Chuyển đổi vì sản phẩm Việt bền vững:Bài 2: 'Hộ chiếu' mới chinh phục thị trường toàn cầu

17 giờ trướcBài gốc

Nhiều DN đã áp dụng phương án sản xuất xanh từ sản phẩm đến bao bì. Ảnh: S.X.

Doanh nghiệp nỗ lực

Theo các chuyên gia kinh tế, một trật tự thương mại toàn cầu mới đang dần hình thành, nơi tiêu chuẩn ESG, khả năng truy xuất nguồn gốc và phát thải carbon thấp trở thành điều kiện tiên quyết. Những tiêu chí từng được xem là tự nguyện thì nay đã trở thành bắt buộc, nếu doanh nghiệp muốn giữ chỗ đứng trên thị trường quốc tế. Đơn cử như: cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của Liên minh Châu Âu chính thức bước vào giai đoạn đầu. Với quy định này, doanh nghiệp (DN) xuất khẩu vào thị trường này phải minh bạch dữ liệu phát thải và đảm bảo quy trình sản xuất thân thiện với môi trường. Trường hợp không đáp ứng, nguy cơ bị từ chối đơn hàng hoặc dễ dàng bị đánh thuế cao. Bộ Công thương thông tin, kể từ năm 2025, nhiều thị trường lớn như Liên minh Châu Âu, Hoa Kỳ, Australia,... sẽ siết chặt tiêu chuẩn về phát thải carbon, an toàn thực phẩm, xuất xứ hàng hóa và đạo đức lao động. Tín hiệu cảnh báo đã xuất hiện rõ nét, Liên minh Châu Âu đã nâng số lượng cảnh báo đối với nông sản – thực phẩm Việt từ 66 (năm 2023) lên 114 (năm 2024). Chỉ trong 2 tháng đầu năm 2025 đã có thêm 16 cảnh báo mới. Ông Nguyễn Ngọc Hòa – Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM (Huba) cho biết, nền kinh tế Việt Nam định hướng xuất khẩu nên yêu cầu xanh hóa là nhiệm vụ sống còn. Cơ chế CBAM là cảnh báo rõ ràng, nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn phát thải, DN sẽ mất đơn hàng. Tuy vậy, ông Hòa cho rằng vẫn có nhiều tín hiệu tích cực từ các DN đã chuyển đổi: “Qua khảo sát, những DN thực hiện tốt bảo vệ môi trường, sử dụng năng lượng tái tạo, sản xuất xanh đều có đơn hàng dồi dào, năng lực cung ứng tăng lên rõ rệt”.

Rõ ràng, thực tế này cho thấy chuyển đổi xanh không còn là khẩu hiệu mà là yêu cầu cấp thiết, thế nhưng việc triển khai cũng không đơn giản. Bà Phạm Minh Hương - Giám đốc Dịch vụ phát triển bền vững của Deloitte Việt Nam dẫn chứng khảo sát thực tế và cho biết điểm nghẽn lớn nhất vẫn là thiếu tài chính và nhân lực chuyên môn. “Mức độ quan tâm của DN đến phát triển bền vững đang gia tăng rõ rệt. Có tới 80% DN từng nghe đến khái niệm này, nhưng chỉ 15% đã xây dựng chiến lược và chỉ khoảng 5% có kế hoạch hành động cụ thể” - bà Hương nói. Đồng quan điểm, ông Phạm Bình An - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM cho rằng, dù nhiều DN đã nghe nói về chuyển đổi xanh nhưng 97% DN Việt Nam là vừa và nhỏ, thậm chí siêu nhỏ cho nên thiếu tài chính để đầu tư sẽ khiến cho hành trình đến Net Zero có phần trắc trở. Chủ động sản xuất theo hướng chuyển đổi xanh nhằm tăng giá trị, nâng tầm thương hiệu cho sản phẩm xuất khẩu, song ông Trần Như Tùng – Chủ tịch HĐQT Dệt may Thành Công trăn trở: “Muốn xanh phải đầu tư, mà đầu tư thì tăng chi phí trong khi giá không tăng nên ảnh hưởng đến biên độ lợi nhuận. Thế nhưng, DN vẫn phải sản xuất xanh hiệu quả bằng cách giảm các chi phí không đáng có. Thiết nghĩ, cần có chương trình vay vốn cho chuyển đổi xanh, hỗ trợ lãi suất thấp cho DN thực hiện xanh hóa sản phẩm”.

Ở một góc nhìn khác, ông Nguyễn Huy - Tổng Giám đốc ngành đảm bảo kinh doanh - dịch vụ thực phẩm của Intertek khu vực Việt Nam và Campuchia nhận định, mục tiêu Net Zero không phải là “chiếc áo quá rộng” đối với DN Việt mà vấn đề chính nằm ở cách tiếp cận và phương pháp thực hiện. Vì vậy, muốn tiến tới Net Zero, DN phải bắt đầu từ những bước cơ bản như thiết lập hệ thống kiểm kê phát thải, đào tạo nhân sự và xác lập lộ trình hành động cụ thể, không nên kỳ vọng vào những thay đổi đột ngột mà thiếu sự chuẩn bị nền tảng.

Chính quyền đồng hành

“Chuyển đổi xanh không còn là lý thuyết mà đang trở thành hành động sống còn. Nếu không thay đổi hôm nay, DN sẽ tụt lại phía sau trong một thế giới đang xanh hóa từng ngày” - bà Vũ Kim Hạnh - Chủ tịch Hội DN Hàng Việt Nam Chất lượng cao (HVNCLC) nhấn mạnh. Bà Hạnh nhận định, chuyển đổi xanh không đơn thuần là thay công nghệ hay cắt giảm phát thải. Đó là quá trình tái cấu trúc toàn diện chuỗi giá trị, từ khâu nguyên liệu, sản xuất, phân phối, tiêu dùng đến xử lý sau cùng. Nhưng chính trong quá trình này, DN có cơ hội làm mới mô hình kinh doanh, giảm chi phí nhờ sử dụng tài nguyên hiệu quả, tiếp cận khách hàng có ý thức môi trường và mở rộng sang các thị trường cao cấp.

