Chuyển đổi xanh trong giao thông: Đừng để 'đẽo cày giữa đường'

20 giờ trướcBài gốc

Cơ hội là gì và đâu là khó khăn, thách thức mà các bên liên quan cần vượt qua để đảm bảo hài hòa quyền và lợi ích của người dân?

Sau khi dịch COVID-19 đi qua, công việc kế toán dịch vụ của vợ chồng anh Lê Thanh Tú (ngụ phường Hiệp Bình, TP.HCM) gặp không ít khó khăn khi các doanh nghiệp liên kết thu hẹp quy mô hoạt động hoặc rút khỏi thị trường. Không thể ngồi yên, vợ chồng anh Tú quyết định vay ngân hàng mua 1 chiếc ô tô điện để chạy dịch vụ nhằm xoay sở chi phí cho gia đình.

So với xe xăng, xe máy điện mang đến trải nghiệm êm ái và không xả thải - Ảnh minh họa

Vừa là chiếc xe đầu tiên, lại là phương tiện để tạo ra thu nhập nên gia đình anh Tú đã cân nhắc, tranh luận rất lâu trước khi khi đưa ra quyết định: "Tôi mất khá nhiều thời gian để quyết định mua chiếc ô tô đầu tiên cho gia đình mà lại là xe điện, và đến nay đó vẫn là quyết định đúng vì chiếc xe vận hành hiệu quả hơn cả mong đợi. Từ thực tế của mình, tôi cho rằng tâm lý e ngại thay đổi mới là thứ khiến việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện có phần chậm chạp trong những năm vừa qua".

Tương tự, sau khi mua chiếc xe máy điện đầu tiên cách đây 3 năm, giờ đây toàn bộ 4 chiếc xe máy của gia đình chị Nguyễn Ngọc Như (35 tuổi, ngụ phường Gò Vấp, TP.HCM) đang di chuyển hàng ngày đều là xe điện: "Lúc mua chiếc xe đầu tiên tôi cũng hồi hộp, lo lắng vì số tiền bỏ ra không nhỏ, chưa kể gia đình ai cũng ngăn cản. Tuy nhiên, sau khi thấy tôi đi xe khá êm ái, rất tiết kiệm thì lần lượt người thân trong nhà cũng bán xe cũ để chuyển sang xe điện."

Tính đến tháng 7/2025, TP.HCM sau sáp nhập có khoảng 11 triệu phương tiện với hơn 8,6 triệu xe máy và hơn 2 triệu xe ô tô. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường khiến khoảng 3.000 người tử vong mỗi năm vì bụi mịn xuất phát từ hoạt động giao thông tại thành phố này.

Vừa qua, UBND TP.HCM đã hoàn thiện đề án xanh hóa phương tiện giao thông đô thị, và đang tổ chức lấy ý kiến về việc chuyển đổi 400.000 xe công nghệ, xe giao hàng trên địa bàn thành phố từ xe xăng sang xe điện. Theo đó, TP.HCM đặt mục tiêu trong 2 năm 2026-2027 sẽ chuyển đổi khoảng 320.000 xe, và đến hết năm 2028 sẽ chuyển đổi hoàn toàn 80.000 xe còn lại, tiến tới năm 2029 cấm hoàn toàn xe 2 bánh chạy xăng cung cấp dịch vụ vận tải.

Đa số mô tô, xe máy đang lưu hành chạy bằng xăng, tỷ lệ xe máy chạy điện khá thấp

Đề án cũng dự trù một phần ngân sách nhà nước để hỗ trợ các đối tượng cận nghèo, chính sách và không đủ khả năng tài chính chuyển đổi sang xe điện với mức 8 triệu đồng/xe, phần còn lại sẽ trả góp trong vòng 24 - 30 tháng. Bên cạnh đó, TP.HCM cũng đề xuất xây dựng một trung tâm tái chế pin xe điện, nhằm đón đầu xu hướng và giải quyết các thách thức môi trường, giúp tiết kiệm tài nguyên quốc gia, giảm chi phí sản xuất pin mới, tạo nên một mô hình kinh tế tuần hoàn bền vững.

