Chuyên gia đánh giá cao trách nhiệm của Việt Nam trong lĩnh vực an ninh mạng

4 giờ trướcBài gốc

Tiến sĩ Vũ Việt Anh, Trung tâm Tội phạm Mạng, Đại học Cambridge, Anh. Ảnh: Hữu Tiến/PV TTXVN tại Anh

Đánh giá trên được Tiến sĩ Vũ Việt Anh, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Tội phạm mạng, Đại học Cambridge (Vương quốc Anh), đưa ra trong cuộc trao đổi với phóng viên TTXVN tại Anh.

Theo Tiến sĩ Vũ Việt Anh, việc Liên hợp quốc (LHQ) lựa chọn Hà Nội làm địa điểm tổ chức lễ ký cho thấy niềm tin và sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế đối với nỗ lực và uy tín của Việt Nam. Những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều bước tiến quan trọng trong xây dựng khung pháp lý về an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân và hợp tác chặt chẽ với các tổ chức quốc tế để đấu tranh với tội phạm công nghệ cao. Việc ban hành Luật An ninh mạng có hiệu lực từ tháng 1/2019 là một minh chứng rõ nét, thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong hợp tác toàn cầu.

Tiến sĩ Vũ Việt Anh nhấn mạnh Công ước Hà Nội là văn kiện quốc tế đầu tiên của LHQ về phòng, chống tội phạm mạng sau hơn 20 năm kể từ Công ước Budapest (được ký vào năm 2001). Văn kiện này mang ý nghĩa biểu tượng lớn khi Việt Nam trở thành cầu nối tin cậy giữa các quốc gia phát triển và đang phát triển, thúc đẩy đối thoại dựa trên nguyên tắc bình đẳng, tôn trọng chủ quyền và cùng có lợi. Trong bối cảnh các nước vẫn còn khác biệt về quan điểm trong quản lý không gian mạng, sự đồng thuận đạt được lần này thể hiện vai trò trung gian mềm dẻo, khéo léo của Việt Nam trong ngoại giao đa phương, cũng như sự đồng thuận toàn cầu.

Ông Vũ Việt Anh cho rằng sự kiện này khẳng định vị thế mới của Việt Nam trong quan hệ quốc tế- từ một nước chủ yếu tham gia, Việt Nam đã trở thành chủ thể đóng góp tích cực hơn vào việc hình thành các chuẩn mực và quy tắc quốc tế. Việc tổ chức lễ ký tại Hà Nội không chỉ giúp quảng bá hình ảnh Việt Nam là điểm đến an toàn, thân thiện và có năng lực tổ chức các sự kiện lớn, mà còn mở ra nhiều cơ hội hợp tác trong các lĩnh vực như chuyển đổi số, an ninh mạng, kinh tế số… Không chỉ vậy, đây còn là bước đi cụ thể, góp phần triển khai kịp thời và hiệu quả Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Theo Tiến sĩ Vũ Việt Anh, Công ước Hà Nội đặt ra các tiêu chuẩn chung và khuôn khổ hợp tác pháp lý toàn diện, cho phép các quốc gia phối hợp điều tra, chia sẻ chứng cứ và truy tố tội phạm công nghệ cao một cách hiệu quả. Văn kiện cũng thống nhất định nghĩa về các hành vi phạm tội, trong đó có xâm nhập trái phép hệ thống máy tính, đánh cắp dữ liệu, gian lận trực tuyến, rửa tiền, xâm phạm quyền riêng tư, khai thác tình dục trẻ em trực tuyến, cũng như các hình thức tội phạm liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI) cũng như lan truyền thông tin sai lệch. Ngoài ra, công ước quy định chi tiết về chứng cứ điện tử, quy trình thu thập, chia sẻ và bảo vệ dữ liệu trong điều tra xuyên biên giới – bảo đảm vừa thuận lợi cho hợp tác quốc tế, vừa tôn trọng quyền con người và chủ quyền quốc gia.

Tiến sĩ Vũ Việt Anh cho rằng tội phạm mạng là loại hình tội phạm đặc biệt, vượt qua mọi ranh giới lãnh thổ và hành lang pháp lý. Mỗi quốc gia lại có khung pháp luật khác nhau, tạo ra khoảng trống mà tội phạm có thể lợi dụng. Đơn cử một đối tượng có thể sống ở nước này nhưng thực hiện hành vi phạm tội tại nước khác – và hành vi đó có thể bị truy tố ở một nơi nhưng chưa được quy định ở nơi còn lại. Cùng với sự ẩn danh trên mạng, việc phát hiện và xử lý trở nên phức tạp hơn nhiều so với tội phạm truyền thống.