Ông Nguyễn Ngọc Hòa khẳng định, cùng với sự nỗ lực của DN, chính quyền TPHCM cũng đang tích cực hỗ trợ. Nhiều chính sách, chương trình đồng hành, đào tạo kỹ năng, tư vấn và hỗ trợ tiếp cận tài chính xanh đang được triển khai, tạo động lực mạnh mẽ cho hành trình chuyển đổi. Thành phố kỳ vọng không chỉ nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn góp phần xây dựng một đô thị phát triển bền vững, sạch và đáng sống. UBND TPHCM cũng khẳng định, phương châm nhất quán của thành phố là lấy con người làm trung tâm, kiên quyết không hi sinh môi trường để đổi lấy tăng trưởng kinh tế đơn thuần và mọi sự phát triển kinh tế đều phải gắn với cải thiện đời sống nhân dân. Trên cơ sở đó, TPHCM xác định chuyển đổi số - chuyển đổi xanh là yêu cầu khách quan, lựa chọn chiến lược, ưu tiên hàng đầu và là động lực đột phá cho tăng trưởng kinh tế nhanh, bền vững trong kỷ nguyên mới. Hiện thực hóa chủ trương này, thành phố đã thành lập tổ công tác tham mưu về chuyển đổi xanh; đẩy mạnh triển khai khung chiến lược phát triển xanh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, với 4 nội dung chính: phát triển nguồn lực xanh; xây dựng hạ tầng xanh; phát triển hành vi xanh; xác định ngành và lĩnh vực tiên phong. Thành phố đặt mục tiêu giảm 10% lượng phát thải khí nhà kính vào năm 2030 và phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Từ góc nhìn vĩ mô, bà Phan Thị Thắng - Thứ trưởng Bộ Công thương cho biết: “Việt Nam cần phải thích ứng nhanh nếu không muốn bị loại khỏi chuỗi giá trị toàn cầu. Thương mại xanh là xu hướng không thể đảo ngược”. Để thực hiện mục tiêu chuyển đổi xanh, Bộ Công thương đã xây dựng kế hoạch phát triển thương mại xanh đến năm 2030, với ba trụ cột chính: hoàn thiện thể chế, thúc đẩy ứng dụng công nghệ và hỗ trợ DN, đặc biệt là DN nhỏ và vừa. Cụ thể, Bộ sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan để hoàn thiện hành lang pháp lý, ban hành tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật cho từng lĩnh vực, đồng thời rà soát và loại bỏ các rào cản không cần thiết nhằm tạo thuận lợi cho DN trong quá trình xanh hóa sản xuất. Trong khi đó, công nghệ số được xem là “đòn bẩy” then chốt. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), blockchain… sẽ giúp DN tối ưu hóa quy trình, kiểm soát chất lượng, giảm phát thải và tăng hiệu quả sử dụng năng lượng. Không chỉ vậy, những công nghệ này còn hỗ trợ minh bạch hóa chuỗi cung ứng, đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc từ các thị trường khó tính như: Liên minh Châu Âu, Mỹ, Nhật Bản... Bên cạnh đó, một trong những sáng kiến được kỳ vọng tạo đột phá là phát triển sàn thương mại điện tử xanh. DN tham gia sẽ được hỗ trợ đào tạo kỹ năng số, tích hợp công cụ truy xuất nguồn gốc, chuẩn ESG và tiếp cận các gói tài chính ưu đãi. Đây không chỉ là kênh tiêu thụ sản phẩm hiệu quả mà còn là công cụ xây dựng thương hiệu xanh trong mắt người tiêu dùng trong nước và quốc tế. Ngoài ra, việc hình thành chuỗi cung ứng nội địa xanh – nơi các DN đầu tàu đóng vai trò dẫn dắt các nhà cung cấp cùng chuyển đổi – sẽ giúp tối ưu chi phí, giảm “dấu chân carbon” và xây dựng hệ sinh thái bền vững. Sự liên kết chặt chẽ giữa các bên trong chuỗi là điều kiện cần để tạo sức bật cho kinh tế xanh.

Thương mại điện tử cũng phải xanh

Theo Bộ Công thương, kế hoạch phát triển thương mại xanh đến năm 2030, trong đó, thương mại điện tử và logistics là hai lĩnh vực được đặt trọng tâm. Cụ thể, tỷ lệ sản phẩm thương mại điện tử sử dụng bao bì nhựa sẽ giảm còn tối đa 45%; tỷ lệ bao bì tái chế trong thương mại điện tử đạt ít nhất 50%; DN ứng dụng năng lượng sạch trong logistics thương mại điện tử đạt tối thiểu 40%; ít nhất 50% DN thương mại điện tử áp dụng tiêu chuẩn chuỗi cung ứng xanh. Một trong những giải pháp then chốt là thúc đẩy hình thành sàn giao dịch thương mại điện tử B2B xanh - nơi DN có thể giao dịch minh bạch, truy xuất nguồn gốc, kết nối trực tiếp với các đối tác trong và ngoài nước.

(Còn nữa)

THANH GIANG

Nguồn Đại Đoàn Kết : https://daidoanket.vn/chuyen-doi-vi-san-pham-viet-ben-vung-bai-2-ho-chieu-moi-chinh-phuc-thi-truong-toan-cau-10312667.html