Ông Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Tư vấn Ứng dụng Kinh tế, thuộc Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM thông tin thêm: "Công nghệ pin đang ngày càng hoàn thiện, các tiêu chuẩn an toàn phòng chống cháy nổ được áp dụng nghiêm ngặt trong sản xuất và sử dụng pin xe điện. Tuy nhiên, để có đánh giá khách quan về mức độ an toàn, cần có số liệu so sánh cụ thể giữa tỷ lệ cháy nổ của xe điện và xe xăng"

Qua thực tế quan sát của mình, anh Huỳnh Trọng Văn – Giám đốc công ty Cổ phần y tế TVT, thành viên Ban quản trị Diễn đàn Otosaigon Trên đường thiên lý cho hay, số lượng thành viên nhóm VF3 anh đang quản lý tăng nhanh chỉ sau 1 thời gian ngắn cho thấy xu hướng chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện là rất rõ rệt. Dù mục đích chuyển đổi của mỗi người là khác nhau song việc sử dụng xe điện đã mang đến nhiều lợi ích thiết thực như giảm tiếng ồn, giảm khói bụi, mùi từ động cơ xăng dầu:

"Người dùng phổ thông thì chưa thuộc dạng bắt buộc, ai thích thì chuyển đổi thôi, theo quan sát thì quá trình này đang khá tốt, dĩ nhiên vẫn còn những quan ngại về việc sạc xe điện ở nhà. Bản thân tôi vẫn khuyến cáo với mọi người rằng không nên sạc xe điện ở nhà mà nên mang ra trạm sạc để sạc".

Ông Đoàn Văn Báu - chủ garage Cobra Auto Thủ Đức cho rằng, xe điện có nhiều lợi thế và xu hướng chuyển đổi sang xe điện đã phổ biến tại nhiều quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên, để tiến hành chuyển đổi ngay từ năm 2026 như kế hoạch mà TP.HCM và Hà Nội chuẩn bị triển khai có vẻ như hơi gấp gáp:

"Xe điện là 1 xu hướng nhưng trước khi triển khai thì cần lộ trình dài hơn để hạn chếvà cấm xe xăng, còn nếu như tiến hành gấp gáp như vậy trước hết sẽ gây thiệt hại cho người dân. Thứ 2 là nền tảng cơ sở hạ tầng để phục vụ cho xe điện chưa thể cùng lúc đáp ứng cho nhu cầu tăng đột biến sau khi chuyển đổi. Thứ 3 là khi chủ trương đưa ra trong thời gian quá nhanh sẽ dẫn đến hệ lụy các nhà sản xuất phải chạy đua để đáp ứng nhu cầu, dễ phát sinh các vấn đề về chất lượng phương tiện."

Theo Tiến sĩ Phạm Viết Thuận - Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP.HCM, việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện là xu hướng chung ở nhiều quốc gia phát triển, nên triển khai việc này tại TP.HCM là hợp lý. Trước mắt việc tổ chức chuyển đổi với xe công nghệ là phù hợp, còn với xe cá nhân thì cần cân nhắc trong vòng 10-15 năm tới: "Dẹp hẳn xe xăng là chuyện rất khó làm bởi không chỉ là quy định pháp luật. Nhưng trước mắt các đối tượng (xe ôm công nghệ, taxi, xe buýt, xe công vụ) thực hiện trước, chuyển đổi trước còn người dân chuyển đổi sau."

Theo nhận định của chuyên gia chính sách công, tiến sĩ Huỳnh Thế Du – Đại học Fullbright Việt Nam, iệc TP.HCM lựa chọn nhóm xe 2 bánh công nghệ để bắt đầu quá trình chuyển đổi là chính xác. Hầu hết người hoạt động trong nhóm này hết là người thu nhập thấp, thuộc nhóm yếu thế trong xã hội, do vậy đòi hỏi thành phố cần có cách làm phù hợp, tránh gây tác động tiêu cực, từ đó làm giảm hiệu quả chủ trương chung:

"Mục tiêu của chúng ta không phải là 400.000 người chạy xe công nghệ này mà là toàn bộ phương tiện cơ giới sử dụng nguyên liệu hóa hạch chuyển sang nguyên liệu thân thiện với ngôi trường hơn. Tôi cho rằng, chìa khóa giải quyết bài toán giao thông giảm thiểu ô nhiễm môi trường của TP.HCM không nằm ở xe cá nhân mà nằm ở hệ thống giao thông công cộng. Nếu chúng ta xây dựng được một hệ thống giao thông công cộng đáp ứng được 40%- 50% thậm chí là 2/3 người dân sử dụng các phương tiện giao thông công cộng thì câu chuyện về ô nhiễm, ánh tắc giao thông sẽ khác hẳn so với bối cảnh hiện tại"

