đang dần được hình thành.

Một trong những điểm nhấn là nền tảng "Hợp tác xã số", dự kiến ra mắt trong thời gian tới. Đây sẽ là hệ thống dùng chung, giúp các HTX quản lý dữ liệu, giao dịch và truy xuất nguồn gốc mà không cần tự đầu tư phát triển phần mềm riêng lẻ.

"Bộ KH&CN sẽ tiếp tục đồng hành cùng Bộ Nông nghiệp và Liên minh HTX Việt Nam nhằm hiện thực hóa mục tiêu ‘Mỗi hợp tác xã – một nền tảng số; mỗi nông dân – một công dân số’," ông Ninh khẳng định.

Hướng tới hệ sinh thái số và chuyển đổi xanh trong nông nghiệp

Ở góc nhìn kinh tế hợp tác, ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho rằng: "Chuyển đổi xanh và chuyển đổi số đang là hai xu thế tất yếu, gắn liền với yêu cầu tăng trưởng nhanh và bền vững của nền kinh tế".

Ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường)

Theo ông Thịnh, liên kết chuỗi giá trị và xây dựng hệ sinh thái số là hai trụ cột quan trọng của nền nông nghiệp hiện đại. Tuy nhiên, tốc độ chuyển đổi số của khu vực HTX Việt Nam vẫn chậm hơn nhiều quốc gia trong khu vực. "Ở Trung Quốc, nền tảng số quốc gia về nông nghiệp đã triển khai đến từng HTX; tại Thái Lan, truy xuất nguồn gốc điện tử được áp dụng bắt buộc cho nông sản xuất khẩu. Trong khi đó, Việt Nam vẫn chưa có hệ thống đồng bộ", ông Thịnh nói.

Hiện cả nước có khoảng 7.000 mô hình liên kết nông nghiệp, trong đó 4.000 HTX và 600.000 hộ nông dân tham gia. Dù vậy, chỉ khoảng 25% HTX tham gia liên kết, phần lớn dừng ở khâu bao tiêu sản phẩm ngắn hạn, thiếu cơ chế chia sẻ lợi ích, rủi ro và dữ liệu minh bạch.

Ông Thịnh cho rằng: "Để tháo gỡ, hệ sinh thái số trong nông nghiệp phải trở thành "cuộc cách mạng về niềm tin và dữ liệu, nơi doanh nghiệp, HTX và nông dân cùng chia sẻ thông tin, đồng hành minh bạch và đồng bộ".

Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn hiện đang triển khai nền tảng số dùng chung cho khu vực HTX, dự kiến vận hành từ tháng 6/2026, kết nối dữ liệu truy xuất nguồn gốc, logistics, mã số vùng trồng và hợp đồng điện tử. Song song, Bộ cũng hợp tác với Liên đoàn HTX Nông nghiệp Nhật Bản (JA) để học hỏi mô hình hệ sinh thái số tiên tiến, đồng thời sửa đổi Nghị định 98 nhằm thể chế hóa mô hình chuỗi liên kết số.

Theo định hướng, hệ sinh thái số nông nghiệp Việt Nam sẽ gồm năm hợp phần cốt lõi là nền tảng số dùng chung; phần mềm truy xuất nguồn gốc và nhật ký điện tử; hợp đồng liên kết thông minh; hệ thống đo đạc tín chỉ carbon (MRV); và sàn thương mại điện tử, bảo hiểm số cho nông sản.

Ba nhóm chủ thể chính tham gia gồm: nông dân, HTX và doanh nghiệp; các tổ chức tín dụng và dịch vụ kỹ thuật; cùng cơ quan quản lý nhà nước với vai trò giám sát, đào tạo và trọng tài.

"Hệ sinh thái số trong nông nghiệp không chỉ tạo nên sự minh bạch, hiệu quả trong sản xuất mà còn mở ra không gian phát triển mới xanh hơn, thông minh hơn và bền vững hơn cho nền nông nghiệp Việt Nam trong thời kỳ hội nhập", ông Lê Đức Thịnh khẳng định.

Nguyễn Phương Anh

Nguồn Người Đưa Tin : https://nguoiduatin.vn/chuyen-doi-so-nong-nghiep-xay-nen-the-che-dung-he-sinh-thai-204251029145535648.htm