Trong 20 năm qua, tội phạm mạng đã gia tăng mạnh cả về số vụ việc cũng như mức độ thiệt hại. Nhiều hình thức tội phạm truyền thống đã “chuyển dịch” sang không gian số – từ trộm cắp, lừa đảo, đến rửa tiền. Trong khi đó, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ gần đây như trí tuệ nhân tạo và các công cụ chuyển tiền xuyên biên giới, điển hình là tiền kỹ thuật số ẩn danh, rửa tiền không những dễ dàng hơn mà còn mở ra nhiều hình thức tội phạm mới, gia tăng cả số lượng lẫn mức độ tinh vi.

Tiến sĩ Vũ Việt Anh dẫn chứng tại Anh, tội phạm ransomware (mã độc tống tiền) đã gây hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cả tính mạng con người. Tháng 6/2024, hệ thống Dịch vụ Y tế quốc gia Anh (NHS) bị tấn công, làm gián đoạn hơn 10.000 cuộc hẹn khám bệnh và khiến một bệnh nhân tử vong do chậm điều trị. Tháng 10/2023, Thư viện Quốc gia Anh cũng bị tấn công ransomware, thiệt hại ước tính 6 - 7 triệu bảng (8 - 9,4 triệu USD). Để đối phó, Chính phủ Anh triển khai Chiến lược An ninh mạng quốc gia 2022 - 2030, tập trung bảo vệ hạ tầng trọng yếu và hợp tác với Cơ quan Cảnh sát quốc tế (Interpol), Cục điều tra liên bang Mỹ (FBI), Cơ quan Tội phạm quốc gia Anh (NCA) và Cảnh sát Hà Lan nhằm triệt phá các mạng lưới tấn công DDoS, rửa tiền qua tiền mã hóa và phát triển công cụ truy vết blockchain.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Vũ Việt Anh lưu ý cuộc chiến chống tội phạm mạng vẫn đầy thách thức khi công nghệ phát triển quá nhanh, đặc biệt là các công cụ AI, deepfake và tiền kỹ thuật số phi tập trung. Bên cạnh đó, sự khác biệt về pháp luật giữa các quốc gia khiến hợp tác quốc tế còn hạn chế, tạo khoảng trống để tội phạm khai thác.

Đề cập đến việc phòng chống tội phạm mạng tại Việt Nam, Tiến sĩ Vũ Việt Anh khuyến nghị cần ưu tiên bảo vệ hạ tầng trọng yếu như y tế, năng lượng, tài chính, dữ liệu dân cư, cũng như xây dựng sẵn phương án ứng phó và phục hồi sau sự cố. Theo ông, Việt Nam cần xây dựng một chiến lược dài hạn cùng khung pháp lý rõ ràng, bảo đảm theo kịp tốc độ phát triển nhanh của công nghệ. Theo đó, Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm từ Chiến lược An ninh mạng quốc gia 2022-2030 của Vương quốc Anh hay Đạo luật dịch vụ kỹ thuật số (DSA) của Liên minh châu Âu.

Bên cạnh việc củng cố khung pháp lý trong nước, Việt Nam cần tích cực tham gia các công ước quốc tế và đẩy mạnh hợp tác trong chia sẻ thông tin, điều tra chung, cũng như đầu tư vào các công nghệ tiên tiến như AI và blockchain forensics (điều tra số) nhằm tăng cường khả năng phát hiện, truy vết tội phạm mạng cũng như kịp thời nhận diện các hình thức lừa đảo mới. Ngoài ra, Việt Nam còn cần nâng cao nhận thức cộng đồng thông qua giáo dục an toàn số. Người dân, đặc biệt là các nhóm dễ bị tổn thương như người cao tuổi, học sinh và sinh viên, cần được trang bị kỹ năng nhận diện lừa đảo và tăng cường cảnh giác khi tham gia môi trường trực tuyến, bởi thực tế cho thấy phần lớn các vụ việc xuất phát từ sự chủ quan của người dùng. Khi triển khai các biện pháp bảo vệ an ninh trên không gian mạng, cần đảm bảo cân bằng giữa an ninh và quyền riêng tư.

Tiến sĩ Vũ Việt Anh hiện là nhà nghiên cứu tại Trung tâm Tội phạm mạng, Đại học Cambridge, thành viên Hội Trí thức Việt Nam tại Vương quốc Anh và Ireland (VIS). Ông từng hợp tác với FBI, NCA và Cảnh sát Hà Lan trong các dự án chống tội phạm mạng toàn cầu, và làm việc tại TRM Labs (Mỹ) – công ty hàng đầu về tình báo blockchain.

Minh Hợp (TTXVN)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/the-gioi/chuyen-gia-danh-gia-cao-trach-nhiem-cua-viet-nam-trong-an-ninh-mang-20251020152050757.htm