Đừng để "đẽo cày giữa đường"

Kể từ sau khi dịch COVID-19 đi qua, người dân tại TP.HCM, Hà Nội và các tỉnh thành khác đã âm thầm thay thế những chiếc xe sử dụng động cơ đốt trong của mình sang xe điện bởi yếu tố tiết kiệm chi phí được xem là mục tiêu hàng đầu trong bối cảnh kinh tế gặp nhiều khó khăn. Quá trình này tuy không rầm rộ nhưng đã và đang lan tỏa với quy mô rộng hơn, xa hơn ra các khu vực nông thôn, vùng ven khắp cả nước. Có thể xem đó là hành động cụ thể nhằm hưởng ứng cam kết giảm phát thải ròng về 0 đến năm 2050 của Chính Phủ ta tại COP26 năm 2021.

Nói vậy để thấy rằng, các nhiệm vụ cụ thể để giảm phát thải trong đó có xanh hóa giao thông đã có từ 5 năm trước chứ không phải “đến bây giờ mới xuất hiện”. Và vì vậy, việc TPHCM chuyển đổi 400.000 xe 2 bánh công nghệ từ xe xăng sang xe điện kể từ 1/1/2026 hay Hà Nội cấm xe 2 bánh sử dụng xăng trong Vành đai 1 từ tháng 7/2026 không phải là điều gì đó quá bất ngờ.

Những lo ngại về lưới điện, hạ tầng trạm sạc, chất lượng phương tiện, nguy cơ cháy nổ hay các tái chế xử lý pin xe điện là đúng, song theo tôi đó không phải là thứ để chần chừ, nấn ná như đã từng diễn ra thời gian qua.

Thay vì vậy, cần tập trung giải quyết dứt điểm từng nhóm vấn đề một cách khoa học, đồng bộ, có sự liên kết chặt chẽ và quan trọng nhất là đặt lợi ích của người dân lên trên hết, trước hết, đặc biệt là tuyệt đối nói không với lợi ích nhóm khi tiến hành chuyển đổi. Quan trọng hơn, Chính phủ và các địa phương cần đẩy nhanh quá trình xanh hóa đội phương tiện công cộng hiện hữu cũng như tăng tốc công tác đầu tư mới mạng lưới giao thông công cộng có sức chở lớn đủ sức thay thế phương tiện cá nhân.

Những bài học kinh nghiệm của Nauy khi 90% xe mới bán ra là xe điện, mô hình “ép buộc tích cực” của Trung Quốc, Liên Minh Châu Âu cấm bán xe xăng mới từ năm 2025 hay thực tiễn chuyển đổi xe máy, xe ba bánh từ xăng sang điện của Ấn Độ…hoàn toàn là cơ sở thực tiễn để Việt Nam học tập. Quan trọng là tiếp thu và ứng dụng ra sao trong thực tế để vừa đảm bảo hiệu quả của chính sách nhưng lại không biến người dân trở thành “chuột bạch”

TPHCM có kế hoạch chuyển đổi 400.000 xe 2 bánh công nghệ từ xe xăng sang xe điện kể từ 1/1/2026

Đất nước ta đang chuẩn bị bước vào Kỷ nguyên mới với nhiều kỳ vọng to lớn và những chuyển động đầu tiên của quá trình xanh hóa giao thông mà Chính Phủ, Hà Nội, TPHCM đang triển khai cho thấy sự tích cực đáng ghi nhận. Khó khăn, lúng túng trong trong thời gian đầu triển khai là điều khó tránh khỏi, song cần phát huy tinh thần chủ động, mạnh mẽ, quyết liệt và kiên định với mục tiêu đề ra, chỉ có vậy mới mong về đích thành công.

Huy Hoàng/VOV Giao thông

Nguồn VOV : https://vov.vn/xa-hoi/chuyen-doi-xanh-trong-giao-thong-dung-de-deo-cay-giua-duong-post1219367